راه نجات از دردسر خودروهای فرسوده

مریم فکری: در حال حاضر ده‌ها هزار خودروی فرسوده در کشور تردد می‌کنند که علاوه‌بر مصرف سوخت بسیار بالا، آلایندگی فراوانی نیز تولید و در واقع یکی از مقصران اصلی آلودگی هوا به‌شمار می‌روند. در واقع تاثیر خودروهای فرسوده بر آلودگی هوا دیگر بر کسی پوشیده نیست و تمام مسوولان مربوطه اذعان دارند که بهبود آلودگی هوای کلانشهرها از مسیر اسقاط وسایل نقلیه فرسوده می‌گذرد.
محمدحسین گودرزی، رییس کارگروه اتحادیه بازیافت و اسقاط خودروهای فرسوده می‌گوید: «کارشناسان محیط‌زیست در تهران و کلانشهرها به طور کلی عنوان کردند که 40 درصد آلودگی هوا برای خودروهای فرسوده و موتورسیکلت‌ها است و این یک موضوع درست است.»

به گفته وی، «در حال حاضر یک میلیون و 350 هزار خودرو فرسوده در کشور داریم و طبق برنامه‌ریزی‌هایی که شده بود، سالانه یک میلیون خودرو می‌خواستیم اسقاط کنیم.» آنچه در ادامه می‌خوانید، مشروح گفت‌وگوی محمدحسین گودرزی در کافه‌خبر خبرگزاری خبرآنلاین است.

از ابتدای امسال یک سری تصمیماتی در حوزه خودرو گرفته شد که به شکل‌های مختلف روی بازار اثر خودرو داشت. در رابطه با این سیاست‌هایی که اعمال شد، روی حمایت از تولید داخلی بسیار تاکید می‌شد. به نظر شما، آیا تولید داخلی را با سیاست‌های دستوری می‌توان حمایت کرد؟
خیر، اگر اجازه دهید، گریزی به مصوبات قبلی بزنم. ما در سال 1388 یک مصوبه داشتیم که خودروساز داخلی طبق این مصوبه، 30 درصد تولید خود را جایگزین خودروهای فرسوده کند. متاسفانه این مصوبه از سال 1388 تا سال 1396 که مصوبه بعدی آمد، هرگز اجرایی نشد. یعنی حتی یک خودرو را از رده خارج نکردند و عملا این کار عقیم ماند.

در این بازه 8 ساله هیچ خودرویی از رده خارج نشد؟
خیر، خودروساز این کار را نکرد؛ وگرنه خودرو از رده خارج می‌شد. مراکز اسقاط با ستاد مدیریت حمل‌ونقل سوخت هماهنگ بودند. آن زمان ستاد مدیریت حمل‌ونقل سوخت زیرمجموعه ریاست‌جمهوری بود و این کار را می‌کردند. خود دولت وارد شد و شروع به اسقاط خودروها کردند.

سالانه چند خودرو از رده خارج می‌شد؟
اگر آمار حدودی به شما بخواهم بدهم، از سال 1385 که کار اسقاط به صورت عملی و قانونی شروع شده تا امسال، در حدود 2 میلیون خودرو از رده خارج شده است. از این تعداد، خودروسازان هیچ‌گونه مشارکتی براساس آن مصوبه نداشتند.

در سال 1395 یکی از خودروسازان طرح از رده خارج کردن تاکسی‌های فرسوده را شروع کرد و طرحی را اعلام کرد که 90 هزار خودروی تاکسی در سطح کشور از رده خارج می‌شود. متاسفانه این طرح فقط بین 15 مرکز منتخب این خودروساز اجرایی شد. البته ابتدا از یک مرکز در تهران صحبت شد که این مرکز الان هم پروانه بهره‌‌برداری ندارد. یعنی عملا غیرقانونی کار می‌کند. بعد از آن، تعداد مراکز را به 15 مرکز افزایش داد.

تصور کنید خودرو از کردستان به تهران حمل می‌شد، یا از آذربایجان یا شهرهای دیگر به تهران حمل می‌شد. یک مرکز خاص که مدنظر این خودروساز بود، حدود 45 هزار خودرو را اسقاط کرد و بقیه مراکز عملا بیکار بودند.

رانتی وجود داشت؟
دقیقا، این مرکز مورد نظر در تهران که غیرقانونی فعالیت می‌کند، پروانه بهره‌برداری ندارد. اسناد و مدارک آن را از وزارت صنعت، معدن و تجارت استعلام کردم و به صراحت نوشته شده است که این مرکز فاقد پروانه بهره‌برداری است.

