باراک اوباما رئیس‌جمهوری ایالات متحده هر روز با مشکل جدیدی در عرصه داخلی روبه رو می‌شود. اگر تا دیروز دیک چنی معاون اول رئیس‌جمهوری سابق با سخنان گاه و بی‌گاه خود عرصه را بر رئیس‌جمهوری دموکرات و جوان تنگ می‌کرد حالا نوبت به جیمی کارتر رسیده است. مردی که زمانی بر کرسی ریاست جمهوری ایالات متحده تکیه زده بود و حتی یک بار هم جایزه صلح نوبل را به واسطه فعالیت‌هایش در برقراری صلح به خود اختصاص داد. کارتر از آن دست سیاستمداران آمریکایی است که برای رایزنی‌های سیاسی خود از هیچ کس اجازه نمی‌گیرد. حالا می‌خواهد باراک دموکرات در کاخ سفید امور را در دست داشته باشد یا بوش جمهوری‌خواه.
سفر اخیر کارتر به منطقه و آنچه در سوریه و نوار غزه بر زبان آورد، شاید تا حدودی باب میل باراک اوباما هم بود اما هیچ رئیس‌جمهوری نمی‌تواند به سیاستمدار دیگری اجازه دخالت در اموری را بدهد که افتخار حل و فصل آن می‌تواند برای شخص اول مملکت باقی بماند. جیمی کارتر در دیدار با رهبران حماس در نوار غزه ادعا کرد که در دیدار با باراک اوباما از او می‌خواهد تا نام حماس را از لیست گروه‌های حامی تروریست خارج کند. همین یک جمله کافی بود تا دموکرات‌ها و اعضای دولت اوباما حجمی از انتقادها را راهی دفتر جیمی کارتر کنند.
یک مقام کاخ سفید که می‌خواست نامش فاش نشود در این خصوص می‌گوید: رئیس‌جمهوری همه آنچه را که باید در خصوص حماس می‌گفت در قاهره بر زبان آورد. ما صحبت بیشتری در این زمینه نداریم.
حالا جیمی کارتر در همان جامه‌ای فرورفته است که بیل کلینتون پس از ترک کاخ سفید و در دوران جورج بوش بر تن داشت. کارتر برای اوباما به همان اندازه دردسر ساز است که بیل برای بوش بود. خبرهای رسیده از پشت پرده حوادث در کاخ سفید حاکی از این است که باراک دیگر از دست جیمی به ستوه آمده است.
کارتر درست به موقع به منطقه سفر کرد. انتخابات پارلمانی در لبنان به نفع دولت حامی غرب پیش رفت. کارتر در دمشق هم با بشار اسد رئیس‌جمهوری