پناه بردن حریری از اسرائیل و حزب‌الله به غرب

محمد بزی

لبنان سرانجام پس از پنج ماه نزاع سیاسی، یک دولت جدید دارد. اما سیاستگذاران غربی نباید توجه خود را از این کشور کوچک که همواره گذرگاه جنگ هایی در خاورمیانه بوده دور بدارند.

سعد حریری نخست وزیر جدید مورد حمایت آمریکا قدرت را با گروه شبه نظامی حزب الله شریک خواهد شد. وقتی ائتلاف حریری در انتخابا ت پارلمانی در ژوئن گذشته پیروز شد یک تفکر ظاهرا بدیهی اغواگر در اردوگاه غرب ظهور کرد، اینکه چون حزب الله و شرکایش در انتخابات شکست خورده اند، این گروه بخش زیادی از جلال و جبروت خود را از دست خواهد داد و از آن سو، گروه مورد حمایت آمریکا لبنان را اداده خواهند کرد.

در حقیقت، حزب الله یک نیروی سیاسی و نظامی مقتدر باقی می ماند. این گروه هم ثبات داخلی و خارجی در لبنان را که هر دو کلیدی و مهم هستند در اختیار دارد.

دولت حریری هیچ نفوذی وری حزب الله و سلاح آن که در سراسر مرز جنوبی این کشور با اسرائیل برپا شده و شکننده ترین مرز موجود در همه خاورمیانه است ، نخواهد  داشت. اگر یک درگیری تازه در این مرزها به وقوع بپیوندد، یک ضربه هولناک برای ثبات کل منطقه خواهد بود. ایالات متحده آمریکا و اروپا در این خصوص وظیفه دارند که نگذارند چنین اتفاقی بیفتد.

تشکیل یک دولت جدید به معنی این نیست که یک جنگ دیگر با اسرائیل امکان پذیر نیست. در جولای سال 2006 حزب الله دو سرباز اسرائیلی را در نوار مرزی ربود و یک جنگ 34 روزه بر سرآن به راه افتاد که زیرساخت های لبنان را به شدت از بین برد و بیش از یک ملیون نفر را آواره کرد و جان 1200 لبنانی را که عمده آنها غیرنظامی بودند را گرفت. از زمانی که درگیری تمام شده تا کنون هر دو طرف برای یک دور جدید از رویارویی آماده می شوند.

حزب الله رجز می خواندکه در وضعیت بسیار مجهز تر و پیشرفته تری نسبت به سه سال پیش به سر می برد و موشک های جدیدی برای استفاده در برابر حملات اسرائیلی ها دارد. مقامات اسرائیلی که به نوبه خود در رجز خوانی و استفاده از واژه های تحریک آمیز کم نمی گذارند پیشبینی کرده اند که حزب الله هم اینک نزدیک به 40 تا 80 هزار راکت دارد. در سوم نوامبر نیروی دریایی اسرائیل یک کشتی را در دریای مدیترانه که حامل 500 تن راکت، خمپاره و سایر سلاح های جنگی بود توقیف کرد. مقامات اسرائیل ادعا کردند که این سلاح ها از طرف ایران برای حزب الله ارسال میشده تا از طریق سوریه به دست آنها برسد. این ادعا سبب شد تا دور جدیدی از درگیری های لفظی میان ایران و اسرائیل آغاز شود.

مشکل اصلی در اینجا این است که حزب الله تصمیماتی می گیرد که به جنگ منتج می شود بدون آنکه در این باره با دولت لبنان مشورت کند یا نظر آنها را جویا  شود. و بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل تهدید کرده است که این بار دولت لبنان باید مسئولیت اقدامات حزب الله را بپذیرد. این هشدار حریری را در موقعیت دشواری قرار می دهد و او را به تمایل بیشتر به اوباما هل می دهد تا با استفاده از کمک او اسرائیل را از خود دور نگه دارد.

هیچیک از طرفین از شروع جنگ نفعی نمی برند

اسرائیل هم اکنون بیشتر از ایران نگران است تا حز الله، گرچه، اگر اسرائیل به تاسیسات اتمی ایران حمله کند، حزب الله به احتمال زیاد بخشی از برنامه تلافی جویانه ایران خواهد بود. حزب الله، در این بین به شدت در سیاست داخلی لبنان غرق و جذب شده و نمی خواهد و نمی تواند به گونه ای عمل کند که به عنوان آغاز کننده جنگ دیده شود.

