اگر ستایش سوئدی بود

نژادپرستی یک واقعیت اجتماعی است که ربطی به مفهوم تخیلی نژاد ندارد، گروه‌های اجتماعی را هدف قرار می‌دهد و می‌تواند ذهنی، گفتاری یا اجرایی باشد، می‌تواند فردی، نهادی یا اجتماعی باشد. به هر حال نژادپرستی در هر یک از اشکالش نژادپرستی است و نمی‌توان از کنارش آسان گذشت. مربوط دانستن نژاپرستی تنها به «نژاد»، فرق گذاشتن بین نژاد و قومیت، شوخی وانمود کردن کلیشه‌ها، افکار، گفتار و رفتار نژادپرستانه، نژادپرستی را چیزی عمیق و نادر از جنس فلسفه و تفکر مجرد دانستن، محدود کردن نژادپرستی تنها به عمل شدید و آشکار نژادپرستانه، محدود کردن نژادپرستی به یکی دو جلوه‌ی خیلی خاص آن، گشتن به دنبال نژادپرستی در سوابق ملت‌ها و کشورها و تبرئه کردنشان با «سابقه‌ی پاک»، همه مغالطه‌های خطرناکی هستند که نتیجه‌ای جز غافل کردن ما از نژادپرستی ندارند.

اعلامیه‌ی ترحیم یک دختر شش‌ساله‌ی مهاجر افغان به نام ستایش قریشی، که در شهرک شهید مدرس (میان قرچک و ورامین) زندگی می‌کرده بر دیوار است. همسایه‌ی ایرانی این دختر که پسری هفده‌ساله بوده او را ربوده، به او تجاوز کرده، او را کشته، تلاش کرده جسد را با اسید از میان ببرد اما موفق نشده. از کسی کمک خواسته و زنجیر کمک خواستن‌ها و اطلاع دادن‌ها به پلیس ختم شده و اعلامیه‌ی ترحیم ستایش جای اعلامیه‌ی امیدوارانه‌ی «گمشده» و «مژدگانی محفوظ است» را گرفته.

رسانه‌های ایرانی در برابر این خبر چه کردند؟ تقریبا هیچ. اغلب به احتیاط عمل کردند و صبر کردند. این رفتار نژادپرستانه است. بعضی هم نهایتا به جای انعکاس خبر، تنها به بازتاب دادن برخورد همدلانه‌ی ایرانیان با بازماندگان ستایش پرداختند. رفتار همدلانه‌ای که حتی اگر به قدر سر سوزنی هم باشد غنیمت است و حتی اگر به قامت تمام کشور هم باشد جبران مافات نمی‌کند. اگر ملیت جانی و قربانی بر عکس این بود آیا باز هم رسانه‌ها سکوت می‌کردند؟ اگر جانی همین پسر ایرانی بود و قربانی دخترک مهاجر سوئدی‌ای بود چه؟

در این که رسانه‌ها کوتاهی کرده‌اند، شکی نیست. اما این کوتاهی انگیزه‌ای نیز دارد؛ ارزش خبری. ارزش خبری - پیش‌تر گفته بودم - تا حد زیادی وابسته به کلیک‌های مخاطبان است و در عمل کمی حساسیت مخاطب باعث کمی حساسیت رسانه شده است.

من بنا ندارم مخاطبی را که نمی‌شناسم بی‌دلیل و رجماً بالغیب متهم به نژادپرستی کنم. این کار عاقلانه‌ای نیست. اما شما می‌توانید در محل کار، خانواده یا دانشگاه این را بیازمایید. اگر این متن را تا پایان پاراگراف پیشین برای اطرافیانتان خواندید و کسی چیزی گفت شبیه این که «آخه این افغانیام دیگه خیلی پررو شدن» یا «آخه اینجوری که دیگه افغانیا سوارمون می‌شن» یا «حالا بابا یه بچه افغانی بوده دیگه» مطمئن باشید که او مبتلا به نژادپرستی است و متاسفانه در اغلب موارد از پزشک و مشاور نیز برای چنین آدم‌هایی کاری ساخته نیست.