دولت قرقیزستان با چراغ سبز آمریکا، سرنگون شد

دکتر حسین علایی تحلیل گر مسائل سیاسی و رئیس اسبق ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با حضور در کافه خبر به پرسش های خبرنگاران خبر و دیگر میهمانان حاضر درباره مسائل منطقه پاسخ گفت . بخش نخست  این پرسش و پاسخ بدین شرح است.

**********

حوادث اخیر قرقیزستان بحثی را موجب شد مبنی بر اینکه آیا اساسا ارتباطی بین اضمحلال دولت باقی اف با آمریکا دیده می شود . یعنی می توان نتیجه گرفت که دولت باقی اف چون مورد حمایت امریکا بود ، سرنگون شد؟
دولت قرقیزستان را روسیه سرنگون کرد . درست است که مردم به خیابان ها ریختند ولی روسیه پشت ماجرای جابجایی قدرت در قرقیزستان بود. اولین دولتی که دولت جدید را به رسمیت شناخت روسیه بود . دولت موقت فعلی هم اولین نمایندگان اعزامی خود به یک کشور خارجی را به روسیه اعزام کرد. اگر حمایت خارجی ها از دولت ها بد است و دولت قبلی را آمریکایی ها روی کار آورده بودند ، دولت فعلی را هم روس ها روی کار آوردند و این اقدام هم غیر قابل قبول است.

البته معمولا زمینه های داخلی وجود دارد و از این زمینه ها قدرت ها استفاده می کنند. در کل من فکر می کنم دلایل سرنگونی دولت قبلی فراتر از وابستگی آن به آمریکا بود. اولین مساله این است که از زمان روی کارآمدن اوباما بین روسیه و امریکا تفاهم هایی بعمل آمد و بر اساس توافقات پشت پرده آمریکایی ها پذیرفتند تا برای همراهی روس ها با خود در حوزه نفوذ سیاسی سابق شوروی بپذیرند روس ها برخی نفوذ ها را داشته باشند . آمریکا ئیها این را پذیرفتند بر این اساس سال گذشته آمریکائیها با دولت سابق توافق کردند که پایگاه نظامی ماناس را جمع کنند . این پایگاه برای دولت قرقیزستان درآمد داشت ولی روس ها وارد عمل شدند و پذیرفتند تا تمام تعهدات پایگاه نظامی ماناس از طریق پایگاههای نظامی روسیه انجام شود.

در واقع می توان نتیجه گرفت که سقوط دولت قرقیزستان یک نوع توافق از پیش تعیین شده بود؟
نه ! توافق از پیش تعیین شده نبود ولی یک توافق کلان بین روسیه و آمریکا انجام گرفت به این عنوان که آمریکا در حوزه نفوذ روسیه در جمهوری های سابق به لحاظ سیاسی وارد نشود . بدنبال این توافق چند اتفاق افتاد یکی اینکه آمریکا با دولت سابق قرقیزستان به توافق رسید که پایگاه نظامی ماناس را جمع کند . از طرف دیگر آمریکا حاضر شد استقرار سامانه سپر موشکی این کشور در لهستان و جمهوری چک را متوقف کند. بنابراین روس ها که خط قرمز ایشان با آمریکا مساله سپر موشکی بود راحت تر وارد تعامل با آمریکا شدند. مساله سوم بحث هسته ای است.چند روز اوباما و مدودف در چک حاضر شدند و پیمان استارت سابق را تجدید کرد با این تفاوت که در پیمان جدید بر معاهدات دو کشور در منع تولید کلاهک های هسته ای بیشتر از گذشته تاکید شده است. بنابراین آمریکا پذیرفت که در حوزه کشورهای شوروی سابق فعال نباشد و روس ها در این کشورها فعال شدند.

