بچه تهران 7 هزار ساله تائید هویت شد/تمدن چشمه علی چیست؟

هادی معیری نژاد- خبر پیدا شدن اسکلت هفت هزار ساله در کاوشی در مولوی تهران تاریخ تهران را ناگهان به سالهای غیر قابل تصوری برد.

این شهر که تا پیش از انتخاب توسط یکی از پادشاهان قاجار به عنوان پایتخت، تاریخ دندان گیری نداشت و همیشه در سایه کشفیات تاریخی قزوین ، ری ،ورامین و بالاخره کاشان قرار داشت .

خبر کشف این اسکلت اتفاقی خاص در باستان شناسی تهران محسوب می شود.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، میرعابدین کابلی باستان شناس پیشکسوت نظر کاوشگران «مسافر چشمه علی» را اصطلاحی برای تداعی برخی ویژگی های «ارتباطی» و «مبادلاتی» بین تپه چشمه علی و مکان تازه کشف شده در جنوب خیابان مولوی دانست و نه نامی خاص برای فرد تدفین شده یا تعیین هویت او.

وی گفت: سازه حرارت دیده در بالای محل دفن اسکلت نشان از آن دارد که این منطقه به طور یقین سکونتگاهی بوده که در آنجا زندگی جریان داشته و پخت و پز انجام می شده است.

کابلی با اشاره به اینکه این اسکلت بنابر شواهد، متعلق به زمانی است که مردگان را در کف اطاق ها دفن می کردند ، گفت: در جایی که تکه های استخوان و سازه حرارتی وجود دارد به طور یقین سکونت وجود داشته است.

او گفت: در حال حاضر گروه کاوش فقط یک گور را پیدا کرده است و در صورتی که حفاری ها ادامه یابد شاید بقایای معماری و گورهای دیگری هم آشکار شود.

کابلی با اشاره به فاصله 7 کیلومتری مکان کشف این اسکلت با تپه چشمه علی به خط مستقیم، اظهار داشت به طور حتم در اطراف تپه چشمه علی محوطه ها و روستاهایی وجود داشته و هیچ بعید نیست محل مورد بحث از جمله چنین سکونتگاه هایی بوده است. این باستان شناسِ با سابقه تاکید کرد که با شواهد موجود می توان به این نتیجه رسید که قدمت سکونت در محدوده ای که امروزه به تهران موسوم است به هفت هزار سال می رسد.

خسرو پوربخشنده باستان شناس با سابقه در میراث فرهنگی تهران نیز با اشاره به آثار باستانی نویافته در جنوب خیابان مولوی و به ویژه بازار تهران  به خبرگزاری  میراث فرهنگی گفت: تا به حال نمونه ای همچون اسکلت تازه کشف شده در این منطقه شناسایی نشده است و این کشفی منحصر به فرد است.

او همچنین گفت: شواهد نشان می دهد که به طور یقین تدفین طبق آیین و رسوم خاصی انجام شده که شواهد آن را از دوران پیش ازتاریخ شمال مرکز فلات ایران سراغ داریم.

به گفته پوربخشنده برای اظهار نظر در مورد اینکه تدفین کشف شده گوری تک بوده و یا به قسمتی از مجموعه تدفین های هزارة پنجم پیش ازمیلاد تعلق دارد، کمی زود است زیرا برای اثبات آن به ادامه کاوش ها و دستیابی به آثار بیشتر نیازمندیم.

گفتنی است ،یکی از باستان شناسان پس از انتشار خبر هفت هزار ساله شدن تهران در گفت گویی اعلام کرد که با پیدا کردن یک اسکلت و تک سپاری نمی توان قدمت تهران را به هفت هزار سال پیش نسبت داد.

 تمدن چشمه علی چیست؟

نخستین نشانه‌های تمدن در چشمه علی، که شامل تپه باستانی، برج و باروهای قدیمی ری و چشمه زیرزمینی است، مربوط به تولید سفالینه‌های سرخ رنگ با نقش‌های سیاه یا قهوه‌ای سیر و تصاویری که بر آن نقش شده است.

در کنار چشمه، تپه‌ای است که در کاوش سال‌های ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۵ خ به رهبری اریک اشمیت که برای موزه هنرهای زیبای بوستون و فیلادلفیا در آمریکا انجام شد، از آن آثاری به دست آمده است.

اریک اشمیت بیشتر از شش صد متر مربع از محوطه چشمه‌علی را طی سه فصل متوالی بین سالهای ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۵ خ کاوید قدیمی‌ترین شواهد موجود در این منطقه که به اوایل هزاره چهارم قبل از میلاد بر می‌گردد. نتیجه آن کشف سه دوره مهم فرهنگی، شامل لایه‌ها و آثار دوره‌های‌اسلامی، اشکانی و پیش از تاریخ بود.

هزاران قطعه از اشیایی که اشمیت در چشمه‌علی یافته بود، امروزه در موزه‌ها و دانشگاههای آمریکا و بخش کوچکی از آنها نیز در موزه ایران‌باستان نگهداری می‌شود. با درگذشت اریک اشمیت، مطالعات وی ناقص ماند و چون رموز شماره‌گذاری آثار مکشوفه را فقط خود او می‌دانست، تاکنون کسی موفق به مطالعه آنها نشده و تنها چند گزارش خبری در این‌باره از وی باقی‌مانده است. در ۱۳۷۷ خ، گروهی از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، دانشگاه تهران و دانشگاه برادفورد، تپه چشمه‌علی را با هدف تاریخ‌گذاری لایه‌های باستانی آن حفاری کرد.

ترانشه‌هایی در ابعاد ۲ متر در ۵ متر در شرق و غرب تپه ایجاد شد و تا عمق ۱۰ متری، آثار فرهنگی هزاره‌های ششم، پنجم و اوایل چهارم پیش از میلاد مشخص گردید. از لحاظ زمانی تپه فعلی چشمه‌علی مربوط به دوره‌های فرهنگی نوسنگی، کالکولتیک انتقالی و کالکولتیک قدیم است.

لزوم ادامه جست و جو

مهدی رهبر، دیگر باستان شناس پیشکسوت درباره کشف اسکلتی که قدمت سکونت در تهران را هفت هزارساله کرده است، گفت با توجه به ظرف قرمز منقوشی که بالای سر اسکلت پیدا شده می توان بدون تردید اعلام کرد که این ظرف متعلق به سنت سفالگری رایج در تپة چشمه علی بوده است.

وی براین اساس قدمت نسبی تخمین زده شده برای اسکلت را تأیید کرد. این باستان شناس با رد هرگونه اظهار نظر در باب تک افتاده بودن اسکلت و تعجیل در تعیین هویت و جایگاه اجتماعی او خاطر نشان کرد که تا پیش از تکمیل پژوهش های علمی هنوز برای نتیجه گیری هایی از این دست خیلی زود است.

محمود موسوی باستان شناس پیشکسوت دیگر نیز گفت این کشف بزرگی است که باید با گسترش ابعاد ترانشه های باستان شناسان به دنبال آثار و نشانه های دیگری هم بود.

وی در عین حال اشاره کرد وجود آثار کشف شده را به رغم کم شمار بودن به هیچ عنوان نباید بی اهمیت دانست و باید برای مباحث تحلیلی از ادامه کاوش ها حمایت کرد. وی مسئولان را به پشتیبانی جوانان پژوهشگری که با علاقه و اهتمامی مثال زدنی و به رغم مشکلات فراوان اجرایی طی دو ماه گذشته به چنین کشف مهمی نایل شده اند، فراخواند.

4646