بهروز ملکی *
پوپولیسم دارای چند ویژگی اساسی است: تقدم حال بر آینده، توسل به وعدههای معیشتی، نفرتآفرینی در جامعه، ترجیح عوام بر نخبگان، نداشتن پارادایم مشخص، ضدیت با ليبراليسم و...
نمونه عینی و متاخر پوپولیسم را میتوان در ونزوئلا مشاهده کرد. قحطی، فقر، تورم و... نتیجه ۱۵ سال حاکمیت پوپولیستها بر کشوری است که در دو دهه آخر قرن بیستم میرفت به الگویی برای توسعه در آمريكای لاتین تبدیل شده بود، اما در اوایل قرن بیست و یکم در تله پوپولیسم افتاد تا تبدیل به عبرتی برای همگان شود.
نکته حائز اهمیت این است که هیچ کشوری، از جمله ایران، از خطر پوپولیسم در امان نیست. برای آشنایی با این طرز تفکر در ایران، به ۲۰ نمونه از مطالباتشان اشاره میکنم.
بدیهی است که این مطالبات حُسن و قبح ذاتی ندارند و با وجود این که برای شرایط کنونی کشور نامناسب هستند، ممکن است در شرایط زمانی و مکانی دیگری، مناسب باشند. ضمنا عبارات داخل پرانتز، توجیحات احتمالی پوپولیستهاست:
۱. افزایش دستمزد کارمندان و کارگران (بهبود معیشت اقشار حقوق بگیر)
۲. تکنرخی شدن و تثبیت دلار در حوالی ۳ تا ۴ هزار تومان برای همه نیازهای کشور (ثبات اقتصادی+کنترل تورم)
۳. نرخگذاری کالا و خدمات و افزایش مداخله سازمان حمایت و تعزیرات در بازار (مبارزه با اخلالگران اقتصادی)
۴. تثبيت قیمت آب، برق و گاز (افزایش رفاه جامعه)
۴. اجرای طرح تحول سلامت (سلامت مردم)
۶. تثبیت قیمت بنزین و گازوئیل (پرمصرف بودن خودروهای داخلی+ضعف حمل و نقل عمومی+کنترل تورم)
۷. کاهش تعرفه واردات (کنترل تورم)
۸. حضور دولت در بازار مسکن (حل مشکل مسکن)
۹. تثبیت عوارض بزرگراهها و نرخ بلیط هواپیما و قطار (رفاه مردم)
۱۰. عدم افزایش عوارض خروج از کشور (افزایش سفر و شادابی جامعه)
۱۱. ممنوعیت اخراج نیروی کار (جلوگیری از کاهش بیکاری)
۱۲. کاهش بیمه و مالیات نیروی کار (حمایت از اقشار آسيب پذیر)
۱۳. بازنشستگی اختیاری پیش از موعد (بهره مندی سریعتر از دوران بازنشستگی+استخدام نیروهای جدید)
۱۴. تکلیف بانکها به افزایش وام قرضالحسنه ازدواج (تسهیل ازدواج جوانان)
۱۵. افزایش تعداد مناطق آزاد تجاری (توسعه مبادلات تجاری)
۱۶. تکلیف بانکها به ارائه تسهیلات کمبهره به تولیدکنندگان (رونق اقتصادی)
۱۷. تبدیل شهرها به شهرستان (توزیع متوازن امکانات دولتی)
۱۸. افزایش قیمت خرید تضمینی گندم (خودکفایی گندم)
۱۹. گسترش دامنه دریافت کنندگان دلار ۴۲۰۰ تومانی (اهمیت فلان کالا)
۲۰. استخدام دولتی (کاهش بیکاری جوانان)
موارد فوق، تنها بخش کوچکی از مطالبات بیپایان پوپولیستهای وطنی است. ویژگی مشترک وعده های ایشان این است که هرچند در کوتاه مدت به مذاق عوام خوش می آید اما در بلندمدت، همین عوام، بیشترین آسیب را می بینند. جای بسی تاسف است که کثیری از نمایندگان که در تمنای رأی عوامند، مطالبه گر این موارد هستند.
چه خوشمان بیاید چه نیاید، خرده رانت ها (مثل آب و بنزینِ تقریبا مجانی) که اکثر ایرانیان، کمابیش از آن بهره مند شده اند، جامعه را بدعادت کرده است. فرصت طلبان از این مساله، نهایت بهره برداری را می کنند. بنابراین قابل فهم است چرا اخیرا اقتصادخوانانی از دو طیف سیاسی متفاوت، با مشاهده حساسیت عمومی در خصوص بازار ارز، از لزوم تثبیت نرخ ارز در حوالی 3 تا 4 هزار تومان سخن پراکنی می کنند.
متاسفانه فضاي مجازی و خصوصا تلگرام، در کنار محاسن فراوانش، به ابزاری برای انتشار خزعبلات اقتصادی (در قالب تحلیل) تبدیل شده است که ویژگی مشترکشان، از یکسو افزایش انتظارات در جامعه و از سوی دیگر بدتر از واقع، نشان دادن شرایط اقتصادی کشور است. متاسفانه چنین فضایی، بستری مناسب برای پرورش پوپولیسم ایجاد کرده است.
باید دقت کرد که هرچند پوپولیست ها خوب بلدند با کارت های مبارزه با فساد، رانت، فقر، شکاف طبقاتی و...بازی کنند، اما می دانند بازار آزاد رقابتی مانعی بزرگ در مقابل آنهاست. بنابراین اگر می بینیم با انتشار تلگرامی نموداری که به درد پیشگویی (و نه پیش بینی) می خورد، انتظارات تورمی جامعه برای رسیدن نرخ دلار به ۴۵ هزار تومان تا پایان سال را تحریک می کنند، در راستای به زانو درآوردن بازار و در ادامه، گرفتن ماهی از آب گل آلود اقتصاد کشور است.
حاکمیت باید توجه کند: شرایط کنونی کشورمان ایجاب میکند در حوزههای اجتماعی و سیاسی، حداکثر تساهل و تسامح، اعمال شود و در مقابل، در حوزه اقتصادی برای اعمال ریاضت، کمربندها سفت شوند.
مردم هم باید توجه کنند: درست است که از شرایط اقتصادی موجود رضايت نداریم اما باید مراقب در باغ سبز پوپولیست های چپگرا باشیم. همفکران ایشان، ونزوئلا را نابود کردند.
به قول بمهلر کویز، پیوند نامقدس پوپولیسم با سوسیالیسم، خطرناکترین تله برای نابودی یک اقتصاد است.
* کارشناس اقتصادی
223225
نظر شما