علی پاکزاد: روند تغییرات مصرف بنزین در کشور طی سالهای 84 تا نیمه نخست سال 91 نشان از فراز و فرود فراوان است، در سال 84 متوسط مصرف بنزین در کشور به روزی 67 میلیون لیتر رسید، در سال 85 اما این شاخص با رشدی شدید به رقمی معادل 73.6 میلیون لیتر رسید که بالاترین میزان مصرف متوسط سالانه بنزین در کشور محسوب می شود.
اما در سال 86 با اجرای سهمیه بندی و صدور کارتهای هوشمند متوسط میزان مصرف روزانه سوخت را نسبت با سال 85 12.4 درصد کاهش داده و به 64.5 میلیون لیتر رساند، طی سالهای 87 تا نه ماهه نخست سال 89 متوسط مصرف بنزین روزانه در کشور حدود 65 میلیون لیتر باقی مانده است.
اما با اجرای هدفمندی در روزهای پایانی آذرماه سال 89 متوسط مصرف به 53.54 میلیون لیتر در روز کاهش پیدا کرد، اما در سال 90 این افت جبران شده و به حدود 59.7 میلیون لیتر در روز و در هشت ماهه نخست سال 91 نیز شاهد رسیدن مصرف بنزین به روزانه 63 میلیون لیتر هستیم.
| روند تغییرات قیمت و مصرف بنزین در مقایسه با ناوگان خودروهای بنزین سوز در کشور | |||||
| سال | قیمت بنزین (ریال) | متوسط مصرف روزانه (میلیون لیتر) | جمع تراکمی تولید و واردات خودروهای بنزین سوز به کشور (دستگاه) | ناوگان فعال خودروها با کسر 10 درصد خودروهای تولیدی از گردونه مصرف (دستگاه) | سرانه مصرف روزانه بنزین خودروهای فعال (لیتر) |
| 1355 | 6 | 13.5 | 638710 | 574839 | 23.48 |
| 1356 | 8 | 11.9 | 822811 | 740530 | 16.07 |
| 1357 | 10 | 13.8 | 959800 | 863820 | 15.98 |
| 1358 | 10 | 14.9 | 1046537 | 941883 | 15.82 |
| 1359 | 30 | 13.1 | 1134063 | 1020657 | 12.83 |
| 1360 | 30 | 12.1 | 1236477 | 1112829 | 10.87 |
| 1361 | 30 | 12.4 | 1324115 | 1191704 | 10.41 |
| 1362 | 30 | 16.3 | 1481841 | 1333657 | 12.22 |
| 1363 | 30 | 18.1 | 1637872 | 1474085 | 12.28 |
| 1364 | 30 | 19.7 | 1719882 | 1547894 | 12.73 |
| 1365 | 30 | 18.5 | 1766901 | 1590211 | 11.63 |
| 1366 | 30 | 19.3 | 1794766 | 1615289 | 11.95 |
| 1367 | 30 | 19.4 | 1810464 | 1629418 | 11.91 |
| 1368 | 30 | 21 | 1823081 | 1640773 | 12.80 |
| 1369 | 50 | 22.7 | 1859195 | 1673276 | 13.57 |
| 1370 | 50 | 24.6 | 1933572 | 1740215 | 14.14 |
| 1371 | 50 | 26.9 | 2037646 | 1833881 | 14.67 |
| 1372 | 50 | 29.4 | 2100077 | 1890069 | 15.55 |
| 1373 | 50 | 31.3 | 2161933 | 1945740 | 16.09 |
| 1374 | 100 | 31.4 | 2243673 | 2019306 | 15.55 |
| 1375 | 130 | 33 | 2355640 | 2120076 | 15.57 |
| 1376 | 160 | 35 | 2516082 | 2264474 | 15.46 |
| 1377 | 200 | 37.7 | 2706974 | 2436277 | 15.47 |
| 1378 | 350 | 39.1 | 2933110 | 2639799 | 14.81 |
| 1379 | 385 | 42.54 | 3215465 | 2893919 | 14.70 |
| 1380 | 450 | 45.82 | 3578827 | 3220944 | 14.23 |
| 1381 | 500 | 50.52 | 4092623 | 3683361 | 13.72 |
| 1382 | 650 | 56.28 | 4815839 | 4334255 | 12.98 |
| 1383 | 800 | 60.67 | 5677053 | 5109348 | 11.87 |
| 1384 | 800 | 67 | 6641667 | 5977500 | 11.21 |
| 1385 | 1000 | 73.6 | 7736588 | 6962929 | 10.57 |
| 1386 | 1000 | 64.45 | 8852394 | 7967155 | 8.09 |
| 1387 | 1000 | 66.89 | 10160238 | 9144214 | 7.32 |
| 1388 | 1000 | 64.79 | 11385395 | 10246856 | 6.32 |
| نه ماهه 89 | 1000 | 63.32 | 12487903 | 11239113 | 5.63 |
| سه ماهه پایانی سال 89 | 4000-7000 | 53.54 | 13992113 | 12592902 | 4.25 |
| 90 | 4000-7000 | 59.7 | 15648945 | 14084051 | 4.24 |
| هشت ماهه 91 | 4000-7000 | 63 | 16244456 | 14620010 | 4.31 |
| منبع: ایدرو، شرکت ملی پخش فرآوردهای نفتی، مرکز مطالعات بین المللی انرژی | |||||
نگاهی به تغییرات سهمیه بنزین
این روند به خوبی گویای تاثیر سهمیه بندی سوخت در کشور و شوک قیمتی نشای از هدفمندی است. نگاهی به سیاستهای اتخاذی در خصوص سهیمه بندی نشان می دهد سهمیه بندی بنزین در اوایل تیر ماه سال 1386 برای اولین بار پروژه سهمیه بندی بنزین با تخصیص 360 لیتر فصلی (ماهانه 120 لیتر) آغاز شد.
