زهرا خدایی
فرمان تاریخی اوجالان بالاخره بعد از ماهها مذاکره میان آنکارا و رهبر در بندِ کردهای پ.ک.ک صادر شد. کردهای مسلح قرار است براساس فرمان رهبرشان، تفنگ‌ها را زمین بگذارند، به شمال عراق عقب‌نشینی کنند و مسیر دیگری را در پیش گیرند. هرچند هنوز بسیاری به دیدۀ شک و تردید به این رخداد مهم تاریخی می‌نگرند، اما به رغم همۀ بدبینی‌های موجود، آتش‌بس مذکور پس از سه دهۀ مبارزۀ مسلحانه و فراخوان صلح میتواند پیامدهای مهمی در سطوح داخلی و منطقه‌ای برای ترکیه داشته باشد. خبرآنلاین در گفتگویی با اسدالله اطهری، کارشناس مسائل ترکیه، ابعاد و زوایای این مسئله را مورد بررسی قرار داده است.
چه اتفاق مهمی رخ داد که کردها پس از 3 دهه مبارزه مسلحانه، تن به آتش‌بس و مصالحه دادند؟
طرح اردوغان و مذاکرات ایمرالی پیرامون مصالحه با کردها، قتل دو نفر از فعالان کرد در فرانسه، موانعی که کمالیست‌ها می‌خواستند بر سر راه این طرح به وجود آوردند، مخالفت‌های ارتش و جبهۀ ملی با این طرح؛ همۀ این مسائل را که کنار هم قرار دهیم حکایت از این واقعیت دارد که زمینه‌های حقوقی طرح اردوغان برای مذاکره با کردها فراهم شده و در واقع این ارادۀ بخشی از نهادهای قدرت در ترکیه و همچنین ارادۀ بین‌المللی برای پیشبرد صلح است.
در بُعد داخلی این اراده به وجود آمده است که به جای جنگ و خونریزی، صلح ایجاد شود. دنیای مدرن با مشاهدۀ مدل سوریه و لبنان و جنگهای داخلی که هزینه‌های بالایی برای آنها پرداخته شد، مخالف است. جنگهای داخلی زیرساخت‌های مملکت را می‌بلعد و توان نظامی و اقتصادی کشور را کاهش می‌دهد. دولت ترکیه در نزاع با کردهای پ.ک.ک سه دهه هزینه بالایی پرداخت، از زمان آتاتورک که مبارزه با کردها آغاز شد تا قیام شیخ سعید تا به امروز نزدیک به 60 هزار نفر در این نزاع و جنگهای خونین کشته شدند. پولها و هزینه‌هایی که ارتش ترکیه برای این مبارزه پرداخت، اندک نبود، از این رو دولت به این نتیجه رسید که بهترین راه حل اینست که این بودجه صرف مسائل تمدنی، بهداشتی و اقتصادی شود. متأسفانه حزب عدالت و توسعه همین تفکر مذاکره و گفتگو را برای کشور خود می‌خواهد اما برای سوریه نمی‌خواهد. ایکاش ترکیه این رویکرد را در مورد همسایگان خود نیز داشته باشد و به جای مداخله در عراق و سوریه و تجهیز مخالفان و القاعده، با توجه به سیر صعودی هزینه‌های مالی و جانی جنگ سوریه، همین رویکرد را در پیش گیرد. این مسئله را باید جدی گرفت.
بنابراین باید منتظر تحولات مهمی میان آنکارا و کردها باشیم؟
باید توجه داشت چنانکه جنگ یک شبه شروع نشده، صلح نیز یک شبه ایجاد نمی‌شود و روندی است که نیازمند زمان خواهد بود که طی آن باید نهادهای قدرت و گروههای اجتماعی حضور داشته باشند. اما همین که اردوغان این تابو را شکست، طرح مذاکره را به راه انداخت و از میان کردها افرادی را به سمت‌های مختلف انتخاب کرد، مسئلۀ مهمی است. حزب صلح و دمکرسی در چهارچوب روند اصلاحات چندین شهر و شهرداری در استان‌های کردنشین در ترکیه را در دست گرفتند. بدون شک کردها دارای پایگاه اجتماعی هستند و لذا این روند باید طی می‌شد. جنگ راه مطلوبی نبوده و نیست.
آیا می‌توان گفت این تحول مهم تاریخی متأثر از بحران سوریه و تحولاتی است که در انتظار خاورمیانه خواهد بود؟ آیا آنکارا بیش از همه نگران تبعات منفی بحران سوریه نبوده است؟
این مسئله نیز یک متغیر مهم است. عوامل زیادی دولت عدالت و توسعه را به اینجا کشاند. یکی از آنها تبعات منفی بحران سوریه، جنگ داخلی از عوامل تأثیرگذار است. ترس از قدرت گرفتن کردها، کشیده شدن بحران سوریه به عراق، سرایت ناامنی همۀ این مسائل تأثیرگذار بوده است. از سویی نفوذ پ.ک.ک در منطقۀ کردنشین سوریه نیز یکی دیگر از نگرانی‌های ترکیه بوده است. تبادلات اقتصادی و انرژی از دیگر اهداف و متغیرهای مهمی است که باید در نظر گرفته شود. ترکیه بیشتر به یک تاجر منطقه‌ای تبدیل شده است. آنها دریافته‌اند به جای جنگ با کردها و همچنین مقابله با کردهای سوریه، وارد مبادلات اقتصادی و انرژی با کردهای شمال عراق شوند و از این در وارد صلح می‌شوند. قبلاً ترکیه با سرباز وارد میدان می‌شد اما امروز با شرکتهای اقتصادی، ابزارهای نرم از جمله موسیقی و سایرجاذبه‌های توریستی وارد میدان تأثیرگذاری شده‌اند.
با این اوصاف آیا فکر نمی‌کنید ترکها با رویکرد اقتصادی، سیاست هوشمندانه‌ای را در پیش گرفته‌اند؟
درست یا غلط؛ مسئله این نیست. ترکیه با جنگ پیشتر شمال عراق را بمباران می‌کرد، هم اکنون نیز همین سیاست را دارند، اما رویکرد متفاوتی را در پیش گرفته‌اند با این تفاوت که به جای حضور سرباز شرکتهای اقتصادی، تجار، دفاتر ترکیه، فرهنگ و موسیقی ترکیه در منطقه حضور داشته باشد و نه اسلحه. باید لوله‌های خط نفتی و گازی ترکیه در آنجا حضور داشته باشد.
آینده را چگونه می‌بینید؟
ساختار مارکسیستی-لنینیستی کردهای پ.ک.ک کمرنگ خواهد شد. از خشونت‌ها و ترورها کاسته می‌شود، زندانیان آزاد خواهند شد و با تغییر قانون اساسی شکل دیگری در روابط ایجاد خواهد شد. مسئلۀ شهروندی کردها و شناختن هویت 20 میلیون انسان مطرح خواهد شد. اینها مسائل مهمی است که در سطح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی از اهمیت زیادی برخوردار است.
5249
نظر شما