چرا باید به مذاکرات وین امیدوار بود

مذاکرات بسیار حساس و سرنوشت ساز ایران با قدرت های جهانی ساعاتی پیش با حضور وزیر خارجه ایران ، کاترین اشتون و دیپلمات های ارشد گروه 1+5 در وین آغاز شد. حضور وزیر خارجه ایران در این دور از گفتگوها نشان دهنده حساس بودن مذاکرات وعزم ایران برای حل مشکلات پیش رو تلقی شده است .البته با نزدیک شدن زمان آغاز این دور از گفتگوها که چهارمین فصل مذاکراتی اما مهمترین آنهاست ،فضای تبادل اظهارات دیپلماتیکی طرفین به شدت افزایش یافت. این اظهارات بیش از ایجاد فضائی از خوشبینی یا حصول توافقی فوری آنگونه که افکار عمومی انتظار آنرا دارد، انعکاس دهنده واقعیاتی بود که قرار است طرفین از امروز با آنها روبرو شوند.واقعیاتی فراتر ازگام مشترک نوامبر سال گذشته. بسته به اینکه از چه زاویه ای به موضوع نگاه کنیم؟ این واقع گرائی میتواند شکننده مذاکرات و یا تضمین کننده توافقات فعلی و آتی باشد. مخالفان هرگونه توافق هسته ای چه در داخل و خارج ایران امیدوارند این واقع گرائی دو جانبه با نگاهی منفی و کارشکنانه به سمت رویاروئی و در نهایت عدم توافق طرفین ختم شود.متقابلا موافقان وبه خصوص شرکت کنندگان در مذاکراتی که از امروز آغاز شده تا حد زیادی این واقعیات و تمرکز برآنهارا نه تنها الزاما نگران نمیدانند بلکه درک آن را در تدوین یک پیش نویس یا نقشه راه واقعی و کاربردی موثر میدانند.چراکه این تمرکز امکان حصول یک توافق پایدار که ضمانت اجرائی هم داشته باشد را بیشتر خواهد کرد. والا مذاکره برای مذاکره آنهم در فضائی بالای اتمسفر و خارج ازجو آنگونه که علی اکبر ولایتی به عنوان یک دیپلمات حرفه ای و واقع گرا اخیرا از آن انتقاد کرد ثابت کرده هیچیک از طرفین را به نتیجه نخواهد رساند.
این ضمانت و پایداری برگرفته از واقع گرائی در مذاکرات، آنگونه که از سخنان ظریف استنباط میشود تنها محدود به توقع طرف های مذاکره کننده ازایران نیست بلکه متقابلا مربوط به آن چیزی هم میشود که تهران در پذیرش حقوق قانونی و طبیعی خود ازآنها انتظار دارد و این را باید طرف های ایران درک و متناسب با اقدامات تهران انعطاف معنا داری در مواضع از خود نشان دهند. تردیدی نیست واقع گرائی در مذاکرات هسته ای به خصوص از زمان روی کار آمدن رئیس جمهور روحانی و به عهده گرفتن پرونده توسط آقای ظریف دراواخر سال گذشته میلادی نقطه محوری بوده که تاکنون توانسته طرفین با تکیه بر آن مذاکرات و تفاهم های خود شبیه آنچه در نوامبر سال گذشته رخ داد را پیش ببرند. ظریف امروز در واکنش به پاره ای اظهار نظرها در باره مذاکرات گفته است "دو طرف با اطمینان از روش برخورد طرف مقابل و اعتماد به نفس وارد مذاکره می شوند".ظریف با تاکید بر اینکه این دور از مذاکرات حساس و دقیق و به نوعی سرنوشت ساز است میگوید" وقتی وارد نگارش متن می‌شویم ممکن است یک نقطه و ویرگول هم محل اختلاف باشد و قابل پیش‌بینی نیست و به همین دلیل به جز نشست اردیبهشت، سه نشست دیگر در سطح سیاسی خواهیم داشت ".
کارشناسان سیاسی معتدند اگر چه دامنه انتظارات دو طرف از هم فاصله زیادی دارداما این الزاما به معنای عدم درک متقابل نیست. یعنی امیدوارانه باید اینگونه باشد و این خود موجب خوشبینی محتاطانه ای ست.همین کارشناسان معتقدند در فضای بوجود آمده با تکیه بر آنچه میتواند مورد بحث قرار گیرد و حتما فضائی سخت و نفس گیر است میشود به پیشرفت ولو اندک گفتگو ها حتی با کندی امیدوار بود.درک متقابل واقعیت حاکم بر پرونده هسته ای ایران خصوصا ازطرف گروه 1+5 بیش از ماهیت خود پرونده سخت بودن مسیر حل آن و دشواری های ظریف و تیم همراه او را نشان میدهد . باید گفت پرونده عملا در محاصره دو پدیده به هم گره خورده فنی و سیاسی قرارگرفته است. از جنبه فنی موضوع تاسیسات فردو،راکتور آب سنگین اراک،تعداد سانتریووفیوژوها،سطح غنی سازی و نوع ارتباط سیستماتیک تهران با سازمان بین المللی انرژی هسته ای مطرح هستند و از جنبه سیاسی موضوع رفع تحریم ها و موانع آن مطرح هستند که به طور طبیعی ایران انتظار دارد در هرگونه فرآیند تدوین توافق نهائی به روشنی و با جدول زمانی مشخص و حداقل زمانی مورد توجه قرار گیرد در غیر اینصورت هیچ فرآیندی تضمین شده نخواهد بود. بی شک ایجاد نقطه تعادل اطمینان بخش میان این دو، مشکل اصلی بوده که کار بسیار مشکل و حساسی ست. به همین دلیل ریابکف معاون وزیر خارجه روسیه و مذاکره کننده ارشد هسته ای این کشور گفته" ما ابتدا باید مسائل اساسی و چالش‌برانگیز را به‌طور واضح و با هدف یافتن راه‌حل‌های سیاسی بر آنها شناسایی کنیم".
در هر صورت آنچه مسلم است پیچیده بودن وضعیت پیش روست .در دیپلماسی این پیچیدگی صرفا به معنای سختی کار و مذاکرات تلقی میشود ونه وقوع امری غیر ممکن.اما فعلا وضعیت به گونه ایست که هر گونه گمانه زنی قطعی را بامشکل میکند. لذا نباید هیچ فرضی را قطعی قلمداد کرد. شاید اطمینان ترین بخش موضوع سرمایه گذاری های هنگفت سیاسی طرفین باشد که هرگونه اقدامی غیر از توافق جامع و دو طرفه را غیر ممکن و به شدت پر هزینه کرده است.بی دلیل نیست که هم آقای ظریف و هم معاون ارشد او عراقچی،به صراحت گفته اند این ابتدای راه اصلی و قطعا 2 تا 3 دور مذاکره مهم دیگر وتا قبل از 20 جولای در پیش است. در عرف دیپلماتیک این یعنی فرصت و امیدواری. همانگونه که ظریف به آن مستقیما اشاره کرده است.matinmos@gmail.com