محسن حدادي - از همان آغازين روزهاي نمايشگاه كتاب امسال مشخص بود كه دايرةالمعارف خواندني و كاربردي موسسه اسراء كه نام استاد اخلاق و فقيه محبوب و مفسر قرآن را بر پيشاني خود دارد، با استقبال خوب مردم مواجه مي شود؛ همان زمان كه 5هزار نسخه از كتاب قطور و تقريبا گران (14.500 تومان) در 4 روز اول نمايشگاه تمام شد. كتابي كه زماني به بازار آمد كه مشابه هاي زيادي از آن در بازار وجود داشت و طرفداران زيادي هم پيدا كرده بود؛ كتاب هايي از طيف «چه كسي پنير مرا دزديد؟» يا «قورباغه ات را قورت بده!» يا «راز مردان خوشبخت در 37 دقيقه» و...آثاري كه 95 درصد آنها ترجمه است و غيربومي اما پرطرفدار آن هم به خاطر نبود منابع آموزشي و كاربردي در سبك زندگي. اما مفاتيح الحيات آيت الله عبدالله جوادي آملي، كليدهاي زندگي و يا همان سبك زندگي مورد نظر اسلام را با تكيه بر آيات و روايات معتبر و در بخش هاي متنوع و متعددي پيش روي مخاطب گذاشته بود؛ در واقع كليدهاي زندگي در دنيا كه تا كنون نمونه آن وجود نداشته چرا كه اصولا كتب كاربردي ديني ما همواره نگاهي به آخرت و زندگي پس از مرگ دارند كه بهترين نمونه آن «مفاتيح الجنان» است.
داستان يك كتاب
درست تابستان 1387 بود؛ جمعه 21 تیرماه. آيت الله در نماز جمعه هشدارهایی در خصوص زندگی دنیایی مردم داد و همه را به رعایت اصول درست زندگی کردن دعوت کرد. آن روز در خطبه دوم نماز جمعه، بر نگارش جلد دوم مفاتیح با تمرکز بر تبیین مسائل روزمره زندگی مردم، تاکید کرده بود: «جلد دوّم مفاتیح الجنان جایش خالی است که إن شآءَ الله یک عدّه‌ای باید بنویسند تا معلوم بشود دین تنها این نیست که ما زیارت بکنیم و ذکری بگوییم... مفاتیح‌الجنان یک جلد است خدا غریق رحمت کند محدّث قمی و سائرین را. این یک بخش‌های عبادات و اذکار و زیارات و اینهاست. امّا دین تنها اینها نیست!... این یک گوشه دین است. گوشه دیگر هم همین است که ائمه فرمودند...در باب اطعمه و اشربه ملاحظه بکنید، چرا فقهاء فتوا می‌دهند که اگر یک سگ تشنه‌ای را شما سیراب کردی، ثواب دارد؟ روی همان اطلاق روایت اِبرادُ الکَبِدَ الحَرّاء، لِکُلِّ اِبرادٍ اَجرٌ . از این روایات که مفاتیحِ حیات ماست، فراوان است...»
چهار سال گذشت و کسی دست به کار نشد تا اینکه خود آیت الله کلیدهای زندگی را مکتوب کرد و با همراهی پژوهشگران برجسته‌ای در مرکز اسراء، جلد دوم مفاتیح یا همان آداب زندگی بر اساس آیات قرآن و روایات معصومان(ع) در اردیبهشت 91 در نمایشگاه کتاب رونمایی شد.
چرا محبوب؟
در سال هاي گذشته هيچ كتابي چنين رشدي در فروش و تجديد چاپ را مشاهده نكرده است و تنها «دا» خاطرات سيده زهرا حسيني است كه ركورد 130 چاپ را در كارنامه نشر سوره مهر ثبت كرد اما با يك تفاوت؛ «دا» را بهترين و محبوب ترين ستاره هاي سينما و تلويزيون تبليغ كردند، ناشر نيز كتاب را براي بسياري از رسانه ها و چهره هاي موثر فرهنگي و هنري هديه مي فرستاد، بسياري از نهادها نيز اين كتاب را خريداري كردند و...در كنار همه اينها، هر چاپ «دا» 1100 نسخه بود و نه 5هزار نسخه. قيمت كتاب هم از چاپ اول به بعد با تغييراتي همراه شد. در مقابل «مفاتيح الحيات» در هر چاپ 5هزار نسخه را روانه بازار كتاب كرد، از تبليغات تلويزيوني، ستاره هاي سينما و رسانه هاي رنگارنگ بي بهره بود، قيمت آن هم با وجود 3 برابر شدن قيمت كاغذ، تغيير نكرد. بدون ترديد، نام آيت الله جوادي آملي بر روند خريد و تجديد چاپ اين اثر بي تاثير نبوده است و عدم استفاده مالي از اثري كه مردم آن را مي پسندند و دنبالش هستند، بر روند خريد تاثير مثبت گذاشته است و با توجه به گذر زمان، شيب خريد را پايين كه نياورده، صعودي نيز كرده است. در واقع مخاطب به خوبي دريافته كه صاحب اثر و مجموعه منتشركننده، از انتشار و فروش اين كتاب ارزشمند، قصد سودجويي مالي ندارد. قيمت درج شده بر كتاب نيز نشان از طبع بلند توليدكنندگان دارد كه بيش از آنكه به سودآوري توجه كنند به نشستن كتاب در طاقچه زندگي روزمره مردم معتقدند.