ما یک مصوبه‌ای داریم که در 120 کیلومتری تهران هیچ‌گونه مرکزی حق فعالیت ندارد؛ به جز 10 مرکزی که قبلا مجوز گرفته‌اند، یعنی 10 مرکز در تهران می‌توانند فعال باشند. متاسفانه این مرکز به فعالیت خود ادامه می‌دهد و با پشتوانه یکی از خودروسازان نیز به کار خود ادامه می‌دهد.

در سال 1396 دولت تدبیر و امید مصوبه‌ای داشت. به طور معمول از خودروهایی که از رده خارج می‌کنیم، برگه اسقاط تولید می‌شود. این برگه‌ها باید در جایی مصرف شود که البته این را هم بگویم مراکز اسقاط اصلا وظیفه‌ای برای خرید خودرو، برگه و یا حتی فروش برگه ندارند.

در سال 1395 یکی از خودروسازان طرح از رده خارج کردن تاکسی‌های فرسوده را شروع کرد و طرحی را اعلام کرد که 90 هزار خودروی تاکسی در سطح کشور از رده خارج می‌شود. متاسفانه این طرح فقط بین 15 مرکز منتخب این خودروساز اجرایی شد.

ولی این کار انجام می‌شود.
بله، این کار را انجام می‌دهند، چون اگر این اتفاق نیفتد، عملا بیکار هستند و متولیانی که باید این کار را بکنند، متاسفانه انجام نمی‌دهند. اصلا در مصوبه به صراحت آمده که موضوع اسقاط خودرو برعهده خودروساز است و باید خودروساز این کار کند. همان‌طور که سالانه یک میلیون خودرو وارد بازار می‌کند، از آن طرف باید خودرو از رده خارج شود. کار مرکز اسقاط، فقط اسقاط کردن و از رده خارج کردن خودرو است. همچنین حق قطعه‌فروشی ندارند و این کار را هم نمی‌کنند و برای ذوب باید برود. اما متاسفانه این کار را به گردن مراکز انداخته‌اند و برگه‌های اسقاط روی دست مراکز مانده و هیچ جایی نمی‌توانند مصرف کنند. فقط واردکنندگان خودرو که از خارج خودرو می‌آورند، از این برگه‌ها برای شماره‌گذاری خودروهایشان می‌توانند استفاده کنند.

متاسفانه امسال که ثبت‌سفارش خودرو بسته شد، عملا کار واردکنندگان فلج شد و مراکز اسقاط نیز به تبع آنها دچار مشکل شدند. در حال حاضر 200 مرکز اسقاط در سطح کشور مجوز گرفته و فعالیت می‌کنند. هر مرکز اسقاطی را به طور میانگین 50 نفر در نظر بگیرید که دارند کار می‌کنند، متوجه می‌شوید با این اتفاقات چه تعدادی بیکار می‌شوند. این مغایر سیاست‌های دولت است. دولت به دنبال این است که مشکل بیکاری رفع شود.

از سوی دیگر، دولت در سال 1396 مصوبه‌ای داشت که در این مصوبه، 3 بخش را برای مصرف گواهی دید و بسیار مصوبه خوبی هم بود. یکی بخش، خودروسازان بود که اعلام شد هر خودروسازی از ابتدای سال 1397 باید در ازای خودرویی که سوخت بالای 8 درصد دارد، یک گواهی اسقاط برای شماره‌گذاری از رده خارج کند و تحویل دهد. اما پس از مدتی درخواست لغو این مصوبه داده شد.

دلیل آن چه بود؟
دلیل آن، فشار خودروسازان بود. خودروسازان دارند از این قضیه فرار می‌کنند. کیفیت خودروی داخلی اگر می‌خواهد بالا رود، این بهترین راه بود، زیرا اگر مصرف سوخت را زیر 8 درصد می‌آوردند، دیگر نمی‌خواستند خودرویی از رده خارج کنند. عملا این کار را نمی‌خواهند کنند.

این موضوع به استانداردهای 85گانه خودرویی هم ارتباط دارد؟
بله، ولی بعید می‌دانم این استانداردها هم اجرایی شود. ما 4 هدف اصلی را برای از رده خارج کردن خودروها دنبال می‌کنیم: هوای پاک، جلوگیری از مصرف بی‌رویه سوخت، مبلمان شهری و جلوگیری از کشتار جاده‌ای. متاسفانه خودروسازان نه‌تنها کیفیت خودروها را بهبود نمی‌دهند، بلکه روز به روز می‌بینیم از کیفیت خودروها کاسته می‌شود.

