تئوری " صورت مسئله را ابتدا ساده و کوچک کرده، سپس آن را حل کنید" آیا برای حل مشکل روابط ایران و عربستان موثر خواهد بود؟ .شاید! البته میان دو کشور اسلامی منطقه صورت مسئله های پیچیده و متعددی وجود دارد، اما این لزوما به معنای فقدان یک فرمول برای حل مسائل میان این آنها براساس تئوری یاد شده نیست.فارغ از تنش های موجود ، بی تفاوتی یا بی اهمیت توصیف کردن روابط ایران و عربستان چندان منطقی به نظر نمی رسد. منطقی که نمی تواند تابع شرایط حاکم بر مناسبات میان آنها باشد. ایران و عربستان مهم هستند بیشتر به این دلیل که مسائل دو قدرت منطقه خلیج فارس الزاما به خود آنها محدود نمی شود. روابط تهران و ریاض خواسته و ناخواسته دایره یی عظیم از تاثیرات منطقه یی و بین المللی در 4 حوزه ""ثبات،امنیت؛دیپلماسی و اقتصاد"" را شامل می شود. بی تفاوت نبودن در قبال چنین وضعیتی یک حق امنیتی و ضرورت ثبات منطقه یی و بین المللی ست.
اما آیا واقعا مسائل متعدد این دو کشور را میتوان ساده و حل کرد؟.
ماندلا می گفت"همیشه آجری برای برداشتن از میان دیوار های بلند وجود دارد".اگر این سخن درست است؛ پس چنین آجری را میان دیواربلند میان تهران وریاض می توان پیدا کرد.
موضوعات گسترده یی این دو کشوررا رودروی هم قرار داده است. ازبحران های چند جانبه گرفته مانند"جنگ های منطقه یی از افغانستان و عراق گرفته تا سوریه و لیبی و یمن، بحرین ،تروریسم ایدئولوگ محور ، بحران نفت و انرژی و تهدید تجارت آزاد در خلیج فارس، تا بحران های دو جانبه خاص مانند حج.بهتر است واقع بین باشیم؛ایران و عربستان هیچگاه تا به این حد بر لب پرتگاه قرار نگرفته بودند.به همین دلیل نمی توان بی تفاوت بود
این نمونه ها هرچند بالقوه زمینه های رویارویی دو کشور را فراهم می کند - که کرده - ،اما هر یک به نوبه خود می توانند زمینه تحرک معکوس دیپلماسی مشترک میان آنها را بار دیگر فعال کند.واکنش های ایالات متحده ، متحدان اروپایی و حتی پاره یی اعراب محافظه کار منطقه که خواهان بهبود شرایط منطقه هستند بی دلیل صورت نگرفته است.
رئیس جمهور اوباما می گوید " عربستان باید یاد بگیرد در منطقه قدرت در منطقه را با ایران قدرت تقسیم و وارد صلح سرد با این کشور شود". اشتاین مایر وزیر خارجه آلمان و فدریکا موگرینی از تلاش های خود برای کاهش تنش و رفع اختلافات سخن گفته اند. برخی منابع دیپلماتیک غربی مقیم مسقط به طور خصوصی از نزدیکان یوسف بن علوی وزیر خارجه عمان مطلع شده اند " سطوح بسیار بالای حکومت امارات و نیزدولت عمان به سعودی ها یا آور شده اند از وضعیت موجود در منطقه راضی نیستند". یک مقام ارشد وزارتخارجه امارات بدون معرفی خود به پایگاه خبری غیر رسمی دیپلماسی ایرانی در تهران گفته " به دنبال تنش با ایران نیستیم اما ریاض ما را تحت فشار گذاشته است".
تا آنجا که به ایران رئیس جمهور روحانی و سیاست خارجی او از سال 2013تا کنون مربوط می شود، به نظر می رسد تهران با ریسک پذیری بسیار بالا برای برداشتن گام هایی که مورد انتظار جامعه بین المللی و نیز ضرورت های داخلی ایران توصیف شده اقدامات لازم را انجام و بخشی از هزینه های آن را هم پرداخت کرده است.اما ازطرف ریاض، پاسخ کماکان منفی ست. به همین دلیل نه به عنوان یک انتخاب بلکه به مثابه یک ضرورت واشنگتن ومتحدان اروپایی لازم است به فضای دیپلماسی تهران - ریاض ورود وبه تعهدات خوددر قبال ثبات و امنیت خاورمیانه عربی و خلیج فارس عمل و سعودی ها را وادار به درک شرایط مخاطره آمیز منطقه کنند.
اما به صورت مستقل از میان مسائل دیپلماتیکی و بحرانی متعدد کدامیک قابلیت شکستن فضا را دارند ؟. گرچه شرایط منطقه پاسخگوی نهایی این سوال خواهد بود،اما شاید! تا کید می کنم شاید، دو موضوع حج که خاص دو کشوربوده و برای ایران اهمیت دارد ومتقابلا بحران یمن با توجه به خستگی ائتلاف سعودی از ادامه جنگ و آمادگی معارضان برای مذاکرات که در نشست کویت اعلام شد،همان آجرهای ایجاد شکاف میان دیوار بلند ایرانی - سعودی باشند.
مذاکرات را با همه پیچیدگی میتوان آغاز،آنگاه دیپلماسی کار خود را انجام خواهد داد. در غیر این صورت توقع حل یک جای مشکلات سعودی - ایرانی انتظار و توقع به جایی نیست.matinmos@gmail.com
نظر شما