مژگان جمشیدی: در پی بروز تغییرات جوی در مناطق شمالی زمین و یخبندان گسترده در این مناطق امسال آبگیرها و تالاب‌های استا‌ن‌های شمالی ایران بیش از سال‌های قبل میزبان پرندگان مهاجر بود. در این بین، مهاجرت بیش از 7000 قو به تالاب انزلی و 3500 قوی دیگر به سرخرود مازندران در یک ماه اخیر یکی از زیباترین چشم‌اندازهای طبیعی را در این دو استان رقم زده‌است، به طوری که کارشناسان محیط زیست اعلام کرده‌اند مهاجرت این تعداد قو به
ایران در 30 سال گذشته بی سابقه بوده‌است.
اما منطقه سرخرود، حدفاصل بین شهرستان فریدون‌کنار و محمودآباد مازندران در شرایطی میزبان 3500 قوی مهاجر شده که اتفاقا در این منطقه هیچ تالاب طبیعی با اهمیتی وجود ندارد! با این وجود قوهای مهاجر، سرخرود را که این روزها در بین ویلاهای شخصی، دامگاه‌های صید و صیادی و دکل‌های برق فشار قوی محاصره شده و هر از گاهی جان قوها را می‌گیرد، به ناچار برای زمستان گذرانی در مازندران انتخاب کردند.
از این رو تلاش اداره محیط زیست آمل و دوستداران محیط زیست این است تا حد امکان، شرایط زیست بهتری را برای این پرنده زیبا در سرخرود فراهم کنند تا حالا که قوها سرخرود را به دیگر زیستگاه‌های حفاظت شده استان ترجیح داده‌اند و در این منطقه فرود آمده‌اند با کمترین آسیب و تهدیدات جدی مواجه شوند.
شالیزارهایی که تا چندی قبل میزبان شالیکاران بود با پایان یافتن فصل برداشت برنج و بارش باران زمستانی، اکنون به آبگیرهای موقتی تبدیل شده و قوها نیز طبق سنت هرساله امسال هم به این آبگیرهای موقتی آمدند با این تفاوت که تا سال قبل، تنها 800 قو در سرخرود فرود می آمد اما امسال این تعداد به بیش از 4برابر افزایش یافته‌است و همین امر باعث شده تا آنها با کمبود غذا مواجه شوند.
اما زیباتر از صحنه های بی بدیل فرود قوها در منطقه سرخرود که این منطقه را به بهشت قوها تبدیل کرده ، مشارکت گروه‌های زیست محیطی، مردم و حتی شهرداری سرخرود با اداره محیط زیست آمل در تامین غذای مورد نیاز قوها است که نمایشی از حضور خودجوش مردم در حفاظت از محیط زیست است. هرچند در این میان، افراد فرصت‌طلبی هم هستند که سعی دارند قوها را به سمت دامگاه‌ها هدایت کنند و آنها را به دام بیندازند اما حضور شبانه روزی4محیطبان زحمتکش برای تامین امنیت منطقه و مساعدت مردم و NGO ها در تامین غذای قوها باعث شده تا امروز سرخرود مازندران به بهشت قوها تبدیل شود.
بهشتی که تماشای آن می‌تواند روح انسان خسته و دود زده شهرنشین را برای لحظاتی تلطیف کند و آرامش را به او بازگرداند. این روزها آبگیرهای سرخرود مملو از قوهای گنگ و فریاد کش است. 95درصد قوها از نوع فریاد کش و 5درصد نیز از نوع قوی گنگ هستند . قوها سراسر آبگیر را اشغال کرده‌اند و تا چشم کار می‌کند روی آب را این پرندگان سفید طناز
پوشانده‌اند. سر و صدای قوها و تماشای صحنه‌های پرواز آنها بر فراز آبگیر چنان دیدنی و مسحور کننده است که همه روزه تعداد قابل توجهی از علاقه‌مندان به طبیعت را به منطقه می‌کشاند.
اما متاسفانه آبگیر، توسط دکل‌های برق فشار قوی محاصره شده و هر از گاهی قوها به محض اینکه از روی آب بلند می‌شوند تا پرواز کنند و اوج گیرند، در دام سیم‌های برق گیر افتاده و می‌میرند. اگر هم قویی جان سالم به در برد یا دچار برق گرفتگی می‌شود و به تدریج جان می‌دهد و یا دچار شکستگی و حتی قطع بال می‌شود.
محمدعلی الله قلی کارشناس محیط زیست و عضو انجمن محیطبان در مورد جلوگیری از تلفات در اثر برخورد با کابل برق می‌گوید: "با یک برنامه‌ریزی در نحوه دانه پاشیدن سعی کرده‌ایم آنها را از محل کابل‌ها دور کنیم که خوشبختانه موفق هم بوده و حسن آن این است که وقتی بلند می‌شوند چون وزن زیادی دارند زمانی که به دکل‌ها می رسند اوج گرفته‌اند؛ در صورتی که قبلا خیلی نزدیک به دکل‌ها می‌نشستند و هنگام بلند شدن تعداد زیادی با سیم‌ها برخورد و مقابل چشم ما به شالیزار سقوط می‌کردند و ساعتی بعد ما اجساد آنها را پیدا می‌کردیم."