اما خطر افزایش لفاظی های جنگ طلبانه و چیدمان نظامی در مرزها می تواند جرقه کوچکی باشد که از کنترل همه خارج شود. درماه های اخیر چند راکت از جنوب لبنان به سوی اسرائیل شلیک شد که گروه های مرتبط با القاعده مسئول آن شناخته شدند.

در چهاردهم جولای، یک انفجار مهیب ساختمانی را در جنوب لبنان در شهر خیربت شلیم ویران کرد. صلحبانان سازمان ملل علت این حادثه را انفجار ناگهانی یک ذاقه مهمات متعلق به حزب الله اعلام کردند. چند روز بعد وقتی نیروهای سازمان ملل سعی می کردند خود را به خانه های این شهر برسانند توسط صدها روستایی که باسنگ به استقبال آنها آمده بودند محاصره شده و مجبور شدند بدون ورود به شهر، از آنجا خارج شوند.

بر اساس قطعنامه 1701 شورای امنیت سازمان ملل، که به جنگ سال 2006 پایان داد، نیروهای سازمان ملل وظیفه دارند هرگونه ارسال و حمل اسلحه غیرقانونی و سنگر سازی در جنوب رودخانه لیتانی را توقیف یا متوقف سازند. اما آنهابه ندرت چنین کاری می کنند. درحالیکه حزب الله برای رویارویی های احتمالی بعدی خود را آماده می کند، اسرائیلی ها نیز به طور مدام با به پرواز درآوردن جنگنده ها و هواپیماهای جاسوسی خود بر فراز اسمان لبنان قطعنامه 1701 را نقض می کنند.

وقتی جنگ داخلی 15 ساله لبنان در سال 1990 به پایان رسید، شورشیان همگی خلع سلاح شدند. اما حزب الله اجازه یافت تا به عنوان نمادی از " مقاومت ملی" سلاح خود را در برابر اشغالگری اسرائیل در جنوب این کشور که در ماه مه سال 2000 به پایان رسید، حفظ کند. پس از خروج اسرائیل از لبنان همواره این سوال مطرح بوده است که چرا حزب الله سلاح خود را زمین نمی گذارد و صرفا یک تشکیلات سیاسی نمی شود. از سوی دیگر اما حزب الله معتقد است که این خیالی خام است چرا که اسرائیل نه تنها هنوز بخشی از خاک لبنان موسوم به مزارع شبعا را در اشغال خود دارد بلکه همیشه این احتمال هست که بار دیگر به لبنان حمله کند.

چه باید کرد؟

حالا که حزب الله به شدت اشتیاق خود را به رویکرد سیاسی نشان داده، بعید است که این جنبش سلاح خود - و یا عقیده مقاومت همیشگی - را بدون یک تفاهم سیاسی میان غرب و طرفدار اصلی حزب الله یعنی ایران، زمین بگذارد.

دولت اوباما می تواند با توجه ویژه به دولت لبنان و ادامه حمایت خود از دولت حریری، از بروز یک درگیری دیگر در این منطقه جلوگیری کند و در همین حال به قدرت گرفتن موسسات دولتی لبنان از جمله ارتش این کشور یاری رساند. اما مقامات آمریکایی نهایتا باید با حزب الله که هنوز از طرف وزارت خارجه این کشور یک سازمان تروریستی محسوب می شود، ارتباط برقرار کنند. واشنگتن می تواند به صورت غیر مستقیم و از کانال فرانسه و سایر کشورهای غربی که همچنان با حزب الله در تماسند با این جنبش ارتباط داشته بگیرد.

دولت اوباما همچنین باید به اسرائیل فشار بیاورد تا در برابر اتفاقات کوچکی که در مرز لبنان روی می دهد واکنش خطرناکی از خود نشان ندهد که می تواند به یک جنگ دیگر منتج شود. و مقامات آمریکایی باید نفوذ خود را بر حامی بزرگ دیگر حزب الله یعنی سوریه افزایش دهند خصوصا اینکه این کشور خود برای بهبود روابطش با آمریکا تمایلات زیادی دارد.

دست یابی به این ها آسان نیست. تا همین الان، دولت حریری همه جوره به آمریکا و اروپا وابسته است تا هم او را در برابر اسرائیل و هم در برابر حزب الله یاری کنند.

در غیاب یک دولت مرکزی متقدر، لبنان همچنان قربانی جنگ های نیابتی و مداخلات بین المللی خواهد ماند.

محمد بزی عضو و کارشناس برجسته خاورمیانه در شورای روابط خارجی آمریکا و استاد یار دانشگاه روزنامه نگاری دانشگاه نیویورک است

کریستین ساینس مانیتور، 4 دسامبر/ترجمه سعید احمدی