در میان نسخه هایی که از سایت گالیکا دانلود شد نسخه ای در فقه فارسی با نام روضة المصلی هست که متعلق به مسلمانان حنفی مذهب چینی است.
این نسخه، هم به لحاظ زبان فارسی و هم فقهی ارزش آن را دارد که روی آن کار شود. اما نکته ای که در این سطور مورد توجه است، یک صفحه یادداشت در لابلای فهرست کتاب، یعنی دربالا و لابلای خطوط عناوین فصلهاست که شرایط «مسلمانی» را بیان کرده است.
این رساله یک صفحه ای نوعی اعتقادیه است که اساسی ترین ارکان اعتقادی اسلام را که ایمان به آنها سبب می شود تا نام مسلمانی بر فرد اطلاق شود، بیان کرده است. پیش از بیان شرایط اسلام، در صفحه قبل، شرایط ایمان را هم بیان کرده که بیشتر بیان شماری از باورها و قیود دینی و شرعی است. مهم در این رساله این است که همزمان خلافت چهار خلیفه اول و امارت دوازده امام را در شرایط مسلمانی آورده است.
آنچه در میان شرایط اسلام بیان کرده شامل هشت نکته است که به قول وی «اصل دین» مشتمل بر این نکات است:
اما شرائط الا سلام فثمانی و هی اصل الدین:
[1] التوحید
[2] و العدل
[3] و النبوة ثابتة بالمعجزات و الایات
[4] و محمد خاتم النبیین شفیع الامة
[5] و بعده خلافة ابوبکر و عمر و عثمان و علی
[6] و بعدهم امارة حسن و حسین، زین العابدین، محمد باقر، جعفر صادق، موسی کاظم، سلطان ابوالحسن علی بن موسی الرضا ، تقی، نقی، حسن عسکری، محمد مهدی، و خلفاء الراشدین سبعة عبدالله بن مسعود، عبدالله بن عباس، عبدالله بن عمر، معاذ بن جبل، ابوموسی الاشعری، زید بن ثابت، و عائشه صدیق رضی الله عنها و عنهم اجمعین.
[7] و الامر بالمعروف و النهی عن المنکر
[8] و تولّی النبی و اولاده و اصحابه و تبراء اعدائهم.
و الائمة الراشدون اربعة نعمان بن ثابت امام اعظم ابوحنیفه کوفی رحمه الله، ادریس شافعی، امام مالک، احمد بن حنبل رحمهم الله کلهم اخیار الله و سراج امته و نحن لهم مصدقون و ان کنا فی مذهب نعمان بن ثابت و کلهم فی صراط مستقیم اولیاءالله.
اینجا جای شرح تمام این نکات نیست، اما به اجمال باید چند مطلب را در این باره عرض کنم:
نکته اول این است که توحید و عدل از باورهای رسمی در این اعتقادیه است. اینها با عقاید اهل حدیث سلفی و اشعری ها سازگار نیست و تنها می تواند با باورهای معتزله و ماتریدی هماهنگ باشد. معتزلی بودن این جماعت ظاهرا منتفی است، اما ماتریدی ها که حنفی های ماوراءالنهر تابع آن بودند و اصولا میانه ای با اشعری ها و اهل حدیث سلفی نداشتند، می تواند دلیل ابراز این مسأله باشد. بعنی بگویم اینها ماتریدی بوده اند.
نکته دوم این است که خلافت چهار خلیفه اول را جزو باورهای رسمی مسلمانی آورده که امر غریبی نیست، و اهل حدیث یا به عبارتی سنیان به طور عام از قرن سوم و پس از آنکه عقیده تربیع توسط احمد بن حنبل رواج یافت، باور به خلافت چهار خلیفه اول را به صورت رسمی جزو باورهای اهل سنت درآوردند.
نکته سوم که اصلی ترین نکته بنده در نوشتن این یادداشت است، این است که پس از بیان «خلافت» چهار خلیفه اول، از «امارت» دوازده امام یاد کرده و آن را هم جزو باورهای رسمی آورده است. این همان چیزی است که بارها از آن به عنوان «تسنن دوازده امامی» یاد کرده ام. دقیقا نمی دانیم چه شرایطی سبب شده است که میان این دو باور یعنی اعتقاد به چهار خلیفه و دوازده امام جمع شود، اما هرچه هست، نکته مهمی است که در یک دوره طولانی سبب کاهش حساسیت های فرقه ای شده است. این، باور باید همچنان در میان مسلمانان چین باشد، تنها تجربه ای که دارم زمانی است که پیرمردی چینی که عارف مسلک بود در مکه نزد آقای ری شهری آمد، و گفت که پیغامی برای رهبر ایران دارد. همان طور که نشسته بود قدری صحبت کردیم و ملاحظه کردم که در میان مشایخ خود، اسامی دوازده امام را هم آورد.
نکته چهارم تطبیق کلمه خلفاء راشدون بر هفت نفری است که اسامی آنها در متن آمده است. این مطلب در کنار روایت منسوب به رسول (ص) در باره عشره مبشره چه معنا و مفهومی دارد؟
نکته پنجم تأکید روی امر به معروف و نهی از منکر در میان باورهای رسمی مسلمانی است. این مسأله یکی از اصلی ترین نکات مربوط به معتزله و زیدیه است که در اینجا آمده است. بحث تولی و تبری هم که شناخته شده است شامل رسول، اولاد او، و اصحاب است و به عنوان باوری رسمی مورد تایید قرار گرفته است.
و نکته ششم و اخیر آن که به طور کلی حس وحدت گرایی در این باورها در نکته آخر هم انعکاس یافته آنجا که اختلاف میان ائمه مذاهب اربعه را منتفی دانسته و همه آنان را اولیاءالله دانسته، ضمن آن که خود را پیروز ابوحنیفه دانسته است.
نظر شما