عوارض اتوبان‌های شهری، گرفتن پول زور یا پیروی از تجربه جهانی؟

علی شجاعی: تجربیات سایر کشورهای جهان، از شرق و غرب عالم نشان می دهد مسئولان مدیریت شهری کلانشهرهای عالم برای عبور برخی خودروها از بعضی معابر درون شهری، عوارض عبور و مرور دریافت می کنند. به بیان دیگر، گرفتن عوارض از خودروها برای گذشتن از خیابانهای درون شهر، "پول زور" ابداعی شهرداری تهران نیست، بلکه گرایشی جهانی برای تنظیم عبور و مرور درون شهری تلقی می شود. 

در این گزارش، برخی از تجربیات سایر کشورهای جهان، منعکس شده که نشان می دهد گرفتن پول در سایر کلانشهرهای خارجی برای عبور خودروهای شخصی، خیلی تعجب برانگیز نیست:

لندن، بهشت عوارض بگیرها
پل دارتفورد در لندن، یکی از نمونه های جهانی اخذ عوارض معابر درون شهری است. هنگامی که شاهراه حرکتی M25 دورتادور شهر لندن در سال 1986 کامل شد، دو تونل دارتفورد اتصال حیاتی به شبکه جاده ای سراسری را تامین نمود. ترافیک شاهراه خیلی زود از حداکثر گنجایش 65 هزار خودرو در روز به طور متوسط و همچنین پیش بینی هایی که عملکرد شاهراه را تا 40 میلیون خودرو در سال نشان می دهد، تجاوز کرد. بنابراین نیاز به احداث یک پل عوارضی جدید در دارتفرود احساس شد تا حجم اضافی مورد نیاز را به موازات شاهراه M25 توسط دو تونل عوارضی موجود تامین کند که یکی در سال 1963 و دیگری در سال 1980 افتتاح شد.

شبکه بزرگراهی لندن و جایگاه عوارضیهای شهری

هزینه کل پروژه 230 میلیون دلار (124 میلیون پوند) بود، که 160 میلیون دلار برای پل و 70 میلیون دلار برای دو تونل موجود در عرض رودخانه بود. تامین این هزینه به عهده Bank of America بود که به صورت وام در اختیار پروژه قرار گرفت. این بانک عضو کنسرسیوم خصوصی مجری پروژه بوده و بازگشت سرمایه آن از طریق عوارض دریافتی از پل در طول زمان پروژه خواهد بود. نرخهای جدید عوارض عبور از پل هر سال تعیین میشود و آژانس بزرگراهها بر این نرخها نظارت میکند تا افزایش آنها بیشتر از تورم نباشد. آخرین نرخهای اعلام شده برای این پل که مربوط به اواخر سال 2008 بوده است، به شرح زیر است:

جدول یک- نرخهای عوارض عبور از پل دارتفورد (ارقام به پوند است)

دوبلین، عوارضی ورودی تونل بندری
تونل بندری دوبلین، تونل ترافیکی جادهای واقع در دوبلین، ایرلند است که بخشی از بزرگراه M50 را شکل میدهد. تونل دوقلوی دوبلین بندر دوبلین، واقع در شرق دوبلین مرکزی، و بزرگراه M1 نزدیک به فرودگاه دوبلین را به هم متصل میکند. طول خود تونل 5/4 کیلومتر بوده و کل پروژه 6/5 کیلومتر طول دارد. هزینه نهایی در حدود 752 میلیون یورو است. این تونل در دسامبر 2006 افتتاح شد. عوارض پیشبینی شده در این تونل دارای سه مرحله به شرح زیر است:

جدول دو- نرخهای عوارض عبور از تونل بندری دوبلین پیش از 2010

به منظور کم کردن ازدحام و به دلیل ظرفیت اضافی این عوارض از ژانویه 2010 به شرح زیر بازبینی شده است:

جدول سه - نرخهای عوارض عبور از تونل بندری دوبلین بعد از 2010

نیوزیلند، اخذ عوارض دروازه ای
جاده عوارضی دروازهای شمالی (NGTR) اولین جادهای در نیوزلند است که به طور کامل پرداخت عوارض به صورت الکترونیکی انجام میشود و یکی از بزرگترین و پرچالشترین پروژههای ساخت و ساز جادهای است. این جاده بزرگراه شمالی (SH1) را 5/7 کیلومتر در جهت شمال از Orewa تا Puhoi گسترش داده و جایگزینی برای جاده دو لاینه از Orewa تا Waiwera فراهم میکند. ساخت جاده در دسامبر 2004 شروع شده و در ژانویه 2009 تکمیل شده است و از بزرگراههای درون شهری اصلی محسوب میشود. هزینه تخمین زده برای ساخت پروژه بیش از 100 میلیون دلار میباشد.
عوارض پرداختی برای این بزرگراه به شرح زیر است:

