واقعیت این است که ناهنجاری در تولید، توزیع و انتقال انرژی در کشور ما آنقدر زیاد است که بخش عمده مشکلات ما در این بخش به مشکلات ساختاری بازمی‌گردد. همان‌طور که اشاره شد این مسائل مربوط می‌شود به مدیریت فن‌آوری که متأسفانه از آن غافلیم و مدیریت بهره‌برداری که وضع خوبی در این خصوص نداریم. در مدیریت مصرف نیز وضع رقت‌باری حاکم است زیرا به لحاظ تلفات و نوع مصرفی که انجام می‌دهیم جزو کشورهایی هستیم که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق‌تر و منسجم‌تر برای مدیریت مصرف می‌باشیم. واقعیت این است که در کشور ما به نیروگاه جدید به این معنایی که امروزه در کشور نصب و راه‌اندازی می‌کنیم و پالایشگاه جدید به این معنایی که امروزه نصب می‌شود خیلی احتیاجی نداشتیم و چند سال آینده می‌توانستیم با همین امکانات موجود به اهداف و برنامه‌های خود دست یابیم. حسنی که این روش داشت این بود که منابع مالی و محیط زیست خود را حفظ می‌کردیم. پروژه آینده صنعت برق مطالعه‌ای است که در آمریکا انجام شده است.
در این پروژه عملی 300 نفر از 150 سازمان مرتبط با فن‌آوری برق شرکت داشتند که هدف آن ایجاد تصویری جامع از فرصت‌های آینده صنعت برق برای کمک به جامعه بشری است. برق واقعاً چیزی بیشتر از نوعی از انرژی است. بسیاری از تحوالاتی که در صد سال اخیر رخ داده متکی به برق بوده است. برق سرچشمه‌ای برای نو‌آوری‌های فنی و مهندسی برای ایجاد صنایع و مشاغل و خدمات بوده است. از زمان ادیسون تاکنون تأثیر برق بسیار مهم بوده تا جایی که آکادمی ملی مهندسی آمریکا برقی شدن را به عنوان بزرگترین تحول فنی قرن بیستم به حساب آورده است به طوری که برقی شدن و تأثیر مثبت آن در زندگی را در مرحله‌ای حتی بالاتر از اختراع اتومبیل و بهداشت و غیره قرار داده است. زیرا این انرژی می‌تواند تأثیر زیادی در زندگی بشر داشته باشد، اگر بتواند به اقتصاد دیجیتال که از دقت بیشتری برخودار است پاسخ دهد و انرژی پاک برای حفظ محیط زیست را تأمین کند. بدین منظور باید در بخش R&D برق خصوصاً در مدیریت فن‌آوری سرمایه‌گذاری شود. این در حالی است که سرمایه‌گذاری در این بخش بسیار کم شده است.
در مقایسه بین آمریکا و ایران اگر راندمان در اینجا 26 درصد باشد، در آنجا 55 درصد است و به هرحال این مشکلات وجود دارد. مثلاً در کشور ما در بخش دارو 10 درصد از منابع صرف تحقیق و توسعه می‌شود در حالی که در آمریکا این میزان 5/0 درصد است. از دیگر قسمتهای این پروژه روش انجام فرآیند برای مطالعه‌پژوهی، شناسایی موقعیت فعلی و فرصت‌های آتی، تبیین شکاف‌های علمی و فنی برای رسیدن به مقاصد، فهرست کاملی از تحقیقات برای برطرف کردن شکاف‌ها، بررسی برای ایجاد زمینه‌های مناسب برای حضور بخش‌های دولتی و خصوصی، انتقال یافته‌های پروژه به دست‌اندرکاران، اجرای پیشنهاد‌های طرح در بخش‌های دولتی و خصوصی و به روز کردن نتایج پروژه با تغییر اهداف و الویت‌ها می‌باشد. از نتایج مورد انتظار این پروژه می‌توان به داشتن یک چشم‌انداز برای برق اشاره کرد تا از آن طریق بتوانیم مقاصدی را در آینده مشخص کنیم و در توسعه سیستم برق به آن اهداف برسیم. چشم‌انداز برق و نتایج آن در جامعه آتی بشری به خاطر دقت و انعطاف‌پذیری ذاتی‌اش پیش‌زمینه‌گذار از جامعه صنعتی به اطلاعاتی است.
تمام آنچه به نام‌ای‌تی و پیشرفت آن می‌شناسیم واقعاً متکی به برق بوده است. صنعت برق، وجود شبکه‌های مخابراتی و مالی و بازرگانی جهانی را به‌صورت به هنگام امکان‌پذیر کرده و بهبود بهره‌وری براساس فن‌آوری‌های برقی محرک اصلی رشد اقتصادی در آینده است. برق نقش مهمی می‌تواند در کنترل مخاطرات آینده داشته باشد و تنها انرژی است که می‌توان آن را به همه جا برد و به انرژی‌های دیگر تبدیل کرد. انرژی‌های دیگر این توانمندی را ندارند، برای مثال فن‌آوری قدیمی کوره‌های اکسیژنی که در کارخانه فولادسازی هست بدین صورت بوده که برای تولید هر تن فولاد 4/9 گیگا ژول انرژی نیاز بوده است و کوره‌های الکتریکی 5/7 گیگا ژول 5/16 درصد بهره‌وری به‌خاطر برقی کردن اتفاق افتاده است.
