سارا معصومی :باراک اوباما رئیس‌جمهوری ایالات متحده در نخستین روزهای حضور در کاخ سفید سنت جدیدی را در دستگاه دیپلماسی این کشور پایه‌گذاری کرد که اندک‌اندک تبدیل به رویه‌ای بین‌المللی شده‌است . اوباما در نامه‌ای به دمیتری مدودف رئیس‌جمهوری روسیه از او خواست تا در حل پرونده هسته‌ای ایران به این کشور کمک کند . یک هفته پیش هم باز اوباما نامه جدیدی به کیم جونگ ایل رهبر کره‌شمالی نوشت. شاید به همین دلیل باشد که بشار اسد رئیس‌جمهوری سوریه هم پا جای پای اوباما گذاشته است و در اقدامی بی‌سابقه به بنیامین نتانیاهو نخست وزیری اسرائیل نامه نوشته است . البته هنوز همه چیز در حد گزارشی منتشر شده در روزنامه آحارونوت است . بر اساس گزارش این روزنامه بشار اسد در این نامه از نتانیاهو خواسته است که با میانجیگری ایالات متحده مذاکرات صلح با دمشق را آغاز کند .
هنوز دفتر ریاست‌جمهوری سوریه نه این خبر را تایید و نه تکذیب کرده است . بشار اسد از ابتدای آغاز به کار باراک اوباما در کاخ سفید و اصرارهای واشنگتن بر از سرگیری مذاکره میان اسرائیل و دمشق ؛ پیش‌شرطی را برای آغاز این مذاکرات تعیین کرده بود: اسرائیل باید بلندی‌های جولان را به دمشق بازگرداند .
اسرائیلی‌ها هر‌بار با این درخواست دمشق به عنوان یک پیش‌شرط مخالفت کرده‌اند. آنچه در نامه‌نگاری بشار اسد با نتانیاهو عجیب است فارغ از ذات این حرکت، پیشنهاد اسد برای تغییر میانجی میان دو طرف است . پیش از این ترکیه نقش میانجی میان اسرائیل و فلسطین را ایفا کرده بود . در نهایت اما رابطه میان آنکارا و تل‌آویو به دنبال مشاجره لفظی نخست وزیری ترکیه با شیمون پرز، دچار تحولات ناخوشایندی شد . مقام‌های آنکارا هم در آخرین موضع گیری خود اعلام کردند که اسرائیل به آنکارا به عنوان میانجی ایمان ندارد و به همین دلیل کاری از ترک‌ها در این پرونده بر‌نمی‌آید . اکنون با نامه بشار اسد به نتانیاهو مشخص شده‌است که نه تنها اسرائیل بلکه سوری‌ها هم به ترک‌ها به عنوان میانجی اعتقاد ندارند . البته بر اساس گزارش این روزنامه ، بشار اسد در این نامه نسبت به میانجیگری فرانسوی ها هم ابراز بددلی کرده است .
بشار اسد در صورت نگارش این نامه در حقیقت تغییر استراتژی بزرگی را در دستگاه دیپلماسس سوریه به تصویر کشیده است . یک سال است که امریکا به رهبری باراک اوباما به دنبال خارج کردن سوریه از انزوا و البته استفاده از نقش این کشور در معادلات منطقه‌ای است . اکنون این سوریه است که خود را برای عادی سازی رابطه با واشنگتن مهیا می‌کند . درخواست برای میانجیگری امریکا میان دمشق و تل‌آویو هم در حقیقت نوعی دورخیز است برای بهبود روابط .
ترکیه اما در این میان قربانی است که در صورت موافقت ایالات متحده با درخواست سوریه و البته چراغ سبز اسرائیلی‌ها نقش خود را در یکی از کلیدی‌ترین معادله‌ها از دست خواهد داد . البته بی‌شک انکارا در این میانه بی‌گناه است و به حاشیه رانده شدن این کشور از معادلات یعنی وارد کردن امریکا.
این درخواست در حالی از سوی سوریه مطرح شده است که امریکا در پرونده مناقشه میان اسرائیل و فلسطین هم به شدت شکست خورده است . البته به نظر می‌رسد که پیشنهاد بشار اسد هم در نهایت با موافقت ایالات متحده روبه‌رو شود . واشنگتن هم چندان از وارد شدن به مناقشه خاورمیانه از کانالی دیگر و ثبت حداقل یک موفقیت به نام خود ناراضی نیست . رابطه میان تل‌آویو و دمشق شاید دچار اغمائی طولانی مدت باشد اما بی‌شک حل آن از یافتن راهکاری برای مشاجره میان فلسطین و اسرائیل آسان‌تر است . سوریه به واسطه رابطه حسنه با حماس می‌تواند نقش کلیدی در مذاکرات صلح میان اسرائیل و فلسطین هم ایفا کند .
همزمان خبرهای رسیده از دمشق حاکی از آن است که به زودی بشار اسد میزبان رهبرانی از قاره سبز خواهد بود .نیکولا سارکوزی رئیس‌جمهوری فرانسه و انگلا مرکل صدراعظم آلمان به زودی مسیر دمشق را در پیش خواهند گرفت .
بنیامین نتانیاهو سابقه مذاکره با حافظ اسد پدر رئیس‌جمهوری فعلی سوریه را در پرونده دارد . بشار گویا در این نامه به این سابقه هم اشاره کرده است و تاکید کرد که آماده مذاکرات برای تحقق صلح کامل بر اساس موضوعات مطرح شده در مذاکرات گذشته بین حافظ اسد و نتانیاهو بین سال‌های 1990 - 1996 است که بر عقب نشینی اسراییل از مرزهای چهارم ژوئن 1967 مقابل عادی سازی روابط بین تل آویو و دمشق تاکید داشت.
در این میان واشنگتن هم چندان بیکار ننشسته است . باراک اوباما از همان نخستین روزهای حضور در قدرت تیمی از هم‌حزبی‌های خود در مجلس سنا را راهی دمشق کرد تا حسن نیت خود را به سوری‌ها نشان دهد . این گام نخستین قدم بود از سوی واشنگتن و اکنون بعد از یک سال سوری‌ها هم با این پیشنهاد گام دیگر را برداشتند .
همزمان جورج میچل هم که زمانی تهدید به استعفا از سمت خود در جامه نماینده اوباما در امور خاورمیانه کرده بود، به دمشق سفر کرده است . میچل در پایتخت سوریه با ولید معلم وزیر امور خارجه این کشور دیدار کرد . البته این را دوربین‌های خبرنگاران ثبت کرده و مشخص نیست که در پشت پرده میچل حامل چه پیام‌هایی برای بشار اسد بوده است .
مذاکرات صلح بین سوریه و رژیم صهیونیستی در سال 1991 در چارچوب کنفرانس صلح مادرید آغاز شد اما دولت وقت این رژیم به ریاست اسحاق شامیر گامی مثبت در این راستا بر نداشت و دولت اسحاق رابین، دیگر نخست وزیر اسرائیل در سال 1992 اولین مذاکرات صلح جدی با سوریه را با میانجیگری وارن کریستوفر، وزیر امور خارجه‌وقت آمریکا آغاز کرد.
رابین در آن زمان به طرف آمریکایی نوید داد که آماده عقب نشینی کامل از بلندی‌های جولان در قبال عادی سازی روابط، تحقق صلح حقیقی و تدابیر امنیتی جهت تضمین امنیت مرزهای مشترک است. اما ترور اسحاق رابین پیش از امضای توافق نامه صلح با حافظ اسد این تلاش‌ها را ناکام گذاشت.
پس از آن در دوره نخست وزیری ایهود باراک در ژانویه سال 2000 تلاش دیگری برای ازسرگیری مذاکرات در آمریکا صورت گرفت که شخص باراک اوباما به نمایندگی اسراییل و فاروق الشرع، وزیر امور خارجه وقت سوریه در این مذاکرات حضور یافتند که به دلیل پافشاری سوریه بر بازگرداندن اراضی اشغال شده تا دریاچه طبریا و مخالفت باراک با این امر با شکست روبه‌رو شد و به دلیل فوت حافظ اسد در ماه ژوئن همان سال دیگر از سر گرفته نشد و باراک تلاش‌های خود را بر روند سازش با فلسطینیان متمرکز کرد.
نظر شما