لب کارون دیگر گلبارون نمی شود

قاسم منصور آل كثیر: دوستداران محیط زیست معتقدند اگر به قوانین طبیعت گردن نهاده و از آن پیروی کنیم سیل ها همواره نعمت خواهند بود و نه نغمت. کافی است حریم سیلابی رودخانه ها را در طراحی سکونتگاه های شهری، صنعتی و تجاری رعایت کرده و اجازه تخریب پوشش های گیاهی در بالا دست البرز و زاگرس را ندهیم. پر آب شدن بهارانه رودهای خوزستان سیل نیست. این حق آبه طبیعی رودخانه کارون و دز و... است که به خاطر تجاوز به حریم رودخانه و از بین رفتن نصف حجم آن، آب به حالت سیلاب جلوه می دهد.

به باور فعالان اجتماعی خوزستان مدیریت نامناسب آب که باعث زیر آب رفتن برخی روستاهای در حریم رودها شد دردسرهایی را نیز به همراه داشت. نماینده مردم دزفول نیز معتقد است مشکلات پیش آمده نتیجه بی تدبیری مسئولان سد دز بوده و مقصر اصلی وزارت نیرو است و باز کردن دریچه ها می بایست از روزهای قبل تر صورت می گرفت.

بالاخره دیر یا به موقع، دریچه های سد باز شدند و پس از زیر آب رفتن پارک «علی کله» و تخریب ساخت های گردشگری دزفول اهالی بیش از ۱۳ روستای بخش شاوور و مرکزی شهرستان شوش منازل خود را تخلیه کردند. سه رود شاوور، دز و کرخه از شهرستان شوش می گذرند که تنها رودخانه دز طغیان کرد و باعث شد اهالی هشت روستا در بخش شاوور و پنج روستای بخش مرکزی شوش خانه‌های خود را یک شبه تخلیه کنند و جمعیت ۱۳ روستا که دستور تخلیه آنان صادر شد به روستاهای همجوار منتقل شود.

در ۱۰ کیلومتری مسیر شوش به سمت دزفول پلی به نام «حمید آباد» وجود دارد که از زیر آن رود دز که به عنوان مرز میان دزفول و شوش است، می گذرد. به علت بالا رفتن آب این رودخانه پل به صورت موقت توسط ماموران راهداری بسته شد. ماموران راهداری گفتند باز شدن دریچه های اضطراری سد دز در شمال خوزستان سبب بالا آمدن آب رودخانه دز شده که برای رعایت ایمنی راه را می بندیم و مسیر شوش به دزفول یک شب بسته ماند و روز بعد باز شد.

گفته می شود ورودی آب به دریاچه سد دز به هشت هزار متر مكعب در ثانیه رسیده كه در طول عمر ۵۰ ساله سد دز بی سابقه است.

در قسمت غربی این رودخانه، شهرک «پیروزی» و شهرک «جابر انصاری» از توابع شهرستان دزفول وجود دارند که به گفته منابع محلی اهالی این دو روستا به دلیل سرازیر شدن آب به این روستاها خانه های خود را تخلیه کردند. امتداد رود دز به سمت جنوب به روستای «سید محمد تفاخ» می رسد که ساکنان این روستا نیز خانه های خود را ترک و به شوش منتقل شدند.

در کنار روستای «سید محمد تفاخ» منازل شرکت قند وجود دارند که گفته می شود خطر کمتری آنها را تهدید می کند اما کمی پایین تر از این منازل روستای «فارنیه یا شیخ حسن» نیز در خطر سیل گرفتگی قرار گرفتند.

رودخانه دز در شهر حر (بیت چریم) نیز بالا آمد به طوری که پارک ساحلی این شهر را به زیر آب برد. مسیر این شهر به سمت منطقه هفت تپه نیز یک شبانه روز مسدود شد.

آب رودخانه وارد خانه‌های روستای «آلبوحمدان» نیز شد و به گفته مسئولان، این روستا بیشترین خسارات را متحمل شد به طوری که روز بعد از سیلاب، وزیر نیرو از نزدیک از این روستا بازدید و با اهالی آنجا گفتگو کرد. اهالی روستای «حویش نیس» نیز طی گفتگو با خبرنگار مهر اعلام کردند مزارع این روستا به زیر آب رفته و سازمان جهاد کشاورزی استان نیز به صورت حضوری از ساکنان اطراف رودها در مجموعه روستاهای آهودشت خواست تا حاشیه روخانه را تخلیه کنند.

مردم بی آب و زمین های زیرِ آب

جاسم احمدی از ساکنان روستای میان آب شوش نیز می گوید: با اینکه رودخانه در حال برگشتن به حالت عادی خود است اما همچنان چاه های آب شیرینی که از آنها برای آب شرب روستا استفاده می کنیم زیر سیلاب است.

