از حرف تا عمل؛ راه بسیار برای یافتن امام موسی صدر

سید صادق روحانی: از آنجایی که اسرائیل از اجرای قطعنامه 425 شورای امنیت وعقب نشینی از مناطق مرزی سرباز زده بود، امام موسی صدر وظیفه خود می دانست که اوضاع بحرانی لبنان وعمق خطرهای تهدید کننده جنوب لبنان را به اطلاع رهبران کشورهای عربی برساند. رهبرانی که در رسیدگی به این وضع اسف بار تأثیر مستقیم داشتند.

از این رو امام به کشور های مختف عربی منطقه سفر کرد. از جمله سوریه، اردن، عربستان و الجزایر. وی در الجزائر با رئیس جمهور وهواری بومدین و محمد صلاح یحیاوی و دیگر مسؤولان جبهه ملی آزادی بخش الجزایر گفت وگو کرد. در یکی از این نشست ها به وی توصیه شد که از کشور لیبی که در روند اوضاع نظامی وسیاسی لبنان اثر گذار است، دیدار کند وسفر دوره ای خود را تکمیل کند. وی در آن نشست اظهار داشت که تنها دیدارش از لیبی در سال 1975 برای شرکت در کنگره ای اسلامی بوده واو  به دعوت لیبی برای دیدار وی از لیبی وگفت وگو با رهبران آن  پاسخ موافق خواهد داد.

جدول زمانی اتفاقات تا زمان مفقود شدن امام موسی صدر:

 مسئله ربوده شدن امام موسی صدر مسئله ای نبود که دولت لیبی بتواند به سادگی از کنار آن عبور کند. آوازه امام موسی صدر تنها محدود به داخل مرزهای لبنان نبود. امام موسی شخصیتی شناخته شده و تاثیر گزار در جهان اسلام بود. مسئله ربودن امام موسی صدر با واکنش های جدی مردم ودولت لبنان ودولت های عربی واسلامی روبه رو شد و از منابع مختلف با قذافی تماس گرفته شد. اما مقامات لیبی سکوت اختیار کردند. تا این که دولت لیبی تحت فشار افکار عمومی جهان وپس از تحرکات هیئت تحقیق لبنان ودستگاه قضایی ایتالیا ناچار به صدور بیانیه ای رسمی شد . در این بیانیه ادعای دولت لیبی مبنی بر اینکه امام موسی صدر لبنان را ترک کرده است دوباره بیان شد.

اما این بیانیه و همچنین تکرار اداعاهایی که توسط مقامات لیبی عنوان میشد پاسخ سوال امام کجاست نبود. در تاریخ 21/9/78 راهپیمایی بزرگی از بیروت به مقصد دمشق، محل برگزاری کنگره سران پایداری ومقاومت (قمه الصمود والتصدی)، برگزار شد تا قضیه امام صدر در این کنگره مطرح و پیگیری شود.

ربایندگان امام موسی صدر همان حرف هایی را می زدند که مسئولین لیبی می زدند. مضمون نامه سفارت لیبی به مجلس اعلای شیعیان در تاریخ 28/9/1978 با نامه ای که در همین تاریخ در پست ایستگاه مرکزی راه آهن رم گذاشته وخطاب به روزنامه ایتالیایی پایزی سییرا وبا امضای سازمان لبنانی های سکولار برای لبنانی یکپارچه وسکولار نوشته بودند همزمان وهمگون بود. در این نامه آمده است:

«سازمان، امام صدر را در تاریخ 31/8/1978 بلافاصله پس از رسیدن به رم در جایی ربود که قرار با سه نفر ایرانی مخالف حکومت شاه دیدار می کند. این آدم ربایی به لطف همکاری عباس بدرالدین که عضو سازمان و هم اکنون در آمریکایی جنوبی است صورت گرفته است»

بررسی این نامه نشان می دهد که مضمون آن کاملاًَ با مضمون نامه سفارت لیبی مورخ 28/9/1978 م مبنی بر وجود سازمانی تروریستی در پس این اقدام، همخوانی دارد وبه خوبی نشان می دهد که این دو نامه- که در تاریخ ومضمون همانند هستند- ساخته وبافته یک اندیشه است.

مقامات ایتالیا تأکید کرده اند که امام موسی صدر وهیچ یک از همراهان وی به قصد اقامت یا عبور وارد ایتالیا نشده اند. این اطلاعات را گزارش هیئت اساسی امنیتی لبنان نیز ثابت می کند.

