انتخابات آتی ریاست جمهوری یک ویژگی منحصر به فرد دارد و آن صف‌بندی سه جریان عمده اقتصادی به حمایت از سه کاندیدای مطرح است. این سه جریان اقتصادی که در سال‌های گذشته سابقه اجرای اندیشه‌ها و برنامه‌های خود را داشته‌اند، این بار قصد آن کرده‌اند که برای اول بار در جریان انتخابات ریاست جمهوری ایران، برنامه‌های رئیس قوه مجریه در حوزه اقتصاد ارائه کنند.
طیف نهادگرا که در میان آنها اقتصاددانان معتدل لیبرال تا افرادی که سابقه دفاع از اندیشه‌های چپ اقتصادی را داشته‌اند در حال تدوین برنامه‌های اقتصادی میرحسین موسوی هستند. این گروه پس از خروج میرحسین موسوی از دولت در مؤسسه دین و اقتصاد جمع آمده‌اند. مؤسسه‌ای که با حمایت مصطفی عالی‌نسب، مشاور اقتصادی میرحسین نخست‌وزیر تأسیس شده است. با این حال محمد ستاریفر که به دلیل اتخاذ مواضع لیبرال در دوره حضور در دولت محمد خاتمی در قامت ریاست سازمان برنامه و بودجه سخت مورد انتقاد مؤسسه‌نشینان قرار داشت، مسئول تدوین برنامه‌های موسوی شده است. این در حالی است که فرشاد مؤمنی که مدیرعاملی مؤسسه دین و اقتصاد را بر عهده دارد، تنها به عنوان مشاور تدوین برنامه‌های میرحسین موسوی مشغول به همکاری است. محمد ستاریفر که دیگر خیلی نمی‌توان از جمله اقتصاددانان نهادگرا دانست، از شاگردان مقرب مرحوم عالی‌نسب بوده و در دوران نخست‌وزیری میر حسین موسوی با او همکاری نزدیک داشت. دوره‌ای که امثال فرشاد مؤمنی دانشجوی اقتصاد دانشگاه تهران و شهید بهشتی بودند.
فارغ از رفاقت‌های قدیمی حضور ستاریفر به عنوان سرتیم تدوین برنامه‌های اقتصادی موسوی را برخی تحلیلگران اقتصاد سیاسی نوعی فرار به جلوی موسوی برای کم رنگ کردن برچسب چپ بودن مهندس در حوزه اقتصاد می‌دانند. چون گذشته از ستاریفر سایر همکاران او از جمله علی عرب مازار، فرشاد مؤمنی، احمد میدری و حسین راغفر جزو اقتصاددانانی هستند که به دلیل مواضع عدالت‌طلبانه پررنگ متهم به نزدیکی به جریان چپ بوده‌اند. هر چند که این اقتصاددانان در طول سال‌های گذشته بیشترین دفاع را از عملکرد اقتصادی میرحسین موسوی انجام داده‌اند ولی نکته قابل توجه این است که به جز حسین نمازی هیچ یک از اعضای مؤسسه دین و اقتصاد سابقه اجرایی نداشته‌اند. بر این اساس محمد ستاریفر با وجود فاصله فکری‌اش با مؤسسه حامی میرحسین موسوی، یک حسن بزرگ نسبت به سایرین دارد و آن سابقه مدیرعاملی سازمان تأمین اجتماعی و سازمان برنامه وبودجه در دوران 8 ساله ریاست جمهوری محمد خاتمی است.
آرمان نهادگراهای پشتیبان میرحسین موسوی این است که او را به جای احمدی‌نژاد سمبل جریان عدالت خواه کنند اما پیش‌بینی می‌شود که برنامه نوشته شده از سوی محمد ستاریفر سعی خواهد داشت تا نخست‌وزیر دوره جنگ را این بار در قامت یک اصلاح‌گر اقتصادی که به توسعه بخش خصوصی به شدت اعتقاد دارد، نمایان کند. آن چنان که موسوی خود نیز تأکید کرده که اقتصاد جنگ هم همانند خود جنگ به پایان رسیده است.
کمی آنسو در طیف اصلاح‌طلبان اما مهدی کروبی سعی کرده تا تندرو‌ترین اقتصاددانان لیبرال را در کمپین خود گردهم آورد. هر چند این جمع نامتجانس‌تر از اقتصاددانان حامی موسوی است.
برنامه‌های اقتصادی کروبی را محمدعلی نجفی، دیگر رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت خاتمی می‌نگارد که اصالتاً عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی که حزبی لیبرال مسلک در حوزه اقتصاد است.
حزب کارگزاران در حوزه اقتصادی بیشتر متهم به نگاه تجاری به مناسبات اقتصادی است تا تولیدی و صنعتی.