در زمانی که ما پیکان تولید می‌کردیم، کره‌جنوبی اصلا خودروسازی نداشت، اما امروز ببینید کره‌جنوبی به کجا رسیده و ما در کجا سیر می‌کنیم؟

از آن طرف، یک صنفی به نام اسقاط راه‌اندازی شده است و 200 مرکز با هزینه شخصی خود ایجاد شده است. من به جرات می‌توانم بگویم که حتی 5 درصد از این 200 مرکز از تسهیلات دولتی استفاده نکردند و کاملا بخش خصوصی هستند. یعنی از سرمایه خودشان استفاده کردند و کمترین سرمایه در یک مرکز اسقاط 5 میلیارد تومان است. ما مرکزی را داریم که تا 50، 60 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرده و الان عملا بیکار است.

در حال حاضر تعداد خودروهای فرسوده کشور چه تعداد است؟
ما یک میلیون و 350 هزار خودرو فرسوده در کشور داریم.

سالانه چند خودرو باید از رده خارج شود؟
طبق برنامه ریزی‌هایی که شده بود، سالانه یک میلیون خودرو می‌خواستیم اسقاط کنیم و می‌توانستیم این کار را کنیم.

به نظر شما، حذف این تعداد خودرو روی کاهش آلودگی هوا اثر دارد؟
کارشناسان محیط زیست در تهران و کلانشهرها به طور کلی عنوان کردند که 40 درصد آلودگی هوا برای خودروهای فرسوده و موتورسیکلت‌ها است و این موضوع درست است.

یک سیاستی را که امسال دولت در نظر گرفت و سیاست فوق‌العاده درستی هم است، این بود که از محل صرفه‌جویی سوخت خیلی راحت می‌توانند خودروها را از رده خارج کنند. این‌گونه در مصرف سوخت صرفه‌جویی می‌شود. همان‌طور که گفتم، در این مصوبه 3 بخش جدید برای مصرف گواهی‌ها دیده شد. یک بخش خودروسازها بود که لغو شد. یک بخش هم مناطق آزاد بود که خودروهایی که در مناطق آزاد وارد کشور می‌شوند، هر خودرویی به تناسب سوخت، یک گواهی برای شماره‌گذاری تحویل دهد. این مصوبه داشت عملیاتی می‌شد که چند روز پیش وزیر صنعت، معدن و تجارت تقاضای لغو آن را کرد. اگر قرار باشد این مصوبه لغو شود، دیگر گواهی اسقاط کجا باید مصرف شود؟

با این اتفاق، اسقاط خودروهای فرسوده تعطیل می‌شود؟
بله، این در حالی است که رییس‌جمهور در سخنرانی‌های چند روز قبل اعلام کرد که در سال آینده 70 هزار کامیون از رده خارج خواهیم کرد. اگر 70 هزار کامیون را کارشناسی کنیم و تعداد گواهی‌های آن را حساب کنیم، 900 هزار گواهی تولید می‌شود. کل واردات خودرو در سال در کشور در حدود 300 هزار گواهی نیاز دارد، پس ما بقیه گواهی‌ها را کجا مصرف کنیم؟

از این گواهی‌ها باید در گمرک استفاده شود که گمرک زیر بار نمی‌رود، دولت نمی‌تواند این قضیه را به گمرک بقبولاند. خودروساز هم به همان ترتیبی که گفتم، از زیر بار موضوع فرار کرده است. مناطق آزاد نیز وزیر درخواست ملغی شدن آن را دارد. این‌گونه مراکز اسقاط باید سرمایه خود را بخوابانند. آیا واقعا منصفانه است؟ هزینه را باید مراکز اسقاط بدهند یا دولت؟

من از وزیر راه درخواست می‌کنم که به عنوان متولی و سرپرست ما، از حقوق ما دفاع کند. ما از آقای آخوندی انتظار داریم که در جلسات دولت نگذارند این مصوبه ملغی شود. اگر نمی‌خواهند خودرو اسقاط شود، خیلی راحت تعطیل کنند، اما اگر می‌خواهند خودروهای فرسوده از رده خارج شود و به فکر هوای پاک، سوخت و مردم هستند، این روش راه درست نیست.

دولت باید چاره‌اندیشی کند که مرکز اسقاط را از گواهی اسقاط تفکیک کند. الان ما با 10 تا 15 درصد ظرفیت کار می‌کنیم؛ یعنی 85 درصد ظرفیت مراکز اسقاط خالی است و کار ندارند که بکنند.

35225