مرکز پژوهش‌های مجلس: راهکار واردات آب برای تامین نیازهای کشور، منطقی نیست

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی راهکار واردات آب برای تامین نیازهای بخش‌های مختلف کشور را مورد نقد قرار داد.

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی به بررسی ابعاد مختلف حقوقی و کارشناسی «طرح تأمین آب کشاورزی و شرب فلات مرکزی، شرق و جنوب شرق ایران» پرداخته و در نهایت به این نتیجه رسیده است که این طرح نمی‌تواند راهگشای چالش‌های تامین آب مورد نیاز کشور باشد.

با توجه به کاهش بارندگی‌ها در سال‌های اخیر و خشکسالی‌های اتفاق افتاده و همچنین پراکنش نامناسب مکانی و زمانی بارندگی‌ها درکشور، طرح «تأمین آب کشاورزی و شرب فلات مرکزی، شرق و جنوب شرق ایران» ارائه شده است. براساس این طرح دولت مجاز است که جهت تأمین نیاز آبی مناطق مختلف کشور که دارای معضل کمبود آب هستند، اقدام به وارد کردن آب از کشورهای همسایه کند.

علاوه بر این به دولت اجازه داده می‌شود در جهت تأمین آب کشاورزی و شرب استان‌های مرکزی، شرقی، جنوبی و شمال کشور با استفاده از توان و مزیت‌های بخش غیردولتی با توجه به ماده (۱۴۲) قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه مصوب ۱۳۸۹/۱۰/۱۵ کشور بند «الف»، نسبت به انتقال آب از سایر کشورها به داخل اقدام کند.

آب اولین جزء آمایش سرزمین

به اعتقاد کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس، آب به عنوان اولین جزء آمایش سرزمین بوده و هرگونه تصمیم‌گیری در مورد آن باید به صورت سنجیده و با احتساب تمام شرایط صورت گیرد. ازسوی دیگر موضوع واردات آب از یک کشور مساله‌ای است که دربلندمدت می‌تواند امنیت ملی کشور را متأثر کرده و آثار منفی به دنبال داشته باشد و از این رو واردات آب از کشورهای دیگر و وابسته کردن توسعه مناطقی از کشور به آن با توجه به وضعیت نامطلوب اقلیمی خاورمیانه و همچنین ناپایداری‌های آن، منطقی به نظر نمی‌رسد.

نکته حایز اهمیت از دید کارشناسان مرکز پژوهش‌ها، داشتن نفوذ مؤثر در منطقه، استفاده از دیپلماسی آب به معنای صادرات آب است نه واردات آن.

علی رغم وجود کم‌آبی و وقوع خشکسالی‌ها در کشور، بسیاری از مشکلات حادث شده تاکنون به علت مدیریت نامطلوب منابع آب درکشور است به طوری که نبود مدیریت جامع منابع آب در کشور در چارچوب حوضه‌های آبریز، بهره‌وری پایین آب در بخش کشاورزی، هدررفت آب در شبکه‌های توزیع آب شرب، عدم توجه به بازیافت پساب و آب‌های برگشتی و مسائلی از این قبیل، در نهایت اثر کم‌آبی و خشکسالی‌ها را تشدید کرده و مشکلات را مضاعف می‌سازد.

با توجه به شرایط فوق راهکار ارائه شده توسط طرح پیشنهادی در واقع به منزله پاک کردن صورت مسئله است تا برطرف نمودن مشکل.

یکی از اهداف طرح ارائه شده تأمین آب کشاورزی مناطق مختلف کشور ازجمله استان‌های جنوبی است. این در حالی است که کشورهای آبخیز منطقه عمدتاً در شمال شرق و شمال غرب کشور ایران واقع شده‌اند و انتقال آب برای مصارف کشاورزی، با عنایت به حجم بالای موردنیاز و مسافت طولانی انتقال مقرون به صرفه نیست و بهره‌وری پایین آب در بخش کشاورزی نیز به چالش‌های این موضوع بیشتر دامن می‌زند.

بر این اساس باید گزارش توجیهی فنی، اقتصادی، مالی و زیست محیطی این طرح براساس اصول علمی و کارشناسی تهیه شود و سپس تصمیم‌گیری‌های لازم درمورد آن به عمل آید.

هزینه‌های مترتب بر طرح مذکور صرف مهار آب‌های مرزی شود

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی حاکی است: سالانه بیش از پنج میلیارد متر مکعب آب در سال از مرزهای غربی کشور خارج شده و وارد کشور عراق می‌گردد. علی رغم وجود قوانین مختلف و توصیه‌های مکرر مقام معظم رهبری درباره مهار آب‌های مرزی غرب کشور، تاکنون اقدام مؤثری در این زمینه صورت نگرفته است. بسیار منطقی‌تر است که هزینه‌های مترتب بر طرح مذکور در جهت مهار آب‌های مرزی خروجی از کشور صرف شود.

توصیه به استفاده از آب مجازی

در فرآیند تولید بسیاری از محصولات به طور مستقیم یا غیرمستقیم از آب استفاده می‌شود بنابراین می‌توان گفت که بسیاری از محصولات، محتوی مقادیر مختلفی آب هستند و صادرات و واردات آن‌ها می‌تواند به طور غیرمستقیم صادرات و واردات آب باشد. درحالی که آب در تولید محصولات مختلف استفاده می‌شود اما ارزش آن در صادرات لحاظ نمی‌شود و با احتساب قیمت آب مجازی، گاه کشورهایی که محصولات کشاورزی به آن‌ها صادر می‌شود بیشترین سود را از کشاورزی کشور صادرکننده می‌برند.

بنابراین منطقی به نظر نمی‌رسد که با هزینه‌های بالا اقدام به خرید آب کرد و از طرف دیگر اقدام به صادرات محصولاتی کرد که در تولید آن‌ها آب مصرف شده است اما در تعیین ارزش آن‌ها ارزش آب لحاظ نشده است.

در هر صورت مرکز پژوهش‌های مجلس تصویب طرح «تأمین آب کشاورزی و شرب فلات مرکزی، شرق و جنوب شرق ایران» که به دولت اجازه واردات آب از کشورهای همجوار را می‌دهد، به دلیل ایجاد وابستگی به منابع آب خارج از کشور تأیید نمی‌کند.

این گزارش مدیریت ناصحیح منابع آب در کشور را تشدید کننده عواقب خشکسالی عنوان کرده و بر این باور است که با توجه به خروج مقادیر زیادی آب از مرزهای غربی کشور، این طرح نمی‌تواند در بلندمدت حلّال مشکلات بخش آب باشد.

در نهایت براساس نظر کارشناسان مرکز پژوهش‌ها این طرح با اصول ۷۵ و ۵۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی مغایر است و با عنایت به مشکلات فنی، کارشناسی حقوقی، مالی و قیمت تمام شده آب وارداتی مترتب بر این طرح، تصویب آن علاوه برمغایرت با قوانین بالادستی در تضاد با منافع ملی بوده و توصیه نمی‌شود.

23503