البته نجفی اقتصادخوانده نیست ولی او را محمد طبیبیان و مسعود نیلی، غلامعلی فرجادی و علینقی مشایخی (اعضای هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف) همراهی می‌کنند که عضو جمعیت 10 اقتصاددانی هستند که با راه‌اندازی سایت رستاک به طور رسمی هدف خود را توسعه نگاه لیبرالی در اقتصاد ایران اعلام کردند. این گروه حتی با وجود انتقادهای گسترده به دولت احمدی‌نژاد هیچ گاه حاضر نشدند پای نامه‌های 57 اقتصاددان را که از سوی نهادگراهایی که امروز در کمپین موسوی حضور دارند، نگاشته می‌شد، امضا کنند. علاوه بر این‌ها اما حضور حمیدرضا برادران شرکاء، محمد خباز، کامل تقوی‌نژاد و غلامرضا اسلامی بیدگلی این جمع را از هماهنگی خارج کرده است. محمد خباز و کامل تقوی‌نژاد به واسطه عضویت در حزب اعتماد ملی به عنوان برنامه نویسان مهدی کروبی مطرح شده‌اند. تقوی‌نژاد که تحصیل کرده ارتباطات است به صرف یک دوره حضور در معاونت مالی وزارت اقتصاد در چند سال گذشته مسئولیت کمیته اقتصادی حزب اعتماد ملی را بر عهده داشته است. کمیته‌ای که تاکنون از آن برنامه اقتصادی حزب حاصل نشده است. خباز هم که به دلیل سابقه نمایندگی مجلس و حضور در کمیسیون اقتصادی، به چهره اقتصادی اعتماد ملی بدل شده است.
غلامرضا اسلامی بیدگلی که سابقه تدریس اقتصاد و مدیریت در دانشگاه را دارد در دوره انتخابات پیشین ریاست جمهوری همراه با علی صحراییان طرح توزیع 50 هزار تومانی را تدوین کرده بود. شرکاء هم که رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی دولت خاتمی بوده و حدود 8 سال رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی که رهبری 57 اقتصاددان منتقد و جمع مؤسسه دین و اقتصاد داشته، مشخص نیست به دلیل چه اشتراک فکری در کمپین کروبی حضور دارد. شاید او را از این پس باید اقتصاددانی لیبرال تلقی کرد. هر چند او پیشتر هم خود را نهادگرا نمی‌دانست. در مجموع مواضع اقتصادی حزب اعتماد ملی را تدوین کنندگان برنامه اقتصادی حزب کارگزاران سازندگی می‌نویسند. حزبی که حداقل سابقه اداره اقتصاد کشور را داشته است. چون یک تفاوت بارز کروبی با موسوی و احمدی‌نژاد این است که هیچ گاه در رأس قوه مجریه نبوده و حتی یک مدیر اجرایی عالی رتبه هم نبوده است.
اما در مقابل طیف اصولگرا که طی چهار سال گذشته همواره مواضع اقتصادی دو طیف فوق را مورد انتقاد قرار داده است، با شعار اسلامی بودن برنامه‌های اقتصادی وارد میدان رقابت‌های انتخاباتی شده است. پرویز داوودی، معاون اول احمدی‌نژاد خود یک اقتصاد خوانده فارغ التحصیل آمریکاست. او که طی چهار سال گذشته نیز تأثیرگذاری بالایی در آرای اقتصاد دولت داشته است به تأسی از استاد خود محمد ناصر شرافت جهرمی مدعی پیاده‌سازی اقتصاد اسلامی در ایران است. سران دولت نهم پیشتر برنامه چهارم توسعه را که با مشارکت محمد ستاریفر، شرکاء و حتی برخی اقتصاددانان لیبرال نوشته شده، برنامه‌ای آمریکایی خطاب کرده‌اند.
حلقه اقتصاددانان احمدی‌نژاد را شاگردان و یا مریدان شرافت جهرمی تشکیل می‌دهد. فردی که سال هاست رئیس دانشکده اقتصاد شهید بهشتی بوده و پرویز داوودی و حسین صمصامی از شاگردان نزدیک او هستند.
او پیشتر هم از سوی احمدی‌نژاد برای تدوین برنامه پنجم توسعه بر مبنای الگوی ایرانی و اسلامی حکم گرفته بود. شرافت جهرمی را فرهاد رهبر، رئیس سابق سازمان مدیریت و برنامه ریزی، محمود بهمنی، رئیس کل فعلی بانک مرکزی، شمس‌الدین حسینی، وزیر امور اقتصادی و دارایی و علی طیب نیا، معاون سابق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی همراهی می‌کنند. هر چند که جهرمی نسبت به تمامی این افراد شأن استادی دارد. او که طی چهار سال گذشته نتوانسته اقتصاد ایران را اسلامی کند، آیا در چهار سال آینده موفق خواهد شد؟
نظر شما