موشك‌هاي اس-٣٠٠ سرانجام قرار است امروز به ايران تحويل داده شود. هشت سال از روزهايي كه ايران و روسيه قرارداد خريد و فروش سامانه موشك‌هاي اس-٣٠٠ را با هم امضا كردند،مي‌گذرد و امروز پس از سال‌ها تاخير قرار است بسته نخست اين موشك‌ها به دست مسوولان وزارت دفاع ايران برسد. از سوي ديگر، رسانه‌هاي روسي از احتمال قرارداد جديد ميان تهران و مسكو در خصوص خريد تسليحات جديد از روسيه خبر داده‌اند.
درباره تحويل بخش نخست موشك‌هاي اس-٣٠٠ و تاثير اين مساله در آينده همكاري‌هاي دو كشور در بعد نظامي گفت‌وگويي با افشار سليماني، سفير اسبق ايران در جمهوري آذربايجان داشته‌ايم كه مشروح آن در ادامه مي‌آيد.
سطح همكاري‌هاي تهران و مسكو در سال‌هاي گذشته در بعد نظامي چگونه بوده است؟
سطح مناسبات و همكاري‌هاي ايران و روسيه در ابعاد نظامي و اقتصادي هيچ‌گاه در طول سال‌هاي گذشته مطلوب نبوده است، هرچند سخنان بسياري در اين باره گفته مي‌شود و تعداد بالايي از قراردادها و تفاهمنامه‌هاي همكاري ميان تهران و مسكو امضا شده است ولي در عمل اتفاق خاصي رخ نداده و همكاري‌ها هم اميدواركننده نبوده است. با اين حال، همكاري‌هاي نظامي ايران و روسيه، فراز و نشيب‌هاي بسياري داشته است. ايران و روسيه در سال‌هاي گذشته به غير از ماجراي سامانه موشكي اس-٣٠٠، در زمينه‌هاي نظامي با يكديگر همكاري‌هايي انجام داده بودند و ايران بعضي تجهيزات را به ايران فروخته بود ولي روسيه پشتيباني لازم را انجام نداده بود و ما در اين زمينه مشكل داشتيم.
ماجراي عدم تحويل موشك‌هاي اس-٣٠٠ هم به مانعي براي افزايش همكاري‌هاي ايران و روسيه تبديل شده بود ولي بر اثر ديپلماسي فعال ايران در دو سال گذشته و همچنين توافق برجام، سرانجام روسها گفتند كه اين سامانه موشكي را به ايران تحويل خواهند داد.
البته آنها گفته‌اند كه شرط تحويل موشك‌هاي اس-٣٠٠، پس گرفتن شكايت ايران از روسيه است. در دوره جديد روابط ايران و روسيه هم، دو كشور همكاري‌هاي‌شان را در مسائل منطقه‌اي و به ويژه در خصوص سوريه افزايش داده و در كنار يكديگر قرار گرفته‌اند. من فكر مي‌كنم اگر قرار باشد روسها موشك‌هاي اس-٣٠٠ را بدهند، مي‌توان آن اقدام را گامي بلند براي جلب اعتماد دانست هرچند تحويل سامانه موشكي اس- ٣٠٠ در چند مرحله خواهد بود و آنها تازه مي‌خواهند يك بخش از موشك‌ها را به ايران تحويل بدهند و من اميدوار هستم كه در اين باره وفاي به عهد داشته باشند و ماجراي نيروگاه بوشهر كه قراردادي ١٠ ساله بود ولي عمري بيش از چند دهه پيدا كرده است، رخ ندهد.
برخي اخبار حاكي از انعقاد قراردادي ميان ايران و روسيه براي خريد تسليحات است. اصولا اين تسليحات چه چيزهايي خواهند بود؟
سلاح‌هايي كه روسها مي‌فروشند، سلاح‌هايي تدافعي است به‌طور مثال آنها ضدموشك نمي‌دهند در حالي كه اگر دو كشور مي‌خواهند روابطي استراتژيك داشته باشند و همكاري در ابعاد بالا داشته باشند، بايد سلاح‌هاي راهبردي و نظامي هم به ما بفروشند. با اين حال، احتمال فروش جنگنده‌هايي چون سوخو و ميگ وجود دارد. احتمال فروش تجهيزات نظامي زميني چون تانك هم وجود دارد ولي بيشترين احتمال در فروش تجهيزات نظامي دريايي است. ما قبلا از شوروي سابق و در زمان دولت آقاي هاشمي‌رفسنجاني، زيردريايي خريداري كرده بوديم كه اين زيردريايي‌ها در خليج فارس هستند. اوج خريدهاي نظامي دو كشور هم اس-٣٠٠ است.