جاسم که بارها سعی کرده مشکلات روستایشان را به اطلاع مسئولان برساند، عنوان می كند: مردم سه روستای «سید باقر»، «علی ضغیر» و «گطش» از این چاه استفاده می کنند و مسجد روستا نیز لحظاتی پیش از طریق بلندگو اعلام کرد «آب شرب نیست و به فکر خودتان باشید».

اقتصاد شهرستان شوش مبتنی بر کشاورزی است که بارندگی های اخیر باعث آسیب شدید به جامعه کشاورزی این شهرستان شد. هنوز میزان ضرر کشاورزی توسط سازمان های مربوطه و ستاد بحران اعلام نشده است اما شواهد حاکی از متضرر شدن بسیاری از کشاورزان مسیر دز است.

فرحان خنیفر یکی از روستاییان شوش ضمن ابراز نارضایتی از مسئولان محلی به خبرنگار مهر گفت: متاسفانه مردم ما نسبت به رسانه های دولتی بی اعتماد شدند و هر چقدر هشدار و خبر داده شود کسی باور نمی کند. اما در این مورد خاص روابط عمومی فرمانداری شوش کمترین ارتباط را با مردم روستایی داشت و ما از وضعیت روستایمان در چند ساعت آینده خبر نداشتیم. مثلا برق روستای ما در «بیت اسماعیل غانم» می آمد و می رفت و همینطور در شهر «شاوور».

فرحان افزود: در چنین شرایطی باید کانال های ارتباطی با مسئولان بیشتر شود تا بتوانیم در کمترین زمان مشکلات منطقه را به آنها برسانیم که متاسفانه ارتباط دو سویه خوبی وجود نداشت و همه به شیوه سنتی و از آشنایان خود در ادارات از وضعیت شهرستان مطلع می شویم.

رود کرخه از دیگر رودهایی است که از شهرستان شوش عبور می کند. خوشبختانه خطر بالا آمدن آب در این رودخانه پیش بینی نشده است. مدیرعامل سد و نیروگاه كرخه نیز اعلام کرد که در اثر بارندگی شدید در بالادست سد كرخه حداكثر آب ورودی به این سد تاكنون چهار هزار و ۵۰۰ متر مكعب بر ثانیه بوده است اما شرایط آب مخزن به حالت اضطراری یا نیاز به رهاسازی نرسیده است.

رود شاوور سومین رودی که در شوش جاری است و خبری مبنی بر بالا آمدن این رودخانه به اطلاع ما نرسیده است.

روز دگر، جای دگر

سیلاب بهاری پس از گذر از دزفول و شوش، روز بعد به اهواز و شوشتر می رسد. سیلاب های ناشی از طغیان رودخانه کارون پس از رسیدن به اهواز، تنها اهالی چند روستای این شهرستان را با سیلاب درگیر کرد و برق هشت روستا قطع شد.

سیلاب به شوشتر نیز رسید.

سیلاب نعمت است/ باز کنید راه را

برگردیم به سخنان فعالان محیط زیست. محمد درویش مدیر کل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست کشور در کانال تلگرامی خود در خصوص سیلاب در خوزستان نوشت: بررسی بستر آبرفتی رودخانه کارون در پایین دست دزفول نشان از عبور حجمی از آب تا حدود ۱۵ هزار متر مکعب در ثانیه را تایید می کند اما متاسفانه به دلیل نبود لایروبی بستر رودخانه های اصلی خوزستان و نیز ساخت و سازهای غیر مجاز در اطراف رودخانه و کاهش عرض بستر، شاهد سیلی ویرانگر از سمت دزفول به سوی دشت خوزستان بودیم.

در ادامه این یادداشت آمده است: افزون بر این وضعیت دیگر رودخانه های اصلی منتهی به دشت خوزستان نیز کم و بیش در شرایطی مشابه قرار داشته و در تمامی آنها جریان شکلاتی در حال عبور است. جریانی که تا نیم قرن پیش پیوسته در حال رخ دادن بود و اصولا دلیل وجود جلگه های حاصلخیز ایران در منطقه خوزستان و... از موهبت رخداد سیل هایی شکلاتی و مملو از مواد غذایی در رودخانه های کارون، کرخه، جراحی، زهره و... بوده است. رودخانه هایی که اینک سالهاست فقط اندکی آب زلال و یا شور و متاثر از پسابی بی کیفیت را درخود حرکت می دهد.

درویش در این یادداشت تاکید کرد: باید بپذیریم سیل خوزستان نه تنها می تواند اراضی شور این جلگه را آبشویی کرده و مواد حاصلخیز فراوانی به آن تزریق کند بلکه با ورود به خلیج فارس می تواند جریان پس رونده حاکم در مصب ورودی به خلیج فارس تا خورموسی را متحول کرده و میزان تخم ریزی ماهی ها را به شکل محسوسی افزایش دهد.