علی پاکزاد
در روزهای اول هفته و با انتشار گزارش کاهش میزان تقاضای جهانی قیمت نفت با کاهش شدید به زیر 57 دلار رسید این در حالی است که در هفته گذشته قیمتهای نفت با روندی رو به رشد از مرز بشکه‌ای 58 دلار گذشته بود همچنین بررسی روند قیمت‌ها طی دو ماه گذشته نشان می‌دهد متوسط قیمت نفت تک‌محموله‌ای ایران از ابتدای سال 88 تاکنون در حدود 51 دلار بوده است.
این کاهش زمانی روی داد که گزارشهای سه مرکز اصلی تحلیل بازار یعنی اوپک، آژانس بین‌المللی انرژی و اداره اطلاعات انرژی آمریکا طی گزارشهای خود از کاهش بیش از پیش میزان جهانی تقاضای نفت خبر دادند.
این کاهش تقاضا از یک سو ناشی از بحران اقتصاد جهانی و از سوی دیگر به دلیل افزایش حداکثری ذخایر OECD بوده است و بر همین مبنا اعضای اوپک نسبت به میزان تعیین سقف تولید در نشست آتی این سازمان اظهار نظر کرده‌اند.
البته ساعد دبستانی سردبیر سایت نفت گاز در این زمینه معتقد است عکس‌العمل شدید بازار به متن گزارشها نشان‌دهنده از شکنندگی بیش از حد بازار است.
وی به بخش دیگری از گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اشاره کرده و عنوان می‌کند در این گزارش به افزایش میزان تخلفات اوپک اشاره شده است و همین مسئله در بازخورد بازار مؤثر بوده و کاهش حدود دو دلاری قیمت‌ها را به دنبال داشته است.
دبستانی تأکید دارد در دو ماه اول سال جاری یکی از اصلی‌ترین نقاط قوتی که باعث تثبیت روند رشد قیمت‌ها شده بود نتایج اجلاس اوپک و پایبندی حدود 80 درصدی اعضای این سازمان به سهمیه‌های تعیین شده بود ولی در این گزارش که نشان می‌دهد میزان تخلفات اوپک در ماه آوریل نسبت به ماه مارس معادل 230 هزار بشکه در روز افزایش یافته است و در واقع میزان پایبندی اعضا به سهمیه‌ها از 80 درصد به 70 درصد کاهش پیدا کرده است باعث شد قیمت‌ها به سرعت کاهش پیدا کنند و البته این سقوط شدید ناشی از شرایط خاص حاکم بر اقتصاد جهانی است که بازار را نسبت به هر نوع عاملی تا این حد حساس کرده است.
این کارشناس بازار نفت معتقد است آنچه در دو ماه اخیر قیمت‌ها را از سقوط به زیر 50 دلار حفظ کرده است به غیر از عوامل تأثیر‌گذار بر عرضه و تقاضا تلاش شرکتهای نفتی و تولیدکنندگان غیر اوپک بوده است زیرا این کشور‌ها با توجه به هزینه بالای تولید نفت توان افت بیشتر قیمت را ندارند و از سوی دیگر آنچه که باعث می‌شود تلاشهای گسترده‌ای برای جلوگیری از کاهش بیشتر قیمت نفت انجام دهند کاهش بیشتر قیمت‌ها به معنی توقف سرمایه‌گذاری و زمینه‌سازی جهت یک سونامی جدید قیمت در آینده نزدیک و بعد از رونق دوباره اقتصاد جهانی.
روند قیمتهای نفت در دو ماه آغازین سال جاری نشان می‌دهد قیمت نفت تک‌محموله‌ای ایران به‌طور متوسط طی این مدت معادل 46/51 دلار بوده است و این متوسط برای قیمت برنت معادل 25/52 و برای وست تگزاس برابر84/51 دلار بوده است که شاید بتوان گفت کاهش‌های قیمت باعث شده است شاخص‌هایی مانند برنت و وست تگزاس که همواره تفاوت‌های چندین دلاری با قیمت نفت ایران داشته‌اند تقریباً با این نفت هم قیمت بشوند.
این فرآیند نشان می‌دهد تقاضا برای نفت تک‌محموله‌ای در بازار منطقه خلیج فارس رونق گرفته است و در عوض با افزایش سطح ذخیره‌سازی‌ها در بازارهای اروپا و آمریکا این تقاضا روند کاهش داشته است.
رونق تک‌محموله‌ای‌های کوتاه‌مدت با فوری معمولاً در شرایطی در بازار نفت اتفاق می‌افتد که آینده بازار روشن نیست و خریداران و دلالان بازار حاضر نیستند بر روی محموله‌های بلندمدت ریسک کنند.
در حال حاضر به‌رغم آنکه بازار نفت شاهد قیمتهای بالای 50 دلاری است ولی شواهد امر حاکی از ادامه بحران جهانی اقتصاد دارد و در نتیجه کاهش تقاضا از اصلی‌ترین مسائلی است که بازار نفت را طی سال جاری تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
بحران جهانی اقتصاد که در شرایط خوشبینانه تا پایان سال 2010 میلادی ادامه خواهد یافت باعث می‌شود کشورهای صاحب ذخایر نفتی با مشکل جدی برای تأمین منابع مورد نیاز جهت تداوم تولید خواهند شد که این مسئله به غیر از آنکه توان تولید در زمان افزایش تقاضا را متأثر می‌سازد می‌تواند به کاهش تولید در حال حاضر نیز منتهی شود.
این شرایط در مورد ایران نیز صادق است زیرا ایران بر اساس اعلام مدیران صنعت نفت برای حفظ سطح تولید 4 میلیون بشکه در روز خود نیاز به سرمایه‌گذاری سالانه معادل 30 میلیارد دلاری در این صنعت است ولی آمارها نشان می‌دهد در سال 87 که قیمت نفت در اوج بوده است تنها 10 میلیارد دلار درصنعت نفت کشور سرمایه‌گذاری شده است.
این در شرایطی است که ایران و خلیج فارس نسبت به دیگر نقاط جهان از شرایط بسیار بهتری از نظر هزینه تولید برخوردار است. در حال حاضر قیمت تمام شده هر بشکه نفت خام تولید شده در خشکی برای ایران معادل 50 سنت است و در مناطق فلات قاره حداکثر به بشکه‌ای 5 دلار می‌رسد در حالی که در بسیاری دیگر از کشورهای جهان این قیمت تمام شده چندین برابر ایران است و این امکان سرمایه‌گذاری بیشتری را برای ایران فراهم می‌کند. در حالی که این فرآیند‌ها در ایران مغفول مانده است و در اوج قیمت‌ها صنعت نفت از سهم سرمایه‌گذاری پایینی برخوردار بوده است و این مسئله می‌تواند در سالهای آتی به مشکل جدی برای صنعت نفت کشور تبدیل شود.
اگرچه شاید در شرایط بحرانی بازار این مسئله چندان به چشم نیاید ولی زمانی که افت تولید باعث شود کشور نتواند حتی به میزان سهمیه‌های خود در اوپک نفت تولید کند در ان شرایط به‌طور حتم جبران زیان کشور آسان نخواهد بود.
نظر شما