اين يك سبك زندگي است
رهبر انقلاب، امسال در دیدار جوانان استان خراسان شمالی با طرح سوالاتی در خصوص سبک زندگی ما در کشور و اشاره به ضعف تشریح سبک زندگی منطبق با اسلام و تمدن غنی ایرانی خواستار توجه بیشتر به این بخش از پیشرفت شدند و آن را متن پیشرفت خواندند:«اگر پیشرفت همه جانبه را به معنای تمدن سازی نوین اسلامی بگیریم این تمدن دارای دو بخش ابزاری - و «حقیقی و اساسی» خواهد بود که سبک زندگی بخش حقیقی آن را تشکیل می دهد.»
رهبر انقلاب در تشریح مفهوم سبک و فرهنگ زندگی، به مسائلی نظیر خانواده، ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوی مصرف، تفریحات، کسب و کار و رفتارهای فردی و اجتماعی در محیطهای مختلف، اشاره کردند و افزودند: در واقع سبک زندگی به همه مسائلی بر می گردد که متن زندگی انسان را شکل می دهند. ایشان با اشاره به توجه عمیق اسلام به مفهوم سبک و فرهنگ زندگی افزودند: در معارف اسلامی، اصطلاح عقل معاش در مفهوم جامع خود، مترادف مفهوم سبک و فرهنگ زندگی است و در قرآن کریم نیز آیات فراوانی در این زمینه وجود دارد...»
بی تردید یکی از راه های ترویج سبک زندگی و تشریح سبک مورد نظر اسلام و منطبق با نیاز کشور - بویژه درخصوص مباحث اخلاقی - استفاده از ابزارهای آموزشی و فرهنگی است و در این میان «کتاب» بواسطه در دسترس بودن و بی واسطه بودن آموزه هایش نقش یگانه ای دارد همچنانکه نگاهی به آمار انتشار و فروش کتاب های آموزشی در حوزه سبک زندگی که عمدتا کتب ترجمه شده غربی و با اسلوب روانشناسی غیر بومی هستند، مويد اين موضوع است.
اين كليدهاي دوست داشتني
«مفاتیح الحیات» آیت الله جوادی آملی، در 4 بخش تدوین شده: «ارتباط انسان با خود، ارتباط انسان با دیگران، ارتباط انسان با طبیعت و ارتباط انسان با حیوانات». بیش از یک‌صد عنوان کتاب حدیثی و 6هزار حدیث برای این کتاب ارزشمند مورد استفاده قرار گرفته و حدود 14 هزار عنوان تهیه شده است تا بتوان از تمام این احادیث، احادیث مرتبط را استخراج کرد. کتاب از فصل های متعددی تشکیل شده و در هر فصل احادیث معتبری در خصوص موضوعات آن فصل ارائه شده که متن عربی و منبع این احادیث نیز در پاورقی صفحات درج شده است. اغراق نیست اگر بگوییم این کتاب باید در کنار قرآن و مفاتیح الجنان و نهج البلاغه، در خانه هر ایرانی باشد؛ کتابی که ساده‌ترین اصول زندگی از آداب معاشرت و رفتار با والدین و فرزندان و همسر تا همسایه و همکار و دولتمردان را برایمان دسته‌بندی کرده؛ از آداب استراحت و کار و تفریح و مسافرت تا آداب خوردن و آشامیدن و پوشش و درختکاری و مردمداری و قرض‌دادن و معامله و تجارت...اینها شاید برای خیلی‌ها نیاز به اصول و روش نداشته باشد اما برای جامعه‌ای که اصول حیاتی اش، شدیدا با هجوم موریانه‌های اخلاقی روبرو شده و ساختمان خصائل خود را در مسیر ریزگردهای مدرنیته و منفعت و کسب ثروت در حال تخریب می‌بیند و هر روز تشت رسوایی اخلاقی فردی از یک قشری و یا یک عده از جناحی بام می‌افتد و در مسیر سیاست‌زدگی و اقتصادگرایی محض این روزها، کالای اخلاق، زیاد طرفدار ندارد، یک ضرورت اساسی است.
