چهارده سفرنامه حج قاجاری دیگر!

توفیقی شد تا بتوانم افزون بر پنجاه سفرنامه حج قاجاری، تعداد دیگری از این سفرنامه ها را برای تقویت ادبیات حج در زبان فارسی تقدیم کنم.

در مقدمه اثر حاضر که این روزها از چاپ خارج شده و تقدیم دوستداران خواهد شد چنین نوشته ام:

بیش از بیست سال پیش، یعنی در سال 1371 خورشیدی، خداوند، توفیق نخستین سفر حج تمتع را نصیب بنده کرد. این توفیق در برخی سالها برای تمتع و برخی دیگر  به صورت عمره ادامه یافت. در آن سال، و زمانی که هنوز به حج مشرف نشده بودم، به توصیه جناب آقای حجت الاسلام و المسلمین قاضی عسکر که آن زمان امور فرهنگی و آموزشی بعثه مقام معظم رهبری را اداره می‌کردند، کتاب «آثار اسلامی مکه و مدینه» را نوشتم. پس از بازگشت از سفر، اصلاحاتی در آن صورت گرفت و چاپ شد. در سالهای بعد، کتاب یاد شده که راهنمای زائران است، بارها تجدید نظر و چاپ شده است که خداوند را از بابت این نعمتی که نصیب بنده ساخته سپاسگزارم.

در کنار آن کار، بنای خودم بر این بود که هر سال، مقاله یا کتابی در باره حج داشته باشم. این عهد درونی، در همکاری با مجله میقات حج و به ویژه، نشر سفرنامه‌ها ادامه پیدا کرد. زمانی یکی از دوستان دانشمندم به بنده گفتند، با انتشار این آثار، ادبیاتی با عنوان ادبیات حج پدید آمده است. این گفتة ایشان تشویقی برای بنده بود تا به این کار ادامه دهم. اگر قرار باشد فهرستی از کارهای مربوط به حج و حرمین چاپ کنم، بسیار بالا بلند خواهد بود.

شش سال پیش تصمیم گرفتم، سفرنامه های حج دوره قاجار را یک جا منتشر کنم. بسیاری را خودم تصحیح کرده بودم، برخی پیش از بنده تصحیح و چاپ شده بود و برخی هم همزمان توسط دوستانم به چاپ رسیده بود. برای این کار شروع به گردآوری چاپ شده‌ها کردم و در نهایت حاصل کار، اثر هشت جلدی سفرنامه‌های حج قاجاری بود که جمعا حاوی پنجاه سفرنامه بود که با همت بلند و تلاش عاشقانه آقای مهدی علمی به عنوان نشر علم منتشر شد.

مجموعه جدید، منهای دو سفرنامه که از دوره صفوی است، در کل، حاوی چهارده سفرنامه حج است که می‌تواند مستدرک مجموعه هشت جلدی گذشته و در واقع، مجلد نهم آن و جمعا 64 سفرنامه باشد. از چهارده سفرنامه‌ای که در این مجلد آمده، سه سفرنامه پایانی از مرحوم ملک، جواربچی، و فاطمی تصحیح عزیزان دیگری است که نامشان در آغاز آمده است و البته مقدمه‌های کوتاه آنها از بنده است.

این قافله، همچنان ادامه دارد و امید است این بنده خدا توفیق آن را داشته باشد تا در سالهای آتی مجموعه یا حتی مجموعه‌های دیگری را منتشر کند.

فهرست سفرنامه هایی که در این مجموعه چاپ شده بدین شرح است:

 [1] جادة ‌العاشقین سال 956 – 958 ق /  شریف‌الدین حسین شریفی........................ 9

 [2] اعجاز مکی (سفرنامه منظوم حج ـ دوره صفوی) سرایش واهب همدانی............... 121

 [3] سفرنامه مکه از سال 1240 ق / هدایت علی بن شیخ فضل علی..................... 151

 [4] سفرنامه حج سال  1240 ق / محمد اسماعیل ترخانی بن محمد مهدی سمیرمی. 161

 [5] سفرنامه مکه 1264 ـ 1265 ق / عبدالرحیم بادکوبه‌ای................................   167

 [6] سفرنامه مکه / حاج محمد علی سیاح محلاتی.......................................... 191

 [7] سفرنامه جلالیه سال 1314 ق /  جلال‌الدین بن ابراهیم حسین عظیم‌آبادی....... 225

 [8] روزنامه سفر مشهد، مکه و عتبات 1315 ـ 1316 / میرزا حسن موسوی اصفهانی...321

 [9] سفرنامه مکه – فرنگ ناصری 1317 ق /  ناصر السلطنه............................ 579

 [10] سفرنامه مکه 1328  ـ 1329 ق / میرآقا نقیب الاشراف اهری...................... 913

 [11] سفرنامه مکه 1317 ق / علی اصغر القاجار......................................... 931

 [12] سفرنامه مکه 1319 ق /  حاج حسین آقا ملک ....................................... 945

 [13] سفرنامه مکه 1325 ق /  حاج محمد تقی جورابچی ................................. 965

 [14] سفرنامه مکه 1319 ق /  حاج سید محمد فاطمی .................................... 981 ـ 1054