الهه محمدی: ریاست مرد در خانواده، برتری عقلی مرد نسبت به زن، حقوق فقهی که ناشی از برتری مرد در خانواده است و... همه از دلایلی است که از سوی بسیاری از کارشناسان دینی در پاسخ به چرایی داشتن حق طلاق در دست مردان در ایران، بیان می شود. پاسخ هایی که شاید برای فعالین حقوق زنان و یا خود جامعه زنان زیاد قانع کننده نباشد. بحث بر سر اینکه چرا حق طلاق در ایران در دست مردان است و اگر زنی بخواهد این حق را داشته باشد باید آن را در غالب شروط ضمن عقد بیاورد،بحث جدیدی نیست.اما در این چند ماه اخیر و با توجه به مطرح شدن لایحه حمایت از خانواده و ماده جنجال برانگیز 23 آن، بازار این بحث ها بیشتر داغ شده است.
طلاق،اختیاری فقط در دست مردان؟
یکی از جنجال برانگیزترین قوانین در تمام نقاط دنیا قوانین مربوط به خانواده و روابط زوجین است. امروزه در اکثر کشورهای پیشرفته با توجه به تحولات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی تمایل قانونگذار به سمت تعادلی با اعمال تبعیض مثبت به نفع زنان و کودکان به جهت شرایط خاص این گروه شکل گرفته است. در کشور ما این قوانین کاملاً منطبق بر فقه شیعی بوده به نحوی که عباراتی از قانون در کشور ما دقیقاً ترجمه متون فقهی است که این امر به رغم تحولات اجتماعی از سال ۱۳۰۴ تاکنون اصلاح چندانی نگردیده است.
با توجه به اینکه بسیاری بر این عقیده اند که حق طلاق منحصرا در دست مردان است، کارشناسان دینی بر این عقیده اند که اینگونه نیست که در هر صورت طلاق در اختیار مرد باشد و زن حق هیچگونه درخواست و اختیاری برای در دست داشتن اختیار طلاق نداشته باشد. بلکه طبق دستور اسلام و قوانین مدون فعلی که برگرفته از منابع اسلامی است، راه‌هایی پیش‌بینی شده است که زن می‌تواند با این وسیله اختیار طلاق را به دست گیرد و با توسل به آن راه‌ها، خود را مطلّقه سازد.
بهمن کشاورز، رییس کانون وکلای ایران، در این باره معتقد است:" با نگاه به قوانین مدون در این زمینه، در می یابیم که مثلاً طبق ماده 1119 قانون مدنی، طرفین عقد ازدواج می‌توانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر شرط نمایند،مثل اینکه شرط شود هر گاه [ شوهر ]، زن دیگر بگیرد یا در مدت معینی غایب شود یا ترک نفقه نماید، یا بر علیه حیات زن سوء‌قصد کند، یا سوء‌رفتاری نماید که زندگانی آنها با یکدیگر غیرقابل تحمل شود، زن وکیل و وکیل در توکیل باشد که پس از اثبات تحقق شرط در محکمه و صدور حکم نهایی خود را مطلّقه سازد. و در ماده 642 قانون مجازات اسلامی این امکان برای دادگاه پیش‌بینی شده که هرگاه مرد در صورت استطاعت خود و تمکین زن، از پرداخت نفقه خودداری کند، شوهر را تعزیر کند.»
در قانون مدنى جمهورى اسلامى آمده است: «طرفین عقد ازدواج مىتوانند هر شرطى را که مخالف با مقتضاى عقد مزبور نباشد، در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند، که خود را مطلّقه نماید. (ماده1119 )
بنابراین از نظر فقهى و قانون مدنى ایران، گرچه حق طلاق به صورت یک حق طبیعى براى مرد است، ولى به صورت یک حقّ قراردادى و تفویضى مىتواند به زن واگذار شود.
