پیمان استارت، استارت نمی‌خورد

 پایان سال جاری میلادی قرارداد منع تولید و تکثیر سلاح های کشتار جمعی میان ایالات متحده آمریکا و شوروی موسوم به استارت ، به پایان می رسد . از همین روست که مقامات دو کشور از مدت ها پیش مذاکرات فشرده ای را جهت تجدید پیمان استارت آغاز کرده اند . با این حال هنوز مذاکرات به نتیجه ای نرسیده است .  خبر آنلاین در گفتگو با حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین الملل و مدیر سابق تلویزیون العالم مسائل مربوط به این قرارداد را بررسی کرده ایم.

با وجود مذاکرات مقامات عالی رتبه آمریکا و روسیه و همچنین مباحث کارشناسی همچنان تجدید پیمان استارت با مشکل مواجه است . به اعتقاد شما مهمترین مانع فراروی این پیمان چیست؟

 کشورهای غربی بخصوص آمریکا وقتی از نظارت بر تاسیسات استراتژیک صحبت می کنند . این نظارت را بر همه کشورها لازم و ضروری می دانند اما وقتی بحث نظارت بر تاسیسات استراتژیک خود آن کشورها مطرح می شود به راحتی اجازه بازرسی و نظارت نمی دهند . در حال حاضر هم یکی از مشکلات مهم مقابل تجدید پیمان استارت  نحوه نظارت بر تاسیسات نظامی این کشورهاست که هنوز به توافق نینجامیده است.

روسای جمهور آمریکا و روسیه در حاشیه اجلاس کپنهاک دیداری در این باره داشتند . آن را چطور ارزیابی می کنید؟

 آمریکا و روسیه به عنوان بزرگترین قدرت‌ های هسته‌ای زمان  ، زرادخانه های هسته ای خود را با توسعه کیفی  تسلیحات هسته ای افزایش داده اند روسای جمهور آمریکا و روسیه در مورد امضای توافق نامه هسته ای جدیدی که جایگزین پیمان «استارت۱» شود در حاشیه نشست کپنهاگ دیدار و مذاکره کردند. این مذاکرات درحالی برگزار شد که طرفین بیش ازهرزمان دیگربرای کاهش تسلیحات استراتژیک خود اعلام آمادگی کرده و از خود اشتیاق نشان داده بودند.  روسیه آمریکا را متهم به مانع تراشی در مذاکرات امضای توافق نامه خلع سلاح هسته ای کرده است اما مقامات آگاه در واشنگتن می گویند که ایالات متحده خواستار آن است که توافق نامه مذکور تا پایان سال جاری میلادی امضا شود. بنا به گزارش خبرگزاری ها مقام های رسمی مسکو و واشنگتن درباره اصول و پایه های توافق نامه خلع سلاح جدید هسته ای به توافق رسیدند اما هم چنان به تلاش های خود برای تکمیل توافق نامه اجرایی جایگزین استارت نیازدارند و این روند ممکن است به چندین ماه زمان نیاز داشته باشد. مذاکرات جدی درباره کاهش سلاح هسته ای بین آمریکا و روسیه از ماه های گذشته و اواخر دوران ریاست جمهوری بوش آغاز شد و به دلیل سیاست های تهاجمی بوش به سرانجامی نرسید. این درحالی است که پس از اعلام اوباما ومدودف در تیرماه سال جاری  در باره یک توافق کلی هسته ای ، این امیدواری برای بعضی از تحلیل گران بوجود آمده بود که شاید به توافق همه جانبه ای دست یابند ولی باید توجه داشت اصولا این سلاح ها به عنوان ابزاری برای اعمال سلطه تبدیل شده است .

