واکنش قیمت‌ها به بیم و امید‌ها

آژانس بین‌المللی انرژی در تازه‌ترین پیش‌بینی ماهانه خود، که جمعه (21 فروردین) منتشر شد، اعلام کرد تقاضای جهانی نفت در سال 2009 دو میلیون و 400 هزار بشکه در روز کاهش خواهد یافت و به 83 میلیون و 400 هزار بشکه در روز خواهد رسید. این هشتمین بار پیاپی بود که آژانس بین‌المللی انرژی در پیش‌بینی‌های خود میزان تقاضای جهانی نفت خام را کاهش می‌داد. نکته قابل توجه دیگر این که آژانس میزان تقاضای جهانی نفت را در مقایسه با برآورد ماه گذشته یک میلیون بشکه در روز کاهش داد. به این ترتیب نخستین روزهای داد و ستد در بازار نفت در هفته گذشته (دوشنبه و سه‌شنبه 24 و 25 فروردین) تحت تأثیر این گزارش قرار گرفت و قیمت‌ها کاهش یافت. به جز آژانس بین‌المللی انرژی، اوپک و اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز در هفته گذشته آماری را در باره کاهش تقاضای جهانی نفت منتشر کردند.

اگرچه آمار این دو نهاد به اندازه گزارش آژانس بین‌المللی انرژی بدبینانه نبود، اما این دو نیز با تجدید نظر در گزارش‌های قبلی پیش‌بینی کردند که رکود اقتصادی، تقاضا برای نفت را کاهش خواهد داد. اداره اطلاعات انرژی آمریکا روز سه‌شنبه (25 فروردین) پیش‌بینی کرد تقاضای جهانی برای نفت در سال‌جاری میلادی، 84 میلیون و 90 هزار بشکه در روز خواهد بود. این رقم اگر چه در قیاس با پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی خوشبینانه‌تر است اما در مقایسه با پیش‌بینی قبلی همین نهاد، از میزان تقاضای جهانی نفت خام 180 هزار بشکه در روز کاسته است. اوپک نیز در مقایسه با پیش‌بینی ماه گذشته خود، تقاضای جهانی برای نفت خام را 430 هزار بشکه در روز کاهش داد و اعلام کرد که تقاضای جهانی نفت در سال جاری میلادی به 84 میلیون و 800 هزار بشکه در روز خواهد رسید. این بدان معناست که مصرف نفت در مقایسه با سال 2008 حدود 1 میلیون و 300 هزار بشکه کمتر خواهد بود.

با این گزارش‌ها خوشبینی بازار نفت به آینده اقتصاد جهان که به دنبال نشست گروه 20 در روز 13 فروردین ایجاد شده بود، موقتاً رنگ باخت و به تبع آن بهای نفت کاهش یافت. گزارش آژانس به میزان زیادی یادآور تحولات کاهش تقاضای نفت در سال‌های نیمه اول دهه 80 میلادی بود. در این سال‌ها به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، افزایش بهای نفت به بیش از سه برابر و نیز به دلیل سیاست‌های اقتصادی عمدتاً انقباضی کشورهای توسعه یافته و رکود حاکم بر اقتصاد جهان، تقاضای نفت روند یک نواختی را به سوی کاهش آغاز کرد؛ روندی که مدت 4 سال ادامه یافت و همچون امروز سهمیه‌بندی تولید اعضای اوپک را به منظور حمایت از قیمت‌های نفت در پی داشت. عامل دیگری که در هفته گذشته موجب کاهش بهای نفت شد، انتشار گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا در باره وضعیت ذخایر نفت خام و فرآورده در این کشور بود. انتشار این گزارش نشان داد که ذخایر نفت خام آمریکا در هفته منتهی به 21 فرودین 5 میلیون و 600 هزار بشکه افزایش یافته و به 366 میلیون و 700 هزار بشکه رسیده است که بالاترین میزان از سال 1990 میلادی است.

به این ترتیب روند کاهش بهای نفت که با انتشار گزارش آژانس بین‌المللی انرژی از روز دوشنبه آغاز شده بود به دنبال انتشار گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا در روزهای چهارشنبه و پنج شنبه نیز ادامه یافت و بهای نفت را که به کمتر از 50 دلار هر بشکه کاهش داد. اما در آخرین روز معاملات این هفته در روز جمعه (28 فروردین) انتشار گزارشی در آمریکا که نشان می‌داد اعتماد مصرف کنندگان طی ماه‌های گذشته به بالاترین میزان رسیده است و نیز گزارش سود شرکت‌های آمریکایی که نشان می‌داد عملکرد آنان در مقایسه با آن چه که تصور می‌شد، بهتر بوده است؛ سبب شد بهای نفت با 35 سنت افزایش به بشکه‌ای 50 دلار و 33 سنت برسد. به این ترتیب بهای نفت که تحت‌تأثیر گزارش آژانس بین‌المللی انرژی در باره تقاضای جهانی نفت و گزارش اداره اطلاعات انرژی در باره موجودی ذخایر نفت خام آمریکا 4 روز پیاپی کاهش یافته بود، در آخرین روز معاملات هفته گذشته یک بار دیگر به خوشبینی گرایید و روند صعودی در پیش گرفت. می‌توان گفت در شرایط کنونی بهای نفت عمدتاً تحت‌‌تأثیر دو عامل کاهنده و افزاینده یعنی اخبار مربوط به واقعیات نومیدکننده اقتصادی و خوشبینی به دورنمای خروج اقتصاد جهانی از رکود نوسان می‌یابد. بر این اساس میانگین هفتگی بهای نفت در هفته گذشته تحت تأثیر واقعیات اقتصادی کاهش یافت. این در حالی است که بهای نفت هفته قبل از آن به دلیل خوشبینی نسبت به اثرات تصمیم نشست گروه 20 بر خروج اقتصاد جهان از رکود افزایش یافته بود.