درآمد فراری‌های مالیاتی، 4 برابر کل مالیات‌ها/معاملات زیر زمینی 163 هزارمیلیارد تومانی

ابراهیم علیزاده: طی سال‌های اخیر با وجود افزایش درآمدهای مالیاتی همچنان برخی به مانند گذشته مالیات پرداخت نکرده‌اند. هرچند تاکنون کمتر از تعداد یا درآمدهای این افراد سخن گفته شده اما مسئولان دولتی معمولا اعلام کرده‌اند که این عده سهم قابل توجهی در اقتصاد ایران دارند.

آن طور که علی عسکری، رئیس سازمان امور مالیاتی اخیرا در ارائه  گزارش کارنامه اقتصادی دولت سابق اعلام کرده، براساس مطالعات موجود، دولت از حدود 24 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور به دلیل فعالیت‌های غیررسمی، نامنظم، ثبت نشده و قاچاق نمی‌تواند مالیات دریافت کند.

طبق آخرین گزارش سالانه بانک مرکزی، در سال گذشته میزان تولید ناخالص داخلی کشور به قیمت بازار و البته قیمت جاری بیش از 679 هزار میلیارد تومان بوده است. 24 درصد از کل تولید ناخالص داخلی کشور معادل حدود 163 هزار میلیارد تومان، رقمی است که می‌توان گفت نصیب افرادی می‌شود که در طول سال مالیاتی هم پرداخت نمی‌کنند.

در واقع فراری‌های مالیاتی در سال 91 با وجود کسب حدود 163 هزار میلیارد تومان درآمد از فعالیت‌های اقتصادی خود در اقتصاد ایران هیچ مالیاتی پرداخت نکردند. این در حالی است که کل رقم مالیات وصولی در سال گذشته 39.5 هزار میلیارد تومان توسط بانک مرکزی گزارش شده بود.

به عبارتی درآمد فراری‌های مالیاتی در سال گذشته بیش از چهار برابر کل مالیات‌های پرداخت شده به دولت بوده است.

از سوی دیگر با توجه به جمعیت بیش از 21 میلیون و 161 هزار و 348 نفری جمعیت شاغل کشور در سال 91 (طبق اعلام مرکز آمار ایران) می‌توان برآورد کرد که هر فرد شاغل ایرانی سهم بیش از 32 میلیون تومانی در تولید ناخالص داخلی اقتصاد ایران دارد. از این رقم می‌توان برآورد که آن 163 هزار میلیارد تومان درآمدی که بابت کسب آنها مالیاتی هم پرداخت نمی‌شود نصیب بیش از پنج میلیون و 93 هزار نفر شده است.

به عبارتی به نظر می‌رسد بیش از پنج میلیون شاغل در اقتصاد ایران وجود دارند که با وجود درآمد مجموعا 163 هزار میلیارد تومان مالیاتی پرداخت نمی‌کنند.

این در حالی است که طی سال‌های اخیر میزان مالیات‌های وصولی روند رو به رشدی داشته است. البته سال 1389 از معدود سال‌هایی بوده که میزان مالیات‌های وصولی در این سال نسبت به سال قبل از آن روندی نزولی داشت.

در سال 1389 هرچند که قبل از آن روند درآمدهای مالیاتی دولت روند صعودی داشت و به 30 هزار میلیارد تومان هم رسیده بود اما در این سال با افت پنج درصدی این رقم به 28.4 هزار میلیارد تومان رسیده بود.

یک سال بعد یعنی سال 1390 آن طور که بانک مرکزی گزارش داده میزان درآمدهای مالیاتی دولت روند صعودی دوباره به خود گرفت و با افزایش 26 درصدی نسبت به سال 1389 به بیش از 35.9 هزار میلیارد تومان رسید. این روند در سال گذشته نیز ادامه یافت و میزان درآمدهای مالیاتی دولت با رشد حدود 10 درصدی به 39.5 هزار میلیارد تومان رسید.

طی این سال‌ها (1388 تا 1391) از پنج شکل درآمدهای مالیاتی، مالیات بر کالاها و خدمات، مالیات بر ثروت و مالیات بر درآمد همیشه روند صعودی داشته و هر سال بیشتر از سال قبل شده اما مالیات اشخاص حقوقی و مالیات بر واردات این طور نبوده است.

مالیات اشخاص حقوقی در سال 89 نسبت به سال 88 افت چشم‌گیری داشت اما در سال 91 دوباره این رقم به اندازه سال 88 شد. در بخش مالیات بر واردات نیز هرچند این روند طی سال‌های 1388 تا 1390 روند رو به رشدی داشت اما در سال گذشته این روند نزولی شده بود.

نمودار درآمدهای مالیاتی دولت - میلیارد تومان(منبع: بانک مرکزی)

جدول درآمدهای مالیاتی دولت - میلیارد تومان(منبع:بانک مرکزی)

31325