درواقع مسیر چاپارخانه‌ها آغاز ارائه خدمات پستی از دوران هخامنشی است که به‌‌نوعی پیش‌کسوت کاروانسراها بودند. کاروانسراها در بسیاری از ادوار تاریخی ایران احداث شده‌اند اما قدمت آن دسته از کاروانسراهایی که امروزه باقی ماندهاند به دوره صفویه می‌رسد. امنیت و کیفیت نسبتا خوب راه‌های ایران در سفرنامه‌های شرق‌شناسان ذکر شده است و این نکات در کنار سایر مزیت‌های توجیه‌کننده سفرهای جاده‌ای از قبیل شرایط جغرافیایی، وسعت سرزمینی، برخورداری از نعمت آفتاب در طول سال، تنوع آب و هوا و تناسب آن برای گردشگری جاده‌ای می‌تواند به ظرفیتی عظیم در صنعت پذیرایی، گردشگری و تفریح و اوقات فراغت تبدیل شود تا با توجه به اینکه هر کشوری از مزیت آن برخوردار نیست، به یک برند در مسیر توسعه گردشگری ایران تبدیل شود. کاروانسراها، چاپارخانه‌ها، خانه‌ها و بناهای قدیمی ایران که در شهرها یا در طول راه‌های ایران به‌جا ماندهاند، ظرفیت‌هایی هستند که قابلیت جذب گردشگر را دارند و...
بسیاری از افراد علاقه‌مند هستند در این فضا اقامت کنند یا پذیرایی شوند. در سه مسیر جاده ابریشم در ایران که از تعدادی از استان‌های کشور نظیر خراسان‌رضوی، سمنان، تهران، البرز، قزوین، همدان، کرمانشاه، زنجان، آذربایجان‌شرقی و آذربایجان‌غربی می‌گذرد، در طول جاده تهران تا خراسان در استان سمنان، در مسیر دامغان تا سبزوار و نیشابور کاروانسراهای زیادی برجای مانده است. در محور جنوبی راه‌های ایران نیز از تهران به سمت اصفهان و یزد هم کاروانسراهای زیادی باقی مانده است که مورد توجه و علاقه گردشگران است. بعضی از کاروانسراهای موجود قابلیت تبدیل‌شدن به زیست اکولوژ یعنی مکانی زیستی با همه مظاهر بومی یک منطقه را داشته و حتی چاپارخانه‌هایی نظیر میبد یزد و زعفرانیه سبزوار هم به همین میزان دارای اهمیت هستند. وجود چاپارخانه‌ها در کنار کاروانسراها بیانگر این امر است که چاپارخانه‌ها در گذر زمان به کاروانسرا تبدیل شده‌اند و حال در تغییر و تحول روزگار باید به این اندیشید که کاروانسراها در دوران زندگی مدرن انسان‌ها به هتل، متل، مهمانپذیر و مکان‌های استراحت و اقامت حتی کوتاه‌مدت و موقتی گردشگران تبدیل شوند و برند گردشگری جاده‌ای ایران از این طریق شکل بگیرد. بازسازی و احیای این کاروانسراها چندی است که توسط سرمایه‌گذاری بخش خصوصی از طریق صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی شروع شده که می‌تواند به پیوند حوزه گردشگری و میراث گرانبهای فرهنگی ملت ایران کمک کرده و به توسعه صنعت گردشگری و تقویت اقتصاد ملی و تجربه جدیدی از زندگی در فضای سنتی بپردازد. این رویکرد، تهدیدات ناشی از تخریب میراث فرهنگی کشور را به فرصت‌هایی برای توسعه کم‌هزینه زیرساخت‌های گردشگری نظیر گسترش صنعت پذیرایی از طریق احیا، مرمت و بهره‌برداری از بناهای تاریخی از طریق سرمایه‌گذاری توسط بخش‌خصوصی تبدیل می‌کند. ایده کلی آن است که بخش خصوصی در ازای تقبل هزینه مرمت و احیا براساس طرحی مصوب از سوی صندوق اجازه پیدا می‌کند به مدت مشخصی از بنای تاریخی و براساس کاربری تعیین و تصویب‌شده بهره‌برداری کند و به ارائه خدمات به گردشگران بپردازد. در یک بررسی اجمالی تعداد ٨٣ کاروانسرا تاکنون توسط دولت تملک شده که تعدادی از آنها به صورت خدمات رفاهی بین‌راهی، پذیرایی و اقامتی واگذار شده است. اما در مسیر راه ابریشم در ایران که از ١٠ استان خراسان‌رضوی، سمنان، تهران، البرز، قزوین، همدان، کرمانشاه، زنجان، آذربایجان‌شرقی و آذربایجان‌غربی ایران عبور می‌کند تعداد ٢٢ کاروانسرا توسط دولت تملک شده که تعداد هفت باب ده‌‌نمک در گرمسار، شاه‌عباسی در دامغان، میاندشت در شاهرود، شاه‌عباسی در کرج، سعدالسلطنه در قزوین، شاه‌عباسی بیستون کرمانشاه، پیام در مسیر مرند جلفا با حجم سرمایه‌گذاری دومیلیون و٧٣هزار میلیون ریال (حدود ٧٠ میلیون دلار) به صورت خدمات رفاهی بین‌راهی، پذیرایی و اقامتی به بخش خصوصی واگذار شده است که دو باب آن (شاه‌عباسی کرج و کرمانشاه) در حال بهره‌برداری است. تعداد سه باب آن یعنی مهر شاهرود، زعفرانیه سبزوار و ایوانکی گرمسار نیز آماده واگذاری است که طبق برنامه زمان‌بندی‌شده از سال ١٣٩٧ به بهره‌برداری می‌رسند. دراین‌میان تعداد ١٢ کاروانسرا نیز در دست برنامه‌ریزی و آماده‌سازی اسناد و طرح‌های مربوطه برای ورود به روند مزایده بوده و تا سه‌ماه آینده برای واگذاری آماده خواهند شد
منبع: روزنامه شرق- 5.2.1395
نظر شما