نکته دیگر در مورد دولت سابق قرقیزستان این است که در درون این دولت اختلافاتی بروز کرده بود که این اختلافات در راس موجب شد که مردم بتوانند بدون مواجه با سرکوب شدید در خیابان ها بمانند ولی دولت باقی اف چون احساس می کرد اتفاقاتی در پشت پرده افتاده است ترجیح داد مقابله با مردم را ادامه ندهد.بر همین اساس چهره هایی مثل خانم اوتانبایا که در دولت قبلی نیز بعضا مناصب بالایی دهد ، زود به این نتیجه رسیدند که بگذارند شرایط سیاسی طبیعی که رخ می دهد به نتیجه برسد. بنابراین پشت سر حرکت قبلی آمریکایی ها بودند و پشت سر حرکت جدید قرقیزستان روس ها هستند. روس ها در مقابل در برخی مسائل مانند پرونده هسته ای ایران با آمریکایی ها همراهی می کنند . مثلا در قعطنامه فعلی روس ها هیچ مشکلی ندارند . این چینی ها هستند که با آمریکا چانه زنی می کنند. سر مساله سپر موشکی بسیاری از مسائل روسها در قبال ایران حل شد و امتیازاتی که می خواستند را از محل پرونده هسته ای ایران گرفتند و مساله هسته ای ایران را هم به همین صورت باقی گذاشتند . یعنی نه نیروگاه بوشهر را در زمان مقرر راه انداختند و نه موشک های s300 را در اختیار ایران گذاشتند و نه در گروه 5+1 مواضعی که ایران انتظار داشت را اتخاذ کردند. بنابراین در حوزه سیاسی تغییراتی در منطقه رخ داده است که حاصل آنرا آرام آرام دیده ایم و من معتقدم این فرایند ادامه یافته و ما شاهد حوادث مشابه قرقیزستان هم خواهیم بود.

بنابراین می شود ادعا کرد که اگر آمریکائیها می خواستند انقلاب های رنگی حفظ شود می توانستند؟
این مساله قابل بحث است . ولی اگر آمریکایی ها همراهی نمی کردند شاید مثلا وقایع قرقیزستان به این سرعت رخ نمی داد.

اگر مبنا را ابن بده بستان سیاسی بین روسیه و آمریکا تلقی کنیم . آیا آمریکا به همان اندازه امتیازی که در موضوع سپر موشکی یا مسائل کشورهای شوروی سابق به روسیه داده است ، توانسته امتیاز بگیرد؟
آمریکا روسیه را مدیریت می کنند . بحث امتیازگیری ثانوی است.

یعنی این ادعا که مدودف و پوتین بعنوان مغز متفکر روسیه جدید رویای این را در سر دارند که این کشور را به سمت احیای جایگاه سابق خود سوق دهند ، را رد می کنید؟
نه . آنها این رویا را در سر می پرورانند و می خواهند اقتدار سابق روسیه را بر گردانند ولی این اقتدار سابق را در حوزه مسائل آمریکا دنبال می کنند. آمریکا در خاورمیانه و قفقاز به شدت درگیر است بنابراین آمریکایی ها در شرایطی قرار گرفتند که نیاز دارند در بعضی جاها روسها با آنها همکاری کنند.پوتین از این فرصت ها در راستای منافع روسیه استفاده می کند . یعنی روسیه از دیپلماسی و تعامل فعال بهره می برد. البته آمریکا هم به گونه ای برنامه ریزی کرده است که روسیه در دوره آینده مدیریت شود . یعنی آمریکایی ها به هیچ وجه اجازه نخواهند داد روسیه به شوروی سابق تبدیل شود. آمریکایی ها تمایل دارند روسها به قدرت منطقه ای قابل توجه تبدیل شوند تا از طریق آنها بتوانند برخی مسائل منطقه ای خود را حل کنند.

آمریکا به خواسته های خود از این مراوده رسیده است؟
بله. مساله آمریکا خاورمیانه است. و در خاورمیانه چند مساله دارند . یکی بحث تروریسم است که آنها معتقدند در افغانستان و عراق است. مساله دوم آمریکائیها تشکیل یک نظم جدید در کشورهای منطقه از خاورمیانه تا هندوستان است و بحث مدیریت ایران برای آمریکا مهم است . بنظر می رسد آمریکا بدنبال مدیریت و مهار ایران است. اینکه در ایران تغییرات ایجاد شود آرزوی آمریکاست اما آمریکایی ها احساس می کنند چنین موقعیتی را ندارند بنابراین مدیریت و مهار ایران را در دستور کار خود قرار داده اند.مدیریت ایراین الان از طریق پرونده هسته ای انجام میشود . یعنی آمریکا به این بهانه سعی در مهار ایران دارد . برای رسیدن به این مقصود باید رای 5 عضو شورای امنیت سازمان ملل را بدست بیاورد . از این 5 عضو روسیه و چین چندان با امریکا همراه نبودند . روسیه به دلیل مسائل سیاسی و چین بدلیل مسائل اقتصادی منافع خود را در پیش گرفته بودند . آمریکا مسائل سیاسی روسیه را تا حدودی تامین کرده و توانسته است این کشور را با خود همراه کند . در مورد چین عمدتا مساله چین در حوزه انرژی است که آمریکایی ها بدنبال جایگزین کردن نفت کشورهای منطقه بجای نفت ایران برای چین هستند.