آنچه دیگر نمی‌بینیم

هدی امین

تابلوهایی که در نگاه اول به طراحی‌های خطی می‌مانند اما با بررسی دقیق‌تر، متوجه تکنیک تازه آنها می‌شویم. حنایی که خود را ابداً در قید و بند رسانه نمی‌داند و تنها به بیان ایده ذهنی خود متمرکز است، در این آثار از چهره تکراری شهر پایتخت عکاسی کرده است، اما آنها را نه در قالب عکس بلکه با حذف رنگ‌ها و بالطبع سطوح، به صورت طراحی‌های خطی ارائه داده است.

هنرمند با در پیش گرفتن این رویکرد تازه به هدفی رسیده است که با عکاسی مستند از پایتختی همچون تهران به هیچ وجه حاصل نمی‌شد. تهران این سال‌ها به قدری از تابلوهای تبلیغاتی، چهره شهیدان، صندوق‌های صدقه، پل‌ها، اتوبان‌ها، اشیاء بیهوده و رنگ‌های در‌هم و زائد و فرم‌های اعوجاج انباشته شده است که همان چیزهایی که روزی برای تأکید و به منظور دیده شدن پدید آمده بودند، دیگر دیده نمی‌شوند. چهره شهیدانی که بر دیوارهای اتوبان‌ها و خیابان‌های پر رفت‌و‌آمد نقش بسته‌اند از همین نوع‌اند. نقاشی‌هایی که ثبت آنها دورانی را حکایت می‌کردند و مردمان و آرمان‌هایی را، و قرار بر این بود تا دست کم در اذهان باقی بمانند و اکنون در چنبره انبوه تصاویر و رنگ‌ها و ماشین‌ها و. . . دیگر به چشم نمی‌آیند و حتی در بسیاری اوقات تابلوهای پوشیده شده از برندها و شعارهای تبلیغاتی ناشی از جامعه مصرفی جای آنها را گرفته است. هنرمند توجه ویژه خود را نه با کادرهای ویژه خود، بلکه با حذف آنچه از دید او زائد به نظر می‌رسد - که همان رنگ است - به بیننده نشان می‌دهد، چرا که می‌توان در یک بازنگری ذهنی، رنگ را مجدداً روی خطوط محیطی همه آنچه در تصاویر دیده می‌شود، از ساختمان‌های بلند گرفته تا خیابان‌های مملو از اتومبیل و تابلوهای فشرده و درهم و ردیف مغازه‌های کوچک و بزرگ و. . . پوشاند تا به همان آشفتگی و عدم تمرکز جاری در این ابرشهر رسید.

اعتراض؛ این همان چیزی است که هنرمند در آثار خود همواره دنبال می‌کند و در این مجموعه نیز - آن‌طور که خود بر مقدمه مجموعه نگاشته است - ایده اصلی به شمار می‌رود. اعتراض به همه آنچه در ازدحام دنیای امروز از یادها می‌رود، در حالی که اصل بر ماندن‌شان بود و در این میان، او به نکات اخلاقی و انسانی اشاره می‌کند. او همچنین در بسیاری از تصاویر به جنگی نقب می‌زند که تباهی‌هایش بر نسل او به ویژه اثری ماندگارتر بر جا گذاشته است و حالا ابرشهر شلوغ و افسارگسیخته‌ای چون تهران، تنها عناصر یادآور آن روزهای سخت را در کام خود کشیده است.

«جنگ» و تبعات حاصل از آن همواره در آثار حنایی مورد توجه است. شاید بتوان گفت حنایی بیشتر سعی دارد در قاب‌های خود لحن اعتراض‌آمیز خود را حفظ کند و این منظور را با بهره گرفتن از شیوه‌ای جدید نیز دنبال می‌کند، به طوری که برای او اصالت در آنچه قصد بیان آن را دارد نهفته است نه در شیوه بیان یا انتخاب نوع رسانه. با مرور مجموعه‌های قبلی حنایی باز هم به اعتراض می‌رسیم؛ «فوائد گیاهخواری»، «زندان ابوغریب» و «چگونه وارد گفتمان شویم».

مجموعه «فوائد گیاهخواری» که حاوی عکس‌هایی از عروسک‌های سوزانده شده بود. این مجموعه نیز - که گویا متأثر از درگیری‌های عراق و افغانستان به وجود آمدند - در صدد بازنگری و تأکید دوباره‌ای بودند بر آنچه انسان گوشتخوار عصر حاضر در لوای اعطای آزادی انجام می‌دهد.

آرش حنایی متولد 1356، فارغ التحصیل رشته عکاسی، تاکنون نمایشگاه‌های متعددی را در تهران، برلین، واشنگتن، ژوهانسبورگ، استرالیا و. . . بر پا کرده است و نیز یکی از پنجاه هنرمند ایرانی منتخب در نمایشگاه موزه چلسی نیویورک است که در تیرماه سال جاری برگزار خواهد شد.