ذوالفقار دانشی: باراک اوباما به وعده‌های انتخاباتی خود عمل می‌کند. این بار، او قانون جنجالی بوش را که در مرداد 1380 / آگوست 2001 اختصاص بودجه فدرال را به تحقیقات سلول‌های بنیادی محدود می‌کرد، لغو کرد. این دستور اوباما، یادآور اولین اقدامات بیل کلینتون پس از انتخابش به ریاست‌جمهوری ایالات متحده در سال 1371 / 1993 بود که منع قانونی تحقیقات پیوند بافت‌های جنینی را لغو کرد.
این اقدام رییس‌جمهور ایالات متحده، دانشمندان را امیدوار کرده تا این کشور بتواند به‌زودی، جایگاه برتر این حوزه پیشرو را از آن خود کند. ممنوعیت 8 ساله اختصاص بودجه به تحقیقات سلول‌های بنیادی سبب شد در طول این مدت، ایالات متحده از کشورهای سنگاپور، انگلیس، اسرائیل، چین و استرالیا بسیار عقب بیفتد.
سلول بنیادی، کلید دنیای پزشکی مدرن
سلول‌های بنیادی بیش از 40 سال است که دانشمندان را به خود مشغول کرده است. این سلول‌ها دو ویژگی مهم دارند، اول این‌که می‌توانند خود را تکثیر کنند و دوم این‌که به انواع گسترده‌ای از سلول‌ها تمایز یابند. سلول‌های بنیادی در پستانداران به دو شکل یافت می‌شود: نوع اول، سلول بنیادی جنینی است که همان‌طور که از نامش پیدا است، در جنین یافت می‌شود؛ و نوع دوم، سلول بنیادی بالغ که در بافت‌های بالغ پیدا می‌شوند.
سلول‌های بنیادی جنینی تا مدتی تکثیر می‌شوند، تا آن‌که آرام آرام تمایز پیدا می‌کنند و هر یک، برای هدفی خاص تغییر می‌یابد. فرآیند دقیق این اتفاق هنوز درک نشده، اما دانشمندان امیدوارند با استفاده از همین ویژگی، بتوانند روشی مناسب و دائمی برای درمان بیماری‌ها بدست آورند.
در چند سال اخیر، سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در سراسر جهان برای تحقیقات سلول‌های بنیادی انجام شده که پیشرفت روز افزون این شاخه از علم را سبب شده است. هرازگاهی خبر می‌رسد پژوهشگران توانسته‌اند با کاشت سلول‌های جنینی در بافت‌های مختلف، بافت جوان‌شده از آن را بدست آورند دانشمندان امیدوارند بتوانند با استفاده از سلول‌های بنیادی، اندام‌ها و عضوهای جدیدی را در آزمایشگاه تولید کنند و آنها را جایگزین عضو و اندام‌های بیمار یا آسیب‌دیده بیماران کنند. البته این چشم‌اندازی است که حالا حالاها تحقق نخواهد یافت و تحقیقات در مورد آن تازه آغاز شده است.
مخالف - موافق
کلیسای کاتولیک و برخی از گروه‌های مذهبی با این تحقیقات مخالفند و بارها تلاش کرده‌اند این تحقیقات را ممنوع کنند، به‌طوری‌که واتیکان با صدور دستوری مذهبی، این تحقیقات را رسما تحریم کرد. از دید آنها، از بین رفتن تخمک‌های بارورشده در مراحل تحقیقات، می‌تواند مصداقی از قتل محسوب شود.
البته جدای از مباحثی که گرایش‌های عجیب و جالبی مانند بنیادگراهای مسیحی مخالف پیشرفت بیان می‌کنند، خیلی از مناقشات در مورد پیشرفت‌های علمی به‌خاطر نگرانی‌های اخلاقی شکل گرفته‌اند. در گذشته، قسمت اعظم این بحث‌ها حول سلاح‌های اتمی، اصلاح نژاد و آزمایش روی حیوانات بود، ولی در سال‌های اخیر فهرست این تحقیقات غیراخلاقی به‌طور نمایی رشد کرده است. انگشت اتهام در مورد تخطی از اصول اخلاقی به‌طور اخص به سوی زیست‌شناسی و علوم پزشکی در حوزه تولیدمثل نشانه رفته‌است: شبیه‌سازی، سلول‌های بنیادی، هیبریدهای انسان- حیوان و مواردی مانند آن در این گروه قرار می‌گیرند. این، تقریبا همان اتفاقی است که در دوران زمامداری بوش بین جمهوری‌خواهان وجود داشت.