جدول چهار- نرخهای عوارض عبور از جاده عوارضی دروازهای شمالی (NGTR)

پروژه عملیات نوسازی بزرگراه 9A در نیویورک
بخش چهارم بزرگراه 9A در نیوریورک که به West Side Highway معروف است از راه‌های بسیار مهم و حیاتی در لبه غربی منهتن بوده و شهر نیویورک را به حومه اطراف آن متصل میکند. نوسازی دوباره بزرگراه نیاز به تامین مالی در حدود 400 میلیون دلار از بخش خصوصی و عمومی داشت. هزینه طراحی و نقشهکشی پروژه 18 میلیون دلار و هزینه ساخت 380 میلیون دلار برآورد گردید. تعهدات مالی شامل موارد زیر است:
-      95 میلیون دلار از دپارتمان حمل و نقل ایالت نیویورک (NYSDOT)
-      80 میلیون دلار از دولت فدرال
-      4 میلیون دلار از حوزه کسب و کار منطقه
-      134 میلیون دلار این پروژه توسط شرکت Vollmer Associates LLP سرمایهگذاری میگردد.
-      وام بانکی به مبلغ 85 میلیون دلار، 38 سال وام با بهره ثابت معادل با بهره اوراق خزانه 30 ساله.
نکته قابل توجه در این است که این اولین مرتبهای است که چنین وامی برای ساخت یک بزرگراه به شرکت خصوصی داده میشود. از آنجا که این بزرگراه یکی از پررفتوآمدترین مسیرها به نیویورک است، تنها بر روی مسیری که به منهتن ختم میگردد، عوارض وضع نمودند. بنابر قرارداد این شرکت با دپارتمان حمل و نقل ایالت نیویورک برای مدت 30 سال وسایط نقلیهای که از این بزرگراه وارد نیویورک میشوند، مبلغی را که سالانه توسط نمایندگانی از دپارتمان حمل و نقل، شهرداری نیویورک و شرکت مذکور تعیین میگردد، پرداخت نمایند.

سئول، عوارض عبور از تونل شمال- جنوب

از سال 1966 متولیان شهری در سئول (پایتخت کره جنوبی) تصمیم به تعیین عوارض برای تونل‌های شهری خود گرفتند. این تصمیم به منظور جبران هزینه های تاسیس تونل صورت پذیرفت و میزان آن 10 سنت (دلار آمریکا) در نظر گرفته شد. از تایخ 11 نوامبر سال 1996، مقررات مربوط به  congestion charge برای تونل‌ها دچار تغییر شد. تحت این شرایط جدید، هزینه در نظر گرفته شده معادل 2000 وون (حدود ۱.۵ دلار آمریکا)  در روزهای عادی هفته (قبل از 7 صبح یا بعد از 21 شب) بود که برای همه اتوموبیل‌های شخصی با 1 یا 2 سرنشین (با احتساب راننده) که قصد عبور از دو تونلی را داشتند که جنوب شهر را به قسمت مرکزی شهر (CBD) متصل می نمایند اعمال میشد و مقدار تنبیه برای عدم پرداخت عوارض معادل ۷.۵ دلار است. لازم به ذکر است که در سایر ساعات و روزها و همچنین برای اتومبیلهای با بیش از 2 سرنشین،  اتوبوس، ون، کامیون، تاکسی و ... عبور از این تونل‌ها رایگان است.

این دو تونل، قبل از اعمال این قانون دارای تراکم ترافیکی بسیار بالایی بود. در سال 1996، 90 درصد ترافیک عبوری از تونل را اتومبیل‌های شخصی تشکیل می دادند که از این تعداد 78 در صد این خودروها تک سرنشین بودند. پس از سال 1996 (اجرای این مقررات) تعداد وسایل نقلیه عبوری از این تونل‌ها روند نزولی پیدا کرد (از 90000 در روز در دو جهت) اما مجدداً در سال 2000 این تعداد به 94000 افزایش پیدا کرد که اکثریت آنها شامل خودروهای معاف از پرداخت عوارض (همانند تاکسی ها) می‌شد.

۴۷۴۷