مطلع هستید که آثار زیادی درباره زندگی پیامبر منتشر شده است. اما شما یکی از منتقدین این آثار هستید. چرا؟
چون بسیاری از این آثار بر اساس احادیث جعلی و ساختگی در صدر اسلام تدوین و ئنگاشته شده است. رمان نویسان برای روایت زندگی پیامبر اکرم و همچنین عموم پیامبران از «اسرائیلیات» که در تفاسیر اهل سنت و اهل تشیع وجود دارد، استفاده می کنند. اسرائیلیات نقل ها و روایت های جعلی هستند که از صدر اسلام رواج پیدا کرده اند.سال هاست که این مساله را فریاد زده ام.
با توجه به عنصر تخیل در داستان و رمان آیا شما اساسا با دستمایه قرار دادن زندگی پیامبر و معصومین برای خلق رمان موافقید؟
قطعا . داستان و رمان دینی می تواند در جذب خواننده به وقایع تاریخی بسیار مؤثر باشد. قطعا یکی از عناصر مهم رمان عنصر خیال است، اما باید توجه داشته باشیم که در داستان های دینی نمی توانیم به صورت وسیع، از تخیل استفاده کنیم.
این اصل عمومی است. یعنی درباره همه شخصیت ها دینی و مذهبی صدق می کند؟
نه . البته استفاده از تخیل در رمان های دینی، در مورد برخی از شخصیت ها اشکال ندارد و گاه بسیار جالب است و در جذب خواننده بسیار کمک می کند. مثلاً در مورد حالات روانی اشخاصی مثل «عمر بن سعد» می توانیم از عنصر تخیل به خوبی استفاده کنیم. می دانیم که او ساعت ها در تردید بود که به فرماندهی لشکر یزید ادامه دهد و یا خود را کنار بکشد. «عمر بن سعد» نیک می دانست که حق با حسین بن علی (ع) است و یزید حاکمی ستمگر است ولی او نمی توانست از حکومت ری که به او پیشنهاد شده بود بگذرد.
باید توجه داشت که تخیل و پدید آمدن شخصیت های خیالی را نویسنده رمان در مورد وقایع تاریخی غیرمذهبی می تواند به کار برد. در این صورت نویسنده می تواند برای ایجاد شور و هیجان گاهی وقایع تاریخی را تغییر دهد، آن هم نه تغییری که به تحریف تاریخ بینجامد.
درباره پیامبر خاتم در داستان ها چگونه عمل شده است؟
در بسیاری از داستان های تاریخی متأسفانه نویسندگان به گونه ای وقایع را تغییر دادند که تحریف پدید آمد و این از نظر من اصلاً درست نیست، حتی اگر رمان نویس خیلی زیبا بنویسد.گاهی اوقات نویسنده به خلق قهرمانان جدید در یک واقعه تاریخی دست می زند. در خلق قهرمانان جدید اگر وقایع تاریخی را از اصل تغییر ندهد اشکالی ندارد، ولی اگر بخواهد اصل واقعه تاریخی را به گونه ای تغییر دهد آن وقت باز هم تحریف به وجود می آید.
در گذشته برخی از شاعران ما به علت علاقه ای که به یک شخصیت دینی داشته اند، داستانهای تخلیلی و غیرواقعی را ابداع کرده و آنها را در دیوان اشعار خود آورده اند. مراجعه به تاریخ نشان می داد که آن واقعه یا اصولاً اتفاق نیافتاده و یا این که شاعر بخشی را به آن افزوده و یا از آن کاسته است.
اینجا همیشه یک دغدغه جذب مخاطب بوده که در آثار دینی بیشتر هم مطرح است. با مساله جذب مخاطب چه باید کرد؟
بله مطرح هست، اما متأسفانه این انگیزه، یعنی انگیزه ای برای جذب خواننده حتی در صدر اسلام هم گاه به خلق احادیث جعلی و ساختگی منجر شده است. در مورد زندگانی پیامبر متأسفانه برخی از نویسندگان از «اسرائیلیات» استفاده کرده اند.
آنها یک تفسیر قرآنی را برمی دارند و حکایتی را انتخاب می کنند و آن گاه به شرح و تفسیر می پردازند. بنابراین رمان نویسان هرگز نباید داستانی از اسرائیلیات را خواه در تفاسیر اهل سنت و خواه در تفاسیر اهل تشیع اگر وجود داشته باشد انتخاب نکنند و به تفسیر آن نپردازند.
نظر شما