از سوی دیگر آبگیر هر ساله با ساخت‌وسازهای جدید تنگ‌تر می‌شود و عرصه برای پرندگان محدود تر و همین می‌تواند در آینده نزدیک به عنوان بزرگ‌ترین تهدید قوها قلمداد شود. اگر شالیزارها به ویلا و ساختمان تبدیل شوند و آبگیری وجود نداشته باشد دیگر قوها به سرخرود مازندران نمی‌آیند و این همه زیبایی وصف ناشدنی برای همیشه به تاریخ می پیوندد.
کمک‌رسانی به قوها همچنان ادامه دارد
با اینکه تاکنون کمک‌های قابل توجهی از سوی برخی گروه‌های زیست محیطی و اداره محیط زیست شهرستان آمل برای تامین غذای قوها صورت گرفته اما کانون عالی گسترش فضای سبز و حفظ محیط زیست ایران نیز هفته گذشته با جمع آوری کمک های نقدی علاقه‌مندان محیط زیست اقدام به تهیه 2.5 تن ذرت برای قوها کرد. این در حالی است که پیش از این نیز انجمن محیط بان، انجمن حمایت از حیوانات ایران و گروه دیده‌بان کوهستان هر بار چندین تن ذرت را به منطقه ارسال کرده بودند تا محیطبانان در زمان‌های مقتضی از این دانه‌ها برای تغذیه قوها استفاده کنند.
پنج‌شنبه گذشته ذرت های خریداری شده توسط کانون عالی گسترش فضای سبز به همراه یک محموله 500 کیلویی دانه غلات که کمک اهدایی شهرداری سرخرود به محیط زیست بود در زیر باران شدیدی که منطقه را فرا گرفته بود توسط محیطبانان تخلیه شد. منزل مهدی گلی که خود یکی از محیطبانان سرخرود است به انبار غذای قوها تبدیل شده و او خود به همراه سه نفر دیگر از محیطبانان شبانه روزی از منطقه حفاظت می‌کنند تا شکارچیان فرصت‌طلب قوها را به دام نیندازند.
از سوی دیگر محمد علی الله قلی، کارشناس محیط زیست به سبز پرس گفته: متاسفانه در دو سال گذشته به دلیل اینکه برخی پرندگان دیگر مثل اردک ها لابه لای آنها مخفی می شوند شکارچیان این پرندگان را مورد اذیت و آزار قرار دادند و با دست بردن درزهکشی آب منطقه ، آنها را به سمت دامگاه‌ها هدایت کرده و حتی اقدام به زنده گیری و فروش قوها به باغ وحش مشهد کردند؛ به همین دلیل این پرندگان به دلیل شرایط محیطی نامناسب اواسط زمستان پارسال سرخرود را انتخاب کردند.
وی در مورد مشکلات قو ها در این منطقه می‌گوید: وجود دکل های برق فشار قوی در نزدیکی محل تجمع قوها و گیر کردن در دام صیادان و شکار موجب تلفات این حیوانات شده است. اغلب تلفات مربوط به همان 5درصد قوی گنگ است که نمونه‌هایی به تهران منتقل شده و دکتر قاسمیان مشغول بررسی علت مرگ آنهاست.
او تاکید کرد: چیزی که در همه قوها وجود دارد خونریزی جگر و ترک خوردن آن است که می‌تواند به علت برق گرفتگی ، ضربه و یا بیماری باشد. مشکل دیگر مردمی هستند که برای تماشای قوها به منطقه آمده و با ماشین تا وسط محل استقرار آنها وارد می‌شوند و با ایجاد سر و صدای ضبط ماشین و ناامنی، موجب آزار پرندگان می‌شوند.
در انتظار سال بعد
قوها تا پایان فصل سرما در سرخرود باقی می‌مانند و به محض گرم شدن هوا منطقه را به سمت عرض‌های جغرافیایی بالاتر ترک می‌کنند. اما قوهایی که جفت خود را در این سفر از دست داده‌اند دیگر به زادگاه اصلی خود برنمی‌گردند و در همین منطقه باقی می‌مانند. شاید به همین دلیل است که همواره کارشناسان قو را یکی از پر عاطفه ترین پرندگان می‌شناسند.
در باور مردم سرخرود و آمل نیز شکار قو چندان امر پسندیده‌ای نیست چون اغلب مردم معتقدند وقتی قوها را شکار می‌کنند از چشم قوی جفت که باقی مانده‌است ، اشک جاری می‌شود. همین باور باعث شده تا امروز سرخرود به منطقه نسبتا مناسبی در مقایسه با سایر مناطق مازندران برای قوها تبدیل شود و کمتر قوها شکار شوند اما باز هم شکارچیان فرصت‌طلب در کمین نشسته‌اند.
نظر شما