يكي از ساز و كارهاي كليدي تامين مالي نوآوري در دنيا، سرمايه گذاري خطرپذير است؛ این شکل از تأمین مالی ريسك بيشتري از ديگر انواع سرمايه گذاري را مي‌پذيرد، همراه با هدايت و مشاركت در مديريت شركتهاست و معمولاً مراحل اوليه فعاليت تجاري را نيز در بر مي گيرد. مراحلي كه به دليل ريسك بالا براي ديگر منابع تامين مالي جذاب نيست. به عبارت ديگر، به علت ريسك ذاتي نهفته در موفقيت طرحهای كارآفريني و فعالیتهای نوآورانه (كه اغلب دارائيهاي نامشهود دارند) و ماهيت بلندمدت بازگشت سرمايه در اين نوع فعالیت‌ها، ساز و كارهاي مالي اعتباري و بانكي (مبتني بر وثيقه گذاري دارائيهاي مشهود) روش مناسبي برای تأمین مالي آنها نیست. سرمايه گذاري خطرپذیر به دليل توام نمودن تامین مالی با هدایت و مشاوره های مدیریتی به شرکتهای نوپا، كارآمدترين شكل تامين مالي نوآوري است و بسياري از چالشهاي تجاری سازی، ورود به بازار، بازاریابی، بازارداری و ... را براي شرکتهای نوآور برطرف می نماید. اين نوع سرمايه گذاري مكمل بسياري ديگر از نهادها و روشهاي حمايت از نوآوري است.
چالش ها و ويژگي هاي تامين مالي نوآوري و مخاطرات آن
تحقيقات مختلف نشانگر آن است كه فعالیتهای نوآورانه به سختی در یک بازار رقابتی آزاد تامین مالی می‌شوند. سابقه پژوهشي این موضوع به دوران پس از جنگ دوم جهاني و تحقيقات برخي صاحبنظران برجسته حوزه نوآوري (نظير شومپيتر (1942)، نلسون (1959) و ارو (1962)) باز می‌گردد. اين تحقيقات بعدها توسط محققين ديگر آزمون و توسعه داده شد -مثلاً منسفيلد (1981)، ليوان و ديگران (1987) و لاندوال و همكاران (2003)- (ابوجعفري و همكاران، 1393).
مهمترین مسأله تامین مالی نوآوری از این قرار است که خروجی اولیه منابعی که به نوآوري تخصیص داده می‌شود، دانش چگونگی تولید کالاها و خدمات جدید را ایجاد می‌کند. این دانش غیر رقابتی است؛ بدین معنا که اگر توسط بنگاهی این دانش به کار گرفته شود، این امر مانع آن نخواهد بود که در بنگاه دیگر مورد بهره‌برداری قرار گیرد. تا وقتی که نتوان دانش را محدود نگه داشت، بازده سرمایه گذاری در دانش را نمی‌توان متناسب با منابعی که بنگاه به آن اختصاص داده موردنظر قرار داد. بنابراین بنگاهها نسبت به این گونه سرمایه‌گذاریها بی‌میل خواهند بود که در نهایت منجر به کمبود سرمایه‌گذاری در فعالیتهای نوآورانه خواهد شد. دستاوردهاي تحقيقاتي رومر و ديگر محققين همگام با او (از 1986 به بعد)، منجر به ایجاد نوعی مدل رشد درونزا در اقتصاد کلان (براساس اصل بازده صعودی) شد كه نشان مي داد استفاده یک فرد از دانش، مطلوبیت فرد دیگر را کاهش نمی‌دهد. تحقیقات مختلف نشان داده است که حتي در مواردي كه بنگاهها به نوآوري تقليدي روي مي آورند، ناگزيرند هزينه زيادي بابت مهندسي معكوس و دستيابي به توانمندي استفاده از فناوري اوليه بپردازند (بين 50 تا 70 درصد هزينه نوآوري اوليه).
این خط از مباحث به طور گسترده در قرن بيست و يكم نيز ادامه داشته و محققيني چون هال (2010) به تشريح ضرورت مداخلات قانوني، سياستي و اجرايي در نظام مالي نوآوري، اعطاي معافيتها و مشوقهاي مالياتي و گمركي و همچنين نظام مالکیت فکری پرداخته اند. در تبيين بيشتر اين چالش، دو حالت مختلف توسط محققين مورد بررسي قرار گرفته است:
- وقتی سرمایه‌گذار و نوآور یکي باشند، مسأله اصلی بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاری نسبت به سرمایه‌گذاری معمولی است. همچنين در اين شرايط مساله کالای عمومی رخ خواهد داد.
- وقتی سرمایه‌گذار و نوآور دو شخصیت جدا از هم باشند (مانند مواقعی که کارآفرین منابع مالی لازم را ندارد و سراغ نهادهای مالی می‌رود) مسأله اطلاعات نامتقارن نیز مطرح می‌شود. ارزیابی طرحهای نوآورانه توسط سرمایه‌گذار و تامین‌‌کننده منابع مالی، دربرگیرنده درجه بالایی از نااطمینانی و عدم تقارن است که منجر به مخاطرات اخلاقي (کژمنشی) و گزينش نامطلوب (کژگزینی) در این طرحها می‌شود. در واقع عدم تقارن اطلاعات بین کارآفرین و سرمایه گذار باعث می شود تا قرارداد همکاری بین آنها به خوبی شکل نگیرد.
در نمودار 1 علل کاهش انگیزه سرمایه گذاران برای تامین مالی نوآوری (هم در زمانی که نوآور و تامين كننده منابع مالی یکی باشند و هم زمانی که متفاوت باشند)، تشریح شده است.
نمودار 1- علل كاهش انگيزه تامین مالی نوآوری توسط سرمايه گذاران عمومي و نهادهاي مرسوم (مانند بانك ها)
در صورتی که این مساله در اقتصاد حل نشود شاهد کمبود سرمایه‌گذاری در طرحهای نوآورانه خواهیم بود که به مرور زمان باعث کاهش رقابت‌پذیری اقتصاد و عدم دستیابی به اهداف توسعه اقتصادی مي‌شود. نهادهاي سياستگذار، تنظيم‌گر، قانونگذار، متولي و ارائه دهنده خدمات، در كشورها مي‌كوشند تا با ساز و كارهاي مختلف، اين چالشها را ساماندهي نمايند. اقداماتی که می تواند بیشتر و جامعتر از قبل در ایران نیز مورد توجه قرار گیرد.
*مدرس و مشاور کارآفرینی و سرمايه گذاري نوآورانه
22439
نظر شما