نقش جوانان در حفظ آیین‌های میراث معنوی

29 اردیبهشت در تقویم ملی مزین به دو مناسبت ارزنده است. سالروز ولادت حضرت علی اکبر(ع) که روز جوان نامگذاری شده است و روزجهانی موزه و میراث فرهنگی. این تقارن مبارک انگیزه خوبی برای تامل در تعامل جوانان و میراث فرهنگی است.

بر اساس پژوهش های میدانی انجام شده در کشور تمایل شخصی و علاقه جوانان به تعامل با مقوله میراث فرهنگی و نقش آفرینی در این عرصه بسیار بالاتر از سایر اقشار جامعه است اما در عمل فرصت های مناسبی در این زمینه در اختیار آنان گذاشته نشده است. این مجال و امکان کمتر به آنان داده شده است که بتوانند در جایگاه حافظان میراث فرهنگی به ایفای نقش بپردازند و فعالیت ها و امور مربوط به این حوزه کمتر به آنها سپرده شده است.

نظام آموزشی کشور، کمتر به ارایه محتواهای آموزشی در حوزه میراث فرهنگی پرداخته و در مجموع نظام تعلیم و تربیت جامعه چه در خانواده و چه در مراکز آموزشی اقدامی در خور و شایسته برای درونی کردن ارزش های حوزه میراث فرهنگی در جوانان انجام نداده است. این در حالی است که جوانان می توانند توانمند ترین قشر برای پاسداری و صیانت از میراث فرهنگی باشند و در صورت بهادادن به آنان و در اختیار قرار دادن برخی امکانات و موقعیت ها، می توان از ظرفیت شگرف جوانان در عرصه حفاظت و معرفی مواریث فرهنگی استفاده و نسل جوان و عموم جامعه را از مواهب این امر بهره مند کرد. در این زمینه توجه به نکات زیر می تواند راهگشا باشد:

۱) میراث فرهنگی عرصه ای است که می تواند در ابعاد متعدد جوانان را در فرایندی مثبت و سازنده درگیر خود کند. از جمله این ابعاد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- نسل جوان علاقه شدیدی به سفر و گشت و گذار دارد ولی به دلیل مشکلات اقتصادی و محدودیت های دیگر این نیاز و اشتیاق جوانان ارضاء نمی شود.وجود هزاران اثر تاریخی جذاب در سرزمین مان ظرفیتی شگرف است تا با فراهم سازی امکان سفرهای همگانی، گروه های جوانان شیفته سفر را با میراث کشورمان آشنا کنیم و در این فرایند علقه ای پایدار و زیبا میان جوانان و مواریث فرهنگی برقرار نماییم.

- میراث فرهنگی دارای ظرفیتی شگرف جهت ایجاد اشتغال برای جوانان است . احیاء و بهره برداری از اماکن تاریخی از جمله طرح هایی است که در این زمینه در سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری دنبال می شود و استفاده از جوانان در این زمینه و هم چنین در طرح هایی هم چون حفاظت و نگهداری از آثار و بناهای تاریخی می تواند بسیار مفید و موثر باشد.

۲) بی شک سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری متولی رسمی برنامه ریزی و نظارت کلان در حوزه های سه گانه فعالیت خویش است ، اما این به معنای رفع مسوولیت از دیگران و به ویژه جوانان نیست ، چرا که مردم ایران در اقصی نقاط این سرزمین تاریخی و زیبا همواره درکنارمیراث فرهنگی زندگی می کنند و نفس می کشند و جدا شدن زندگی مردم از میراث و هویت تاریخی آنان غیر ممکن است . هم چنین نکته دیگری که در این زمینه اهمیت دارد و باید روی آن کار کرد فرهنگسازی برای چگونگی حفظ و احیاء و بهره برداری از میراث فرهنگی است . بدون شک نسل جوان ما می تواند در این عرصه نقشی بسیار مهم ایفا کند و این برعهده خانواده ها ، نظام آموزشی و به ویژه سیاستگذاران و دولتمردان است که پل های اتصال حوزه میراث فرهنگی به جوانان را بسازند و آنان را دراین مسیر ارزشمند قرار دهند.

۳) یکی ازظرفیت های عظیم برای ورود جوانان به حوزه میراث فرهنگی و ایفای نقش آنان در صیانت از مواریث فرهنگی و نیز فرهنگسازی در این زمینه ، گسترش فعالیت تشکل ها و سازمان های مردم نهاد است که خوشبختانه با وجود بخش تشکل ها در بدنه سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ، این امر به صورت جدی دنبال می شود و هم اکنون تشکل های متعددی در سراسر کشور در تعامل با سازمان در این حوزه فعالیت می کنند و اکثراعضای آنان نیزجوانان هستند.

۴)  تعامل با آموزش و پرورش و دانشگاه ها از جمله راهکارهای موثر برای ورود جدی نسل جوان به حوزه میراث فرهنگی است. خوشبختانه فرهنگ بازدید از موزه ها و کاخ موزه ها در بدنه نظام آموزشی ما در حال توسعه است و تعامل نزدیکی میان سازمان میراث فرهنگی و نهادهای آموزشی وجود دارد تا نسل جوان هر چه بیشتر با میراث فرهنگی انس بگیرد.

۵) برگزاری مسابقات و جشنواره های مختلف جهت تولید محصولات فرهنگی هم چون فیلم - کتاب - عکس و نقاشی - روایت و داستان در قالب های دانشجویی و دانش آموزی از دیگر راهکارهای موثر برای عمق بخشیدن به تعامل جوانان با میراث فرهنگی است که طبیعتا باید با مشارکت نهادهای مختلف انجام گیرد.

۶) نقش جوانان در حفظ آیین‌های مربوط به میراث معنوی بسیار مهم است و نسل جوان در آیین هایی هم چون نوروز، جشن ها ، مسابقات و بازی های سنتی نقشی اصلی را داشته اند و لذا احیای آیین های اصیل فرهنگی با مشارکت جوانان ، می تواند شرایط ورود سازنده جوانان در عرصه میراث فرهنگی را فراهم سازد.

در خاتمه تاکید می شود نسل جوان جامعه وظیفه مهمی در انتقال مواریث و دستاورد های نسل دیروز به نسل های فردا و نیز صیانت و نگهداری و معرفی مواریث فرهنگی کشورمان به جهانیان بر عهده دارد. نسل جوان ما در تمامی برهه ها نشان داده است که ظرفیت و استعداد سرشاری برای انجام کارهای ظاهرا ناشدنی دارد، و بدون شک عرصه میراث فرهنگی نیز از این قاعده مثتثنی نیست. رویکرد مثبت دولت یازدهم به نقش بی بدیل جوانان در آبادانی و سازندگی کشور، مجال ارزنده ای را فراروی این نسل پویا قرار داده است و در چنین فضایی با تدبیر و برنامه ریزی می توان به تحقق سهم جوانان در صیانت از میراث فرهنگی و حفظ و احیای ظرفیت های این عرصه امید بست.

سالروز میلاد با سعادت حضرت علی اکبر(ع) و روز جوان را به جوانان برومند ایران اسلامی تبریک و تهنیت می گویم و امیدوارم نسل جوان در سایه پیروی از منش و رشادت آن حضرت، هم چون همیشه منشاء حرکت، جوشش و پویش در تمامی عرصه های کار و تولید و نوآوری باشند.

*رئيس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

۴۲۲۳۶