اروپایی ها رقبای جدید تولید علم ایران در سال ۲۰۱۶ / جاماندن ترکیه و تثبیت جایگاه ایران

محمد حسین نجاتی: روند تولید علم ایران در سال ۲۰۱۶ وارد مرحله جدیدی می شود. در دولت های محمود احمدی نژاد مسئولان وزارت علوم با ایجاد پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، سعی در ایجاد رقابت علمی میان کشور های اسلامی را داشتند. اما براساس جدید ترین آمار پایگاه معتبر اسکوپوس، ایران از سال ۲۰۱۴ با سبقت از ترکیه به عنوان جدی ترین رقیب منطقه ای خود و سایر کشور های اسلامی وارد سطح جدیدی از رقابت های علمی خود شد.

هم اکنون براساس جدید ترین آمار ایران در سال ۲۰۱۵ رتبه ۱۵ خود را در زمینه تعداد مقالات علمی تثبیت کرده است.
این اتفاق در شرایطی است که طی دو سال اخیر منقدان دولت یازدهم، وزارت علوم را متهم به توقف شتاب رشد علمی ایران می کردند. گرچه ثبات علمی ایران به همین جا نیز ختم نمی شود.

چرا که براساس مدارک و مقالات علمی ای که قرار است در سال ۲۰۱۶ در پایگاه علمی اسکوپوس از سوی ایران منتشر شود، می توان رتبه ۱۳ را برای ایران پیش بینی کرد. ساز و کار پایگاه های علمی به گونه ای است که محققان تعداد مقالاتی که می خواهند در بازه های زمانی شش ماه یا هشت بعد منتشر کنند، در درگاه های علمی نمایه می کنند و بر این اساس، ایران تا کنون برای سال ۲۰۱۶ تعداد ۱۴۰۰ مقاله را نمایه کرده، در حالی که ترکیه 846 مقاله را نمایه کرده است.

به همین دلیل می توان پیش بینی کرد ایران تا پایان سال ۲۰۱۶ بتواند رتبه ۱۳ یا ۱۴ تولید علم جهان را از آن خود کند. اما نکته ای که می تواند در این خصوص حایز اهمیت باشد، تغییر رقبای ایران است. براساس آمار سال ۲۰۱۵ کشور هایی نظیر استرالیا، هلند، کره‌جنوبی، برزیل، سوییس، سوئد، لهستان و تایوان کشورهایی هستند که در رتبه های بالاتر از ایران قرار دارند و این مسئله به این معناست که برخی کشورهای اروپایی به همراه برخی دیگر از کشور های جهان مانند کره جنوبی و بزریل حالا رقبای جدید ایران هستند.

تثبیت رتبه ایران در کمیت مقالات علمی و جهش افزایش کیفیت
در حال حاضر کمیت گرایی بخش های زیادی از آموزش عالی در ایران را به خود درگیر کرده است. کار به جایی رسیده که ایران از نظر کمیت مقالات علمی در دنیا رتبه 15 را به خود اختصاص داده است اما از نظر کیفیت رتبه دارای رتبه ۳۲ است. به همین دلیل مسئولان وزارت علوم در دولت یازدهم به دنبال افزایش کیفیت آموزش عالی در کشور هستند.
آنها برای قدم برداشتن در این خصوص در ابتدا تعداد رشته واحد های بدون مجوز را متوقف کردند، سعی در کاهش رشته های کمتر مورد استقبال قرار گرفته را دارند و با اهرم های همچون اقتصاد دانش بینان به دنبال افزایش سهم دانشگاه ها در تولیدات اقتصادی هستند.
اما یکی از مهم ترین قدم های وزارت علوم در این رابطه افزایش کیفیت در تولید مقالات علمی است.
هم اکنون براساس آمار رسمی وزارت علوم تعداد مقالات پراستناد ایران در سال ۲۰۱۴در مقایسه با سال ۲۰۰۵ ۱۸ برابر شده است.

این مسئله حتی با تایید و تاکید رئیس جمهور هم همراه بود.
دکتر حسن روحانی، در ابتدای سال تحصیلی 1393-94 خطاب به روسای دانشگاه ها، با تاکید بر اینکه، کمیت با کیفیت در دانشگاه‌ها توازن داشته باشد، گفت: "امروز بیاید در هر استان‌تان جهانی بیاندیشید و ملّی و محلّی حل کنید. در استان خودتان، دانشگاه خودتان، دانشگاه استان نمی‌خواهد به مسایل استان بپردازد. برایش راه‌حل پیشنهاد کند، تحقیقاتش را در آن مسیر قرار دهد. مدام به فکر «ای اس ای» نباشیم، به فکر امتیاز نباشیم؛ رها کنیم این شرک‌ها را و به فکر کشورمان و ملتمان باشیم.

اشاره او به توازن کمیت و کیفیت در دانشگاه ها و اعتراض به توجه اساتید به ارسال مقاله به پایگاه علمی در شرایطی است که دانشگاه ها و مراکز علمی ایران چندسالی میزان ارسال مقالات علمی به پایگاه «آی اس آی» را افزایش دادند. مسئله ای که باعث شده، کارشناس عطش حاضر برای ارسال مقالات علمی را "توروم علمی " بخوانند. تورمی که تنها باعث افزایش آمار های کمی می شود و کمکی به کیفیت و تولید علم نافع در کشور نمی کند.

۴۲۴۲