اهداف و مقاصد آینده صنعت برق به عنوان یک پروژه جهانی انجام شده و اولین قدم آن ایجاد زیرساخت‌های مناسب جهت تولید و انتقال انرژی الکتریسیته است. هنگامی که نارسایی در تولید و توزیع شبکه برق وجود دارد نمی‌توانیم قدم‌های دیگر را برداریم. مرحله بعدی ایجاد ایستگاههای مشتری‌مدار است و سپس افزایش بهره‌وری و توانمندی اقتصادی و مرحله بعد حل مشکل انرژی و در انتها مدیریت چالش توسعه پایدار در جهان. این یک شماتیک از مسیر توسعه برق است که پیش‌بینی شده بود تقویت زیرساخت تحویل برق در آن تا سال 2003 انجام شود. البته این امر یک مقداری عقب افتاد در سال 2005 این کار انجام شد. بدین ترتیب که تا سال 2005 مسئله شبکه‌های اطلاع‌رسانی مشتری مدار، در و سال 2010 تقویت اقتصادی و رشد بهره‌وری، در سال 2015 حل چالش کربن، انرژی و بالاخره مدیریت چالش توسعه پایدار در سال 2025 قرار بود اتفاق بیافتد.
اولین مقصد تقویت زیرساخت مناسب برای تحویل مطلوب انرژی است. چالش‌های مرتبط با این مقصد، افزایش نیاز به برق و ضرورت افزایش تأسیسات زیربنایی به نحو مؤثر، آسیب‌پذیری تأسیسات در اثر بلایای طبیعی و انسانی و ضرورت حفاظت و نگهداری از تأسیسات و تکنولوژی قدیمی به خصوص در بخش حفاظت و بهره‌برداری از تأسیسات، ضرورت افزایش ضریب اطمینان برای پاسخ‌گویی به اقتصاد دیجیتال در آینده و فن‌آوری‌هایی که برای مقابله با این چالش‌ها نیاز هست. این فنآوریها شامل سیستم‌های انتقال انعطاف‌پذیر AC، ابررسانا‌های درجه حرارت بالا، تحلیل و کنترل به هنگام ذخیره‌سازی انرژی الکتریکی، تولید غیرمتمرکز است.
بنابراین مقصد مشخص است و چالش‌های هر مقصد و فن‌آوری‌هایی که برای رسیدن به مقصد نیاز هست نیز مشخص می‌باشد. مقصد سوم، افزایش توانمندی و بهره‌وری استراتژی‌هایی که در این قسمت وجود دارد، سرمایه‌گذاری لازم در تحقیق و توسعه، بهبود کمی و کیفی نیروی انسانی متخصص است. مقصد چهارم، حل مشکل انرژی کربن است که چالش‌ها و فن‌آوری‌هایش نیز تعیین شده است. از بین این فنآوریها مهمترین فنآوریها را برای رسیدن سریع به این مقاصد تعیین کردند و الویت فنآوریها را مشخص نمودند. روند‌های فن‌آوری به صورت تولید غیرمتمرکز الکترونی، قدرت و تولیدات مبتنی بر ریز‌پردازنده‌ها می‌باشد. همچنین مشخص شده که کدام فنآوریها برای رسیدن به کدام مقاصد از اهمیت کلیدی برخوردارند. از این رو برای یک دهه آینده، آن مواردی که باید سرمایه‌گذاری بیشتری روی تکنولوژی و تحقیقات شود مشخص شده است.
پروژه مسیر آینده فن‌آوری برق توسط ایپری آمریکا انجام شده و نتایج آن در سال 1999 منتشر شده است. بعد از انجام آن متوجه شدند که یک مؤسسه نوآوری برق باید تشکیل شود که این امر انجام شد. این مؤسسه بر اساس محور‌های مطالعاتی آن پروژه عمل می‌کند تا به نتیجه مطلوب برسد. در سال 2003 نیز این مطالعه مجدداً صورت گرفته و نتایج آن دوباره منتشر شده است. گزارش‌ها 1999 و 2003 توسط مرکز توسعه فن‌آوری نیرو ترجمه و منتشر شده است.
در کتاب مسیر آینده فن‌آوری برق جمله قشنگی آمده است: «وقتی هیچ تصویر روشنی از آینده وجود ندارد مردم نابود می‌شوند». این مطالعات نشان می‌دهند بسیاری از موضوعاتی که دغدغه ما هست دغدغه آنها هم هست و فقط سطحش فرق می‌کند. با توجه به ضرورت وجود استراتژی و چشم‌انداز برای آینده صنعت برق ایران پیشنها‌د می‌گردد طرحی به صورت مشابه در حوزه ستادی صنعت برق و تمامی شرکت‌های ذیربط انجام شود و به اجرا درآید.
مدیرعامل مرکز توسعه فناوری نیرو و مدیر بخش مطالعات تکنولوژی
نظر شما