چرا حق طلاق در اختیار مردان است؟
شاید بتوان گفت بیشتر دخترانی که در شرف ازدواج قرار دارند، این سوال را از خود بپرسند که چرا حق طلاق در اختیار مردان است؟ جواب این سوال از سوی کارشناسان حقوقی و دینی کشور ما اینگونه پاسخ داده می شود: زن به حسب فطرت خویش و به جهت وظایفی که خداوند بر دوش او نهاده است از احساسات و عواطف بالایی برخوردار است و زود از خود عکس‌العمل نشان می‌دهد. آمار نشان می‌دهد که هر گاه امر طلاق به زن واگذار شده است همانند برخی از کشورهای غربی و روسیه، شمار فروپاشی خانواده به سرعت رو به فزونی نهاده است. این دسته از کارشناسان مثال هایی نیز برای اثبات سخنان خود نیز بیان می کنند. آنها به عنوان نمونه بیان می کنند:"در آمریکا از هر دو ازدواج یکی و در روسیه از هر سه ازدواج یکی به طلاق می‌انجامد. معضل خانواده‌های تک والدینی به خصوص در کشورهای صنعتی رو به گسترش است. سردمدار این بحران ایالات متحده آمریکاست که در آن 25% خانواده‌های دارای فرزند زیر 15 سال را خانواده‌های تک والدینی تشکیل می‌دهند. هم چنین از جهت رنجش و ناراحتى، زنان زودتر از مردان رنجور و ناراحت مىشوند و صبر و تحمل آنان کمتر از مردان است، اما پس از مدتى رنجورى برطرف مىشود. حال اگر حق طلاق به زنان داده مىشد، چه بسا فوراً به طلاق رو آورند..
این دسته از کارشناسان دینی همچنین معتقدند چون ازدواج، حقوق و وظایف مالى و اقتصادى را بر شوهر لازم مىکند، جدا شدن و طلاق براى او سخت تر از زنان است، زیرا مهریه را باید پرداخت کند، در حالى که زن گیرنده است و در طلاق هیچ بار مالى بر او تحمیل نشده، بلکه استفاده مالى دارد، بنابراین شرایط طلاق ( که در اسلام مبغوضترین حلال دانسته شده ) براى مرد سخت و سنگین است و براى زن از نظر مالى و اقتصادى نه تنها سخت نیست، بلکه مىتواند مطلوب باشد.
لایحه حمایت از خانواده،لایحه ای در خدمت مردان
با مطرح شدن لایحه حمایت از خانواده در مجلس شورای اسلامی، بسیاری از فعالین حقوق زنان و حتی برخی از نمایندگان زن مجلس و حتی مردم،طرح این لایحه،مخصوصا ماده 23 آن را در جهت تضییع حقوق زنان از سوی دولت می دانند. این ماده درصدد آسان سازی ازدواج مجدد مردان است. شاید همین انتقادها بود که 10 بند به ماده 23 این لایحه از سوی دولت اضافه شد.ولی با این حال هنوز انتقادهایی به این لایحه و مواد اضافه شده آن وجود دارد.
یکی از این انتقادها از سوی شهربانو امانی نماینده اسبق مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی، صورت گرفته است. وی در جدیدترین اظهار نظر خود، ضمن مشکل‌زا دانستن ماده 23 لایحه حمایت از خانواده،به ایسنا گفت:« اشکال کار اینجاست که در 10 بندی که به این ماده اضافه شده است، هیچ حقی برای زن در نظر گرفته نشده است و تنها یک بند آن مربوط به رضایت همسر اول است. اما مساله اصلی اینجاست که اگر برای مردان چنین شرایطی به وجود بیاید، چرا زنان حق طلاق ندارند؟»
شهربانو امانی اظهار کرد:" این لایحه اولین اولویت مردان را نیازهای جنسی نشان می‌دهد و این حق را به آنها می‌دهد برای تامین این نیاز بسیاری از مسائل را زیر پا بگذارند و چنین حقی موجب پیدایش ناهنجاری‌های مختلف در کانون خانواده و تزلزل در روابط خانوادگی و عاطفی می‌شود."
وی ادامه داد:" نکته اصلی این است که چگونه می‌خواهند این مصادیق را ثابت کنند؟ عنصر معنوی در خانواده و روابط خصوصی بین زن و شوهر تنها متعلق به خودشان است، حال قاضی چگونه می‌خواهد ثابت کند که زن از شوهر خود تمکین نمی‌کند."
نظر شما