به تدریج و طی چهار سال از سهمیه ماهانه کاسته شد، تا اینکه سهمیه بنزین از ابتدای سال 1389 از 80 لیتر در ماه به 60 لیتر کاهش یافت که نتیجه آن افت مصرف روزانه بنزین از 75 میلیون لیتر به 63 میلیون لیتر در روز بود.
بعد از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها و با تغییر قیمت بنزین معمولی از 100 به 400 تومان از آذر سال 89، قیمت بنزین سوپر از 150 تومان به 550 تومان و قیمت بنزین معمولی آزاد به 700 تومان و سوپر به 800 تومان رسید. در این شرایط مصرف روزانه بنزین با کاهشی جزیی به 57 تا 60 میلیون لیتر رسیده است. اما به در سال 91 با توجه به عدم تغییر در میزان سهمیه ها شاهد افزایش مصرف به 63 میلیون لیتر در روز هستیم.
میزان مصرف سرانه بنزین توسط ناوگان سواری
بررسی روند مصرف سرانه بنزین نشان می دهد که طی سال 84 این شاخص در حدود 11 لیتر بوده در سال 86 با اجرای سهیمه بندی به 8 لیتر کاهش پیدا کرده است البته بخشی از این کاهش ناشی از سهمیه بندی و بخشی ناشی از بهینه سازی عمر ناوگان خودروهای سواری با افزایش تولید در دهه هشتاد است که البته با سهمیه بندی این کاهش سرانه تسریع شدن است.
این روند تا نه ماهه نخست سال 89 یعنی قبل از افزایش قیمت بنزین و کاهش سهمیه ها ادامه داشته و مصرف سرانه هر خودروی سواری در کشور به حدود 5.6 لیتر رسیده است.
اما با اجرای هدفمندی، سرانه مصرف سوخت توسط ناوگان سواری های کشور که در سال جاری از مرز 15 میلیون خودرو رسیده است نشان می دهد، (البته این رقم با احتساب برآورد خروج 10 درصدی خودروهای تصادفی و فرسوده از گردونه مصرف محاسبه شده است) طی سه ماهه پایان سال 89 تا پایان آبانماه سال 91 متوسط مصرف روزانه سوخت توسط خودروهای کشور در حدود 4.3 لیتر ثابت مانده است البته ثبات تقریبی بوده و از 4.25 در سه ماهه پایانی سال 89 به 4.31 در هشت ماهه نخست سال جاری رشد پیدا کرده است. این مسئله گویای دو موضوع است اول آنکه بهینه سازی مصرف بنزین در کشور به نقطه اوج خود رسیده و در صورتی که تلاش سود این حجم بیش از این کاهش پیدا کند به معنی کاهش کارایی و فشار بر سطح رفاه دارندگان خودرو است.
از سوی دیگر بررسی تطبیقی بین روند سهمیه بندی و افزایش قیمت ها نشان می دهد بیش از افزایش قیمت آنچه در (دوره مورد بررسی) بر مصرف سوخت تاثیر داشته است نوسازی رخ داده در ناوگان خودرویی و سهمیه بندی بوده و نه افزایش قیمتی که با هدفمندی اتفاق افتاده دقیقا با توقف تغییر سهیمه بندی ها می بینیم میزان مصرف سرانه به ثبات رسیده است.
باید گفت به این ترتیب دولت در چند سال اخیر بیشترین موفقیت خود را در کاهش مصرف سوخت از طریق بازی با سهیمه به دست آورده است. به نظر می رسد در شرایط فعلی حتی حذف سهمیه هم نمی تواند تاثیر چندانی در میزان مصرف روزانه سوخت در کشور داشته باشد و در عمل کارت سوخت تنها کارکرد مهار قاچاق خواهد داشت آنهم در سطوح خرد و البته جغرافیای مصرف سوخت را جهت مدیریت در اختیار شرکت پخش قرار می دهد.
حال سئوال اینجاست که اگر از این به بعد در روند مصرف سوخت چه اتفاقی خواهد افتاد؟، میزان مصرف بنزین در کشور همانطور که در سال جاری شاهد آن هستیم به تبع افزایش تعداد ناوگان مصرف بنزین در کشور افزایش پیدا خواهد کرد، تنها راه مهار این روند رو به رشد اصلاح استانداردهای مصرف سوخت خودروها، تاکید بر خروج سریع تر خودروهای فرسوده و اصلی ترین راه حل توسعه حمل و نقل عمومی با سرعتی بیش از پیش است.
برای دیدن نمودار در ابعاد بزرگتر بر روی آن کلیک کنید
/31222
نظر شما