ترکیه منطقه را به کجا خواهد برد

َچقدر مي توان نسبت به تركيه خوشبين بود؟. با نگاه به گذشته پاسخ چندان مشكل نيست،اما نگاه به آينده خوشبيني ها را با ترديد روبرو ميكند. آنكارا به عنوان يك متحد سنتي غرب وعضو پيمان ناتو، مسئوليت هائي در چارچوب هم پيماني استرتژيك به عهده دارد.اما مستقل از اين تعهدات،همواره ميل خود را به پر كردن خلاء ناشي از نبود يك قدرت منطقه اي در خاورميانه و غرب آسيا پنهان نكرده است.در داخل نيز عليرغم در دست داشتن قدرت توسط اردوغان وحزب اسلامگراي عدالت، دولت متاثر از آنها با تكيه بر سكولاريسم سنتي   مدعي ست تركيه اكنون يك جامعه پلورالیته و دمكرات نهاد بوده و از اين جهت شايسته موقعيت برتر و بهتري براي تسلط بر منطقه است. اينگونه هست يانه ؟ قضاوت ساده اي نيست .اما بدون ترديد بخش زيادي ازاين نوع ديدگاه ها به حس رقابت استراتژيكي برميگردد كه از ديد اردوغان سال هاست ميان تهران و آنكارا بوجود آمده و اكنون وقت آن است تركيه ميدان تحولات را در دست خود بگيرد پيش از آنكه دير شود . رقابتي كه در آينده اي نه خيلي دور ابعاد گسترده تري به خود خواهد گرفت.تلخ اما واقعي ،تلاش تركيه در جهت ارائه تصويري متفاوت از خود موجب شده غرب با اقدامات اين كشور در صحنه بين المللي برخوردي سخاوتمندانه و اغماضي داشته باشد.به دليل نبود يك متحد قدرتمند استراتژيك و همراه است يا به علت عدم رنجاندن رهبران ترك در شرايط حساس كنوني، تا كنون از كنار اين كشور به سادگي عبور كرده بدون آنكه به نيات واقعي آنها توجهي داشته باشيم.شايد قضاوتي غير معمول به نظر برسد اما به اعتقاد من ريشه بسياري از نابساماني هاي سياسي و امنيتي خاورميانه وآفريقاي عربي در همين بي توجهي ها نهفته است. اين درست كه غرب و به ويژه ايالات متحده با تهران بر سر بسياري از مسائل دچار مشكل هستند،اما روياروئي ميان آنها اگر به معياري براي ناديده گرفتن اقدامات تركيه تبديل شده(نكته اي كه آنكارا روي آن حساب زيادي باز كرده است)بايد گفت اولا وجود اختلافات غرب با ايران نبايد دليل مشروعيت اقدامات خطرناك آنكارا تلقي شود ،ثانيابا ادامه سياست كنوني، اكثر كشورهاي منطقه نمي توانند در انتظار شرايطي غير آنچه اكنون شاهد آن هستيم باشند.شايد بتوان آنرا خوش شانسي توصيف كرد، اما تصور نمي كنم بسياري از اين كشور ها متاثر از اقدامات تركيه در آينده همچون مصر قادر باشند كنترل اوضاع را در دست گرفته و دست هاي بلند آنكارا را از پايتخت هاي خود كوتاه كنند. چنين وضعي صرف نظر از مواضع تهران، الزاما به نفع غرب هم نيست چراكه آنكارا تا كنون نشان داده نه در چارچوب يك متحد استراتژيك، كه با رويكردي متفاوت و برهم زننده بازي، منافع مخاطره آميز خود را دنبال مي كند.تحليل گر ارشد عرب ،جهاد الخازن 2 روز پيش در روزنامه عرب زبان الحيات نوشت "من حکام کشورهای عربی و مردم آنها را بیش از چهار دهه است که خوب می شناسم و می گویم که این حکومت ها سرنگون نخواهند شد و ترکیه به انتظار سقوط آنها ننشیند". پاره اي از تحليل گران سياسي و امنيتي هم معتقدند، تركيه بنيان استراتژيك منطقه اي خود را بر3 پايه استوار كرده است.نخست،بهره گيري از بي اعتمادي كشور هاي عربي به سياست هاي پرزيدنت اوباما و متعاقبا نياز آنها به داشتن يك هم پيمان منطقه اي. دوم ،بهره گيري ازعدم وجود روابط گرم ميان تهران با پايتخت هاي عربي . سوم،بهره گيري از تحولات اجتماعي در كشور هاي عربي در دو بعد ايدئولوژيك وسياسي. پيگري اين سياست در حالتي اثباتي يا از طريق آنچه در مصر و حمايت از مرسي تجلي يافت صورت ميگيرد و يا در سلبي ترين حالت اگر به مانند مصر نشد،به صورت وقايعي كه در سوريه و عراق هم اكنون مشاهده ميشود نمود خواهد يافت. يك تحليل گر ارشد غربي مسائل منطقه مقيم آنكارا ميگويد "صرف نظر از اقدامات و بی کفایتی های مالکی؛ تلاش هاي تركيه براي سرنگوني مالكي و ايجاد دولتي نزديك به آنكارا در بغدادتقريبا 6 ماه قبل از وقايع 4 ژوئن، وقتي به نتيجه نرسيد،پروژه ناامني عليه عراق وارد فاز نظامي شد. يعني همين وضع كنوني. فراموش نكنيد مصر هم بالقوه آمادگي وضع مشابهي را داشت". خيلي جالب است،جهاد الخازن در الحيات به نقل از بهلول اوزکان، استاد دانشگاه مرمره مي نويسد" نخست وزیر جدید ترکیه می خواهد که مرزها در خاورمیانه پاک شوند تا یک پیمان اسلامی به رهبری ترکیه به وجود آید".
اگر موضوع اينگونه باشد كه اوزكان به آن اشاره كرده بي شك "نه خيلي نزديك اما نه چندان دور" منطقه با موجي از ناآرامي هاي گسترده سياسي و نابساماني هاي اجتماعي روبرو خواهد شد.مشكل آن است  اردوغان فكر ميكند در مسير درستي قدم بر ميدارد. matinmis@gmail.com