چشم ستاره دریایی هم کشف شد، البته در کف پایش!

محمود حاج‌زمان: تا چندی قبل، جانورشناسان تصور می‌کردند ستاره‌های دریایی جزو موجودات بدون چشم محسوب می‌شوند. اما اخیرا گروهی از محققان علوم دریایی کشف کرده‌اند ستاره‌های دریایی، گونه پنج پا از ستاره ماهی‌ها که معمولا به رنگ آبی هستند، با استفاده از چشمان مرکب ریزی که در انتهای پاهای‌شان قرار دارد توانایی مشاهده اجسام را دارند.

چشمان این موجودات چندان قدرتمند نیست و احتمالا نمی‌تواند اجسام و جانورانی را که بیش از 4 متر فاصله دارند مشاهده کند. اما ستاره‌های دریایی می‌توانند از چشمان خود برای یافتن راه خود در میان تپه‌های مرجانی کمک بگیرند.

چشمان ستاره‌های دریایی فاقد عدسی‌های چشمان مرکب حشرات است، نمی‌تواند حرکات سریع را پردازش کند و قادر به تشخیص رنگ هم نیست. بنابراین احتمال اندکی وجود دارد که جانور از این اندام‌ها برای یافتن غذا یا اجتناب از شکارچیان استفاده کند. برای کشف این موضوع که آیا این جانوران قادر به شناسایی اجسام بزرگی مانند صخره‌های مرجانی هستند، دانشمندان ستاره‌های دریایی را در فاصله 1، 2 و 4 متری از مرجان‌ها قرار دادند. ستاره‌هایی که نزدیک‌تر از 4 متر به مرجان‌ها قرار داشتند، به سرعت به سمت تپه‌های مرجانی بازگشتند؛ اما ستاره‌هایی با فاصله بیش از 4 متر در جهات تصادفی شروع به حرکت نمودند. آنها همچنین آزمایش را با ستاره‌های دریایی کور شده (که چشمان‌شان را در آورده بودند) تکرار کردند. در این آزمایش، همه ستاره‌ها به شکل تصادفی حرکت می‌کردند که نشان می‌داد جانور نمی‌تواند ببیند که به کدام سمت حرکت می‌کند.

برای حس کردن اجرام بزرگ، ستاره‌های دریایی به جای آنکه صرفا نور را حس کنند، باید بتوانند تصویری از جسم را برای خود خلق کنند که به معنای نوعی «دیدن» ابتدایی است. این عامل سبب می‌شود تا چشمان ستاره‌های دریایی در زمره لکه‌های چشمی (Eye Spot) قرار نداشته باشند؛ ساختاری ابتدایی که در حیواناتی مانند کرم‌های پهن وجود دارد و بدون توانایی ایجاد تصویر، تنها قادر به تشخیص نور است.

نکته جالب این است که ستاره‌های دریایی قادرند در صورت به دام افتادن توسط شکارچیان، پاهای خود را جدا کنند و دوباره آن را از نو رشد دهند. این موضوع به این معنی است که این جانوران همچنین توانایی احیاء چشمان خود را دارد!

53275