نام امامان در یک نسخه خطی عثمانی

 هنوز هزاران نسخه خطی در عالم اسلامی و غیر اسلامی اما متعلق به دنیای اسلام وجود دارد که برای ما ناشناخته است. هر کدام از اینها برگی از تمدن اسلامی است و تا زمانی که شناسایی نشده و نقش و تأثیر آن در تمدن ما معلوم نشود، ما نمی توانیم مدعی شناخت درستی از تمدن اسلامی شویم. ... و اما در این باره موانع فراوانی وجود دارد که عمده آن جهل و خودخواهی است. جهل کسانی که مسوولیتی در حوزه فرهنگ دارند اما سر از این امور در نیاورده و به عمرشان حتی یک برگ خطی کهن ندیده اند. این افراد حتی اگر بخواهند، ماهها بل سالها طول خواهد کشید تا بتوانند درک درستی از این امور پیدا کنند. اما خودخواهی از سوی کسانی است که این مجموعه ها را در اختیار دارند ومانع از دسترسی دیگران می شوند. در این میان، گاه نسخه بازانی هم هستند که این نسخه ها را از دست خانواده ها بدر آورده و با تبدیل آنها به کالای تجاری، برای دهها سال مانع از دسترسی دیگران به آنها می شوند. خانواده های برخی از مجموعه داران هم، گاه از روی مقاصد مالی و بیشتر جهل، عامل عمده تلف شدن این نسخه ها هستند و به هر حال همه دست به دست هم می دهند تا این نسخه ها را از دست افراد علاقه مند را از آنها فراهم می سازند.

 از گفتن اینها چه سود؟ هیچ. حتی ذره ای احساس برای گردآوری این نسخه ها و دنبال کردن آنها دیده نمی شود. به نظرم یک راه آن است تا عزیزانی که به هر دلیل با این امور سروکار دارند، به معرفی آنچه هست و در دسترس است بپردازند.

 معرفی برگی از کتاب زبدة التواریخ به خط ترکی، سبب شد تا درددل مختصری داشته باشم. نسخه ای که یک دوره تاریخ مصور جهان به صورت جدولی خاص است و نویسنده تلاش کرده تا تمامی رجال و شاهان و انبیاء و امامان و خلفا و امرا را معرفی کند. هر صفحه ای از این نسخه را به گروهی از رجال تاریخ اختصاص داده و گاه از برخی چهره ها، نقش هایی نیز کشیده است.

این کتاب در سال 1013 در بغداد به انجام رسیده است.

در اینجا دو صفحه را برای علاقه مندان گذاشتم.

صفحه ای که اسم و تاریخ و محل نوشتن آن را نشان می دهد.

دوم، صفحه ای که بخشی از تاریخ اسلام در آن به نمایش درآمده است. ویژگی این صفحه این است که نام شماری از پادشاهان ایران، خلفای اموی، اجداد پیامبر (ص)، و برخی از صحابه در آن آمده است. اما جدای از اینها، نام دوازده امام از امام علی (ع) تا حضرت امام محمد المهدی (ع) هم در آن دیده می شود. چندی پیش نیز برگی را از نسخه ای که در چین کتابت شده بود معرفی کردم که در آن هم نام خلفا و امامان (ع) با هم آمده بود. فاصله جغرافیایی میان این نسخه ها قابل توجه است، اما به هر حال نشان می دهد که این رویکرد که بارها از آن به نام تسنن دوازده امامی یاد کرده ایم، در بسیاری از نقاط جهان اسلام بوده است.