تحويل موشك‌هاي اس- ٣٠٠ و قراردادهاي جديد نظامي چه واكنشي از سوي اسراييل و امريكا در پي خواهد داشت؟
بر اساس قطعنامه ٢٢٣١ ما در مساله تسليحات محدوديتي پنج ساله داريم و خريد و فروش هرگونه سلاح به ايران بايد با مجوز شوراي امنيت باشد. اگر اين قرارداد جزو محدوديت‌هاي تسليحاتي نباشد، نه امريكا و نه اسراييل نمي‌توانند كار خاصي را انجام دهند. با اين حال، آنها در سياست‌هاي اعلامي و در سطح مواضع، احتمالا ابراز نگراني خواهند كرد و واكنش نشان مي‌دهند. مواضع اسراييل هم سخت‌تر از امريكا خواهد بود ولي همانطور كه گفتم روسيه به ما سلاح تدافعي خواهد فروخت و نه سلاح تهاجمي و استراتژيك. روسها هم كاري انجام نخواهند داد كه موجب رنجش اسراييل شود. تحويل اين تسليحات هم يك شبه نخواهد بود و به صورت مقطعي صورت مي‌گيرد.
با تحويل سامانه اس- ٣٠٠ و اين خريدهاي تسليحاتي احتمالي، مي‌توان اين انتظار را داشت كه روابط تهران و مسكو به سمت راهبردي شدن پيش برود؟
نوع روابط عالي كشورها در سه سطح قابل تعريف است: اتحاد استراتژيك، شراكت استراتژيك و همكاري استراتژيك. اكنون ايران و روسيه در سطح منطقه‌اي با يكديگر همكاري‌هايي دارند كه اين همكاري در سوريه اتحاد استراتژيك است. با اين حال، بايد دانست كه در موضوعات ديگر نمي‌توان اين نوع همكاري را ديد و نمي‌توان تهران و مسكو را در همه حوزه‌ها، متحد راهبردي قلمداد كرد و حتي نمي‌توان همكاري دو كشور در سوريه را نيز هميشگي دانست. از نظر روسها، تنها كساني كه به عنوان متحد راهبردي محسوب مي‌شوند، كه عضو سازمان پيمان همكاري‌هاي امنيت جمعي باشند كه شامل كشورهاي سابق اتحاد جماهير شوروي سابق هستند.
دو كشور اگر بنا به دلايل ژئوپولتيك، اقتصادي و منطقه‌اي، همكاري در سطح بالا داشته باشند، قطعا اين همكاري مقطعي و در خصوص موضوعات خاص خواهد بود همانند سوريه. با اين حال، من فكر مي‌كنم به هر ميزان كه روابط ايران با دنيا متوازن‌تر و گسترده‌تر باشد، روابط ايران و روسيه هم تعاملي‌تر و دوجانبه‌تر باشد. به عبارت ديگر، هرگاه ايران با اروپا روابط گسترده داشته است، روابط تهران و مسكو هم معقولانه‌تر و دوسويه بوده ولي هرگاه ما در روابط‌مان با اروپا دچار مشكل شده‌ايم، روسها از اين وضعيت كمال استفاده را كرده‌اند و هرچه را خواسته‌اند، به ما تحميل كرده‌اند. روابط گسترده با دنيا موجب خواهد شد تا سطح همكاري و نوع آن با كيفيت بيشتري از سوي روسها همراه باشد.
تا چه اندازه تحريم‌هاي غرب عليه روسيه موجب شده است تا مسكو به سمت تهران متمايل باشد؟
روسها در سال‌هاي گذشته سعي كرده‌اند خود را در كمپ ايران نشان دهند و از اين مساله هم سود برده‌اند. در واقع، آنها از ايران به عنوان كارتي براي گرفتن امتيازات بيشتر استفاده كرده‌اند. اينكه آنها در اين مقطع بخواهند همكاري واقعي زيادي با ايران داشته باشند، من ترديد دارم. با اين حال، روسيه به دليل تحريم‌هاي غرب دچار مشكلات و بحران‌هايي شده است و ادامه اين شرايط بي‌ترديد آنها را تهديد مي‌كند در حالي كه آن تحريم‌ها به حد و اندازه تحريم‌هاي ايران نبوده و نيست. من فكر مي‌كنم كه آنها بخواهند با افزايش همكاري با ايران، بخشي عمده‌اي از مشكلات‌شان را رفع كنند.
منتشر شده در روزنامۀ اعتماد مورخ 29 بهمن 1394
نظر شما