مناظره به شیوه آمریکایی

از زمان طرح ایده مناظره تلویزیونی انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری، برخی رسانه‌های غربی این اقدام را تقلیدی از انتخابات آمریکا دانسته و کنایه‌آمیز به آن اشاره کرده‌اند که ایران قرار است به سبک مبارزات انتخاباتی در آمریکا، مناظره تلویزیونی میان نامزدها برگزار کند؛ کشوری که ایران سال‌ها با آن خصومت داشته است.

برای نمونه روز پنجشنبه 31 اردیبهشت سایت اینترنتی بی بی سی در مطلبی با عنوان «اعلام جدول زمان‌بندی مناظر‌های انتخابات ریاست جمهوری» نوشت: «برای اولین بار در ایران، از روز 12 خرداد هریک از چهار نامزد رو در روی سایر رقبا قرار خواهند گرفت. هر چهار نفر نیز زمان مساوی برای فیلم‌های انتخاباتی و برنامه‌های رادیویی خواهند داشت. بنا بر گزارش خبرنگار بی.بی.سی این فیلم‌های تبلیغاتی تأثیر زیادی در جلب آراء مردم داشته است.

خبرنگار بی.بی.سی در تهران می‌گوید فعالیت‌های انتخاباتی به صورت فزاینده‌ای ماهرانه و حرفه‌ای به نظر می‌رسند. برای نخستین بار است که ایران مناظره تلویزیونی برگزار می‌کند، اما شاید مناسب نباشد در کشوری که هنوز مرگ بر آمریکا سرداده می‌شود، این برنامه‌ها «شیوه آمریکایی» نامیده شوند. در ایام تبلیغات آخرین انتخابات، تنها یک مناظره تلویزیونی با حضور تمامی نامزدها برگزار شد و مناظره دیگری نیز پیش از دور دوم انتخابات و با حضور دو نامزد راه یافته به مرحله دوم برگزار شد».

پیش‌تر یعنی در روز 22 اردیبهشت پایگاه اینترنتی «گاردین» نیز در مطلبی با عنوان «ایران مناظره تلویزیونی انتخاباتی به سبک آمریکایی را طراحی می‌کند» به شیوه تبلیغاتی جدید در دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران پرداخت: «بخش نهایی مبارزات انتخاباتی در آمریکا، مناظره رودرروی نامزدهاست که در آن جربزه و قدرت خود را در حضور میلیون‌ها نفر بیننده به نمایش می‌گذارند.

اکنون مناظره تلویزیونی، یعنی شاخص پرقدمت انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، در ایران اجازه پخش پیدا کرده است؛ جایی که 30 سال آمریکا را «شیطان بزرگ» معرفی کرده و ابداعات فرهنگی‌اش را رد کرده است. عزت‌الله ضرغامی رئیس سازمان صدا و سیما، این ایده را مطرح کرد و استدلال کرد که مناظره می‌تواند تعداد رأی دهندگان را افزایش دهد: در صورت موافقت نامزدها، ما مناظره نامزدها را به عنوان نوآوری مهمی تلقی می‌کنیم، امیدواریم که پخش مناظره‌های علمی، مثبت، جذاب و مفید بر شور انتخاباتی بیفزاید و تعداد رأی‌دهندگان را افزایش دهد».

البته این رسانه‌ها توجه نداشته‌اند که سنت مناظره در تاریخ اسلام و نیز ایران سنتی دیرپا بوده است. شاید علت تعجب این رسانه‌ها و تقلیدی دانستن آن از فرهنگ آمریکایی، این باشد که طی دهه‌های گذشته کمتر شاهد مناظره چهره‌های سیاسی در ایران بوده‌اند. اما به هرحال مناظره و بحث از سنت‌های پسندیده میان مسلمانان بوده و برای نمونه هنوز در حوزه‌های علمیه رایج است. اما جدا از تقلیدی بودن یا بومی بودن این شیوه در تبلیغات انتخاباتی، نکته قابل توجه این است که طراحان و دست اندرکاران این مناظرها و به صورت مشخص صدا و سیما کاملاً به آثار، تبعات و مقتضیات این امر اندیشیده باشند.

تمام رفتارها و تصمیم‌گیری‌های بشری به قول جامعه‌شناسان می‌تواند نتایج ناخواسته‌ای در برداشته باشد که پیش از اقدام قابل پیش‌بینی نیست. این موضوع نیز از این قاعده مستثنا نیست و اگر صرفاً اقدامی نیندیشیده و تقلیدی باشد، ممانعت از ادامه آن یا کوچکترین اخلالی در آن، می‌تواند آثار و تبعات جبران ناپذیری داشته باشد.