اما برای بسیاری از دانشمندان، اعتراض‌های اخلاقی به کارشان اصلا مورد قبول نیست، چون علم طبق تعریف از لحاظ اخلاقی خنثی است و در نتیجه هر نوع قضاوت اخلاقی در مورد آن نشان‌دهنده بی‌سوادی علمی گوینده است. ولی این استدلال به معنای مسوول نبودن دانشمندان در قبال نتایج کارهایشان است.
البته برخی واکنش‌های مدافعان اخلاق در علم نیز غیرعقلانی است، ولی اگر دانشمندان در مبارزه با آنان (و هم‌چنین ایستادگی در برابر تصمیمات بد و رنج و آزاری که این فعالیت‌ها بر آنان و تحقیقاتشان تحمیل می‌کند) جدی هستند، لازم است که کمی بیشتر بیاموزند و دیگران را کمتر محکوم کنند.
لغو محدودیت 8 ساله
به گفته کارشناسان، با توجه به شرایط اقتصادی و بحران فراگیر موجود، به تاخیر انداختن آغاز این تحقیقات کار درستی نبود؛ اما تحقق یافتن یکی از مهم‌ترین شعارهای انتخاباتی باراک اوباما نزدیک به دو ماه پس‌از ورود به کاخ سفید، نشان از مشکلات حقوقی و دردسرهای حاشیه‌ای لغو ممنوعیت هشت سال پیش بوش دارد. از قرار معلوم، گروهی از پزشکان، پژوهشگران سلول‌های بنیادی و حقوق‌دانان چند ماه گذشته را به بررسی چگونه لغو این قانون و ابعاد حقوقی آن مشغول بوده‌اند.
اوباما در مراسم امضای دستور لغو این محدودیت 8 ساله که شامگاه دوشنبه 19 اسفند به وقت ایران انجام شد، اعلام کرد: «این کار به معنی باز کردن مسیر شبیه‌سازی انسان نیست، چرا که عرصه‌ای خطرناک، فوق‌العاده اشتباه است و نه تنها در جامعه ما، که در هیچ جای دیگری از جهان جایی ندارد! اما عرصه تحقیقات سلول‌های بنیادی توانایی‌های بالقوه زیادی برای درک بهتر و درمان کامل بسیاری از بیماری‌ها و شرایط ویرانگر دارد. ایالات متحده باید پیشتاز این تحقیقات باشد.»
اما جالب‌ترین بخش این مراسم، وقتی بود که اوباما از تصمیمات رییس‌جمهور پیشین ایالات متحده انتقاد کرد و گفت: «وقتی به‌جای آن‌که بر اساس علم تصمیم بگیرید، پیش‌فرض‌های خود را در تصمیم‌گیری دخالت دهید؛ دیگران در مورد شما چه فکری خواهند کرد؟» این گفته وی با تشویق حضار روبرو شد.
کمک از نمایندگان سنا و کنگره
اوباما هم‌چنین از نمایندگان کنگره و سنای ایالات متحده درخواست کرده است با وضع قوانین حمایتی جدید، از تصمیم او پشتیبانی کنند. البته سه هفته‌ای است که نمایندگان دموکرات در سنا و کنگره در تلاشند قانون جدیدی برای پیشبرد تحقیقات جنینی وضع کنند. البته برای آن‌که این قانون بتواند نظر مخالفان جمهوری‌خواه را نیز جلب کند، در آن پیشنهاد شده که اخذ مجوز از والدین جنین‌های چندروزه برای انجام این تحقیقات الزامی درنظر گرفته شده است.
در حال حاضر، بودجه تحقیقات سلول‌های بنیادی سال به سال پیشنهاد و تصویب می‌شود. این، برنامه‌ای است که پانزده سال پیش در کنگره آمریکا تصویب شد و البته در طول 8 سال پیش، اجرایی نشد. اما سوال مهمی که مطرح شده، این است که چرا دولت اوباما با وجود چنین حمایت گسترده‌ای در میان دانشمندان و مردم و هم‌چنین کنگره و سنا، اقدامی برای تخصیص بودجه طولانی مدت و برنامه‌ریزی بلندمدت تحقیقات سلول‌های بنیادی انجام نمی‌دهد؟
نظر شما