چرا کسی به فکر حل مشکل ترافیک نیست؟

بعد از سرمای اخیر، ترافیک در شهر تهران به شدت افزایش پیدا کرده است. من خیلی کم از خودروی شخصی استفاده می‌کنم. اول به دلیل اینکه نمره ماشین من فرد است و عملا فقط روزهای یک شنبه و سه‌شنبه می‌توانم با آن سر کار بروم و دوم آنکه از زمانی که کمپین سه شنبه‌های بدون خودرو راه افتاده است، سعی دارم (اگر چه نه همیشه) در این روز هم سوار خودروی شخصی نشوم. من معمولا با تاکسی‌های خطی گیشا - انقلاب برای رفت به دانشگاه و تاکسی‌های انقلاب - شهرک‌غرب برای برگشت به منزل استفاده می‌کنم. اما وقتی اوضاع سرمایی و باران و برفی می‌شود به یک باره تاکسی‌ها غیبشان می‌زند و ما می‌مانیم در صف طولانی. اندک ماشین‌‌هایی هم که می‌آیند از ترافیک سنگین شاکی هستند. به همین دلیل اغلب همکارانشان حاضر به بردن مسافر نیستند. گاهی هم از این فرصت استفاده می‌کنند و کرایه‌های بیشتری تقاضا می‌کنند. 

طبیعی است اغلب افرادی که با چنین شرایطی مواجه می‌شوند در روزهای بعد ترجیح می‌دهند که با خودروی شخصی به خیابان بیایند. نتیجه این دور باطل باعث شده است که بعد از گذشت دو-سه هفته از سرما اغلب خیابان‌های تهران از بعد از ظهر به بعد قفل می‌شوند. توجیه مردمی هم که از خودروی شخصی استفاده می کنند آسان است. حداقل در ماشین شخصی گرم‌تر و امن‌تر، دیر یا زود به مقصد می‌رسند. این رفتار مردم طبیعی است، انتظار رفتار روشنفکرانه از مردم بسیار ساده لوحانه است. وقتی به دریای ترافیک نگاه می‌کنی، موجی از خودروهای شخصی را می‌بینی که حتی یک اتوبوس در بین آنها نیست. در این شرایط مقصر دانستن مردم و انتظار از آنها برای استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی دور از انصاف است. توجه داشته باشید که مسافر کش‌ها و تاکسی‌های کهنه وسیله حمل و نقل عمومی نیستند. اگرچه استفاده از آنها تعداد وسایل نقلیه شخصی را کاهش می‌دهد ولی این انتخاب بین بد و برتر است و نقش آنها در کاهش آلودگی ناچیز است. آنکس که مقصر اصلی این وضع است سازمان ناکارآمد حمل و نقل عمومی و مدیریت شهری است که عمده بودجه و سرمایه خود را به ساخت بزرگراه، پل، زیرگذر و روگذر اختصاص داده است تا سازندگان و وارد کنندگان خودرو و پیمانکاران این پروژ‌ه‌ها از درآمدهای سرشار بهره‌مند شوند. مدیریت شهر تهران به اتوبوسرانی توجهی ندارد و حاضر نیست که مهندسی خیابان‌های شهر را برای استفاده مردم از پیاده رو و مسیر دوچرخه سواری هموار کند. به جز خطوط اتوبوس‌های بی آر تی، بخش عمده خطوط اتوبوس رانی بسیار کند می باشند و بیشتر مناسب بازنشسته‌هایی هستند که نیاز به رسیدن به موقع به مقصد نیستند. 

دولت و نمایندگان مجلس هم بی گناه نیستند. اینکه دولت‌ها تا آنجا که ممکن است از اختصاص سهم خود به حمل و نقل عمومی سرباز می‌زنند و نمایندگان هم در نظارت و وضع قوانین کمک چندانی به برون رفت این معضل ندارند، باید مورد پرسش قرار گیرند. نگارنده در تاریخ 4 تیر 1387 در یادداشتی تحت عنوان "محیط زیست، بنزین و حمل و نقل عمومی" در روزنامه همشهری پیشنهاد اخذ مالیات حمل و نقل عمومی بر قیمت بنزین را طرح کردم. 8 سال از تاریخ این پیشنهاد می گذرد. اخیرا در کمیسیون‌های دولت اخذ 10 درصد مالیات آن هم برای شهرهای دارای مترو در دست تصویب است که البته معلوم نیست که چند چه مدت طول می‌کشد که این لایحه در مسیر بروکراسی اداری و مجلس به سلامت به نتیجه و اجرا برسد و آیا کسانی که از این اوضاع بلو شو بهره‌برداری می کنند اجازه می‌دهند این لایحه به نتیجه برسد. بازهم تاسف آن است که چرا فقط شهرهای دارای مترو و چرا فقط 10 درصد و چرا فقط بنزین و نه گازوئیل در این لایحه مطرح شده است؟ تاریخ فراموش نمی کند که راه‌آهن سراسری با اخذ مالیات دو قرانی به ازای هر من (سه کیلو گرم) قند و شکر و شش قرانی به ازای هر من چای ساخته شد. حمل و نقل عمومی شامل اتوبوس، راه آهن بین شهری و راه آهن درون شهری هم می‌شود. شبکه مترو بدون وجود شبکه کارآمد اتوبوس رانی نمی‌تواند به تنهایی مشکل ترافیک و مردم را حل کند. 

این روزها وقتی ساعت‌ها در ترافیک می‌مانم، به خود می‌گویم، شهرداران این مرز و بوم که دست فروشی یک زن را در کنار خیابان به جرم سد معبر بر نمی‌تابند و شاگردانشان بر گونه‌اش سیلی می‌نوازند، چرا برای اهدای معبر میلیونها خودروی شخصی بخش عمده بودجه‌های شهر را صرف ساخت اتوبان، خیابان، پل و زیر گذر می‌کنند تا ساعت‌ها سرزمین شهر را ملک شخصی خود بدانند و با تولید آلودگی به خود و همشهریان خود آسیب برسانند. محیط زیست و ترافیک سیاسی نیست و لازم است همه قوا و جریان‌های سیاسی و غیر سیاسی برای حل مشکل آن همکاری کنند. پس بیایید از همین امروز از دولت و مجلس و شورای شهر بخواهیم که از راهکارهای عملی و فوری گسترش حمل و نقل عمومی و احداث خطوط امن دوچرخه سواری حمایت کنند.