کتاب البته کاستی هایی هم دارد و نیاز به بازنگری و ویرایش در آن حس می‌شود _ مانند شرح برخی احادیث برای روشن تر شدن ذهن خواننده تا مبادا برداشت هایی متفاوت، او را از هدف اصلی منحرف سازد _ اما تولد این موجود نازنین در خانه هر ایرانی می‌تواند طلوع دوباره آفتاب اخلاق و نسیم خنک مدارا و مروت را در جامعه پدیدار سازد؛ خاصه اگر مدیران و مسئولان و روحانیون محترم این کتاب را به عنوان یک هند بوک در کنار خود داشته باشند و طبق آن رفتار کنند؛ که عملگرایی در اخلاق، بهترین آموزش است.
چند برش از كتاب
فصل «زینت و آراستگی»
امام صادق(ع) می فرماید: عطر مردان پربو و کمرنگ ولی عطر زنان کم بو و پررنگ باشد.
امام رضا(ع) می فرماید: خوب است که مرد هر روز از عطر و بوی خوش بهره گیرد و اگر نتوانست، یک روز در میان و اگر نتوانست هر جمعه.
امام باقر(ع): سزاوار نیست زنان آراستن خود را برای همسرانشان تعطیل کنند، هرچند به آویختن گردنبندی باشد.
رسول خدا(ص) از به دست کردن انگشتر روی و آهن و از نقش حیوان بر نگین انگشتر نهی فرمود و می فرمود: انگشتر عقیق به دست کنید زیرا تا بر دست شماست، غم نمی بینید.
فصل «آداب نوشیدن»
رسول خدا(ص) می فرماید: دستتان را بشویید آنگاه در آن ها آب بنوشید چرا که هیچ ظرفی پاکیزه تر از دست نیست.
رسول خدا(ص) می فرماید: از سر مشک (یا ظروفی مانند پارچ) اب ننوشید. کسی که در ظرف طلا و نقره غذا می خورد و یا نوشیدنی می آشامد، در شکم خود آتش دوزخ را غرغره می کند....آب را از سمت دستگیره آن ننوشید چرا که محل جمع شدن آلودگی است.
امام کاظم(ع) می فرماید: از جای شکسته ظرف آب ننوشید چرا که قرارگاه شیطان است؛ آشامیدن آب را با بسم الله آغاز کنید و با الحمدلله پایان دهید.
«مسافرت، امکانات زندگی، نظافت و بهداشت، لباس و پوشش، خواب و بیداری، صله رحم، درآمد و مسائل اقتصادی، نگهداری حیوان، درختکاری و...» از جمله بخش های این کتاب مفید و کاربردی و خواندنی است.
فصل «آداب خوابیدن»
«امیرمومنان (ع) می فرماید: مومن رو به قبله و بر پهلوی راست می خوابد.
امام صادق(ع) می فرماید: هرگاه رسول خدا(ص) می خواست بخوابد مسواک می زد و به رختخواب می رفت و بر پهلوی راستش می خوابید و دست راستش را زیر گونه راستش می نهاد.
امام رضا(ع) می فرماید: قدرت و سلطنت خواب، در مغز است و آن مایه پایداری و نیرومندی جسم است، پس هرگاه خواستی بخوابی ابتدا بر سمت راست و سپس بر سمت چپ بخواب و همچنین هنگام برخاستن از سمت راست برخیز.
امام باقر(ع) می فرماید: خواب در ابتدای روز مایه نادانی و کودنی و خواب قیلوله(خواب کوتاه نیمروز) نعمت و خواب عصر مایه حماقت و خواب میان مغرب و عشاء مایه محرومیت از روزی است.
امیر مومنان (ع) می فرماید: خواب میان مغرب و عشاء و پیش از طلوع خورشید مایه فقر است.
رسول خدا(ص) می فرماید: خدا سه چیز را دوست دارد: کم گویی، کم خوابی و کم خوری. و نیز می فرماید: یکی از بدترین چیزهایی که درباره امتم هراس دارم، پرخوابی است.»
6060
نظر شما