اکنون و پس از 32 سال همچنان سرنوشت امام موسی صدر، رهبر سیاسی شیعیان و رهبر معنوی همه اقوام لبنانی در هاله ای از ابهام است. اگر چه معمر غذافی بزرگترین متهم این پرونده است اما هنوز هیچ نهاد یا سازمان بین المللی مامور تحقیق و تفحص پیرامون ابن موضوع نشده است گویی غبار 32 ساله ای که روی این ماجرا نشسته است مانع دیدن آن می شود. 

مساله امام موسی صدر تنها مساله لبنانی ها نیست. ایرانی ها مساله امام موسی صدر را مساله خود می دانند. در ایران و لبنان اقداماتی برای آگاهی و آزادی امام موسی صدر صورت پذیرفته است اما حقیقت این است که این اقدامات بیشتر اقداماتی نمادین است و هرگز اراده ای جدی برای فشار به دولت لیبی وجود نداشته است.

 اگر بخواهیم لیست تمامی اقدامات نمادین از انتشار کتاب گرفته تا دیدار ها و تاکید ها لیست بلند بالایی به اندازه 32 سال بی توجهی خواهیم داشت. این در حالی است که روابط دیپلماتیک با دولت لیبی نه تنها محدود نشده که در پاره ای موارد رو به گسترش هم هست. به سخن دیگر هیچگونه اقدام عملی برای فشار به دولت لیبی برای انتشار اخباری از امام موسی صدر صورت نپذیرفته است.

سالها پیش از این مقام معظم رهبری خواستار این اقدام بودند که البته هم از جانب دولت وقت و هم دولت های بعدی مورد غفلت واقع شد. حضرت آیت الله خامنه ای در پیامی که سال 78 به کنگره بزرگداشت امام موسی صدر صادر فرمودند نوشته اند: یقینا محروم شدن صحنه‏ى لبنان از حضور چنین عنصر ممتاز و ارزشمندى (امام موسی صدر) یک خسارت بزرگ بوده و هست که متأسفانه عکس‏العمل مناسب خود را از سوى مدعیان طرفدارى از حقوق بشر دریافت نکرده، و امیدواریم بى‏خبریها در این قضیه با همت صاحبان همت و مسؤولیت پایان یابد.

پس از سی و سه سال
چندین سال است که موضوع امام موسی صدر به یکی از سالگردهای تقویم تبدیل شده است. هر سال در روز ربوده شدن امام صدر اقدامات و صحبتهایی صورت می گیرد که و پس از آن دوباره به بوته فراموشی سپرده می شود. امسال نیز هیئتی از طرف جنبش عمل به تهران آمد و با مقامات ایرانی دیدار کرد.این هیئت در سفر چند روزه خود با مقامات مختلف ایرانی از جمله منوچهر متکی وزیر خارجه و نیز مراجع تقلید در قم همچون آیات عظام وحید خراسانی و مکارم شیرازی دیدار و بر لزوم پی‌گیری مصرانه و جدی برای آزادی امام موسی صدر تأکید کرده‌اند.

منوچهر متکی در دیدار هیئت اعزامی جنبش امل به ایران گفت: که ایران نسبت به قضیه امام موسی صدر اهتمام دارد و در مجلس شورای اسلامی کمیته‌ای این مسئله را بررسی می‌کند. و علاوه بر آن ریاست جمهوری ایران پی‌گیر مسئله ربودن امام موسی صدر است.

متکی به نمایندگان جنبش امل وعده داد که دولت ایران تا رسیدن به جایی که وضعیت حقیقی امام روشن شود و او را به خانواده و مردم و جمهوری اسلامی ایران و لبنان باز گرداد، برای این مسئله تلاش خواهد کرد. اما این مسئله محتاج بررسی و تحقیقات دقیق است و برای به نتیجه رسیدن تلاشی طولانی را می طلبد.

شاید منظور منوچهر متکی از اقدام دولت و اهتمام رییس جمهور برای یافتن راه حل معمای امام صدر مربوط به دولت دهم باشد زیرا این در دولت نهم بود که برای اولین بار معاون اول رییس جمهور به لیبی سفر کرد. اگرچه در دولت های قبلی روابط تا حدی بهبود یافته بود اما سفری در این سطح انجام نگرفته بود.

اگر چه مجلس ایران اهتمام بیشتری از دولت در این رابطه دارد و تشکیل کمیته ویژه پیگیری مساله امام موسی صدر در مجلس نشانگر آن است و اگرچه مجلس هشتم در این راه مصمم تر بوده است اما به لحاظ قانونی این دولت است که سکاندار سیاست خارجه است و این اهتمام بیشتر و پیشتر همکاری دولت را می طلبد.