به اعتقاد شما این پیمان به این زودی تجدید می شود یا نه ؟

روسیه و آمریکا درحال ساخت و توسعه  تسلیحات جدید هسته ای هستند که بسیاری ازاین سلاح‌های هسته‌ای آزمایش‌های نهایی خود را پشت سرگذاشته‌اند. به گفته کارشناسان هسته ای ، تسلیحات جدید 2 کشور از قدرت تخریب بیشتری نسبت به گذشته برخوردار است. این تصور که قدرت‌های هسته‌ای به سمت خلع سلاح کامل گام بر‌‌می‌دارند نگاه کاملا اشتباهی است، زیرا این قدرت‌های هسته‌ای برتری خود ر ا نسبت با سایررقبا از طریق توسعه اینگونه تسلیحات می بینند.

بر این اساس بعید است  آمریکا و روسیه در مورد انعقاد پیمان جدید کاهش تسلیحات استراتژیک و هسته ای به این زودی ها به توافق برسند. شاید به همین دلیل آنها به این نتیجه رسیدند که فعلا به همان پیمان استارت پایبند باشند تا زمانی که به جمع بندی جدیدی برسند. ازهمان ابتدا هم بعید به نظرمی رسید  که اوباما و مدودف در حاشیه اجلاس کپنهاگ به توافقی در این زمینه برسند. منتهی آنها امیدوار بودند کارشناسانشان دو طرف بتوانند به چهارچوبی اجرایی برای بی نتیجه نماندن توافقات اوباما و مدودف که در سفر تیرماه گذشته رئیس جمهور آمریکا به مسکو صورت گرفت ، برسند.

درست است که روسیه و آمریکا  براساس پیمان استارت تعداد سلاح های هسته ای و استراتژیک خود را کاهش دادند ولی نکته مهم این است که سلاح های هسته ای  که کیفیتشان به لحاظ فرسودگی از بین رفته بود و نیاز به مراقبت های بیشتری و در نتیجه صرف هزینه زیادتری،داشت ؛ به مرور زمان از گردونه خارج کردند. اما نسل های جدید بمب های هسته ای تولید کردند  که قدرت تخریب بسیار بیشتری دارند. چه آن کلاهکهایی که روی موشک ها حمل می شوند و چه آن بمبهایی که به وسیله بمب افکن های دور پرواز پرتاب می شوند. به گفته کارشناسان سلاح های هسته ای، بمب های جدید دوطرف تا صد برابر بمب های قدیمی قدرت تخریب و انفجار دارند. بنابراین اگرچه تعداد سلاح های هسته ای نسبت به دوران قبل از فروپاشی شوروی کم شده است اما این بمب های نسل جدیدی امنیت جهان را بیش از گذشته تهدید می کند.  به بیان دیگر با  آنکه  تعداد سلاح ها از نظر کمی کاهش پیدا کرده اما از نظرکیفی افزایش چشمگیر داشته و در نتیجه ضریب  تهدید صلح درجهان به شدت افزایش داشته است . باید گفت خطر جنگ هسته ای هنوز از بین نرفته و حتی این خطردر مقایسه با دوران جنگ سرد ، کاهش هم پیدا نکرده است.

به همین دلیل نباید ازیاد برد که کاهش 5000 کلاهک هسته ای در ده سال گذشته  با باقی ماندن هزارکلاهک هسته ای بسیار پیشرفته با قدرت تخریبی بالا، همچنان امنیت بین المللی را با خطر جدی روبرو کرده است . دریک ارزیابی کلی می توان گفت اگر کشورهای غربی اینقدرکه ازسال 2002 به فکرکنترل فعالیتهای صلح آمیزهسته ای ایران هستند برای ازبین بردن کامل سلاح های هسته ای تلاش می کردند، امروز جهانی امن تر برای کل بشریت داشتیم. در یک ارزیابی تحلیلی از دور نمای آینده احتمالا حداقل تا ده سال آینده  نیز خطرناشی اززراد خانه های هسته ای آمریکا و روسیه ، کاهش چشمگیری پیدا نمی کند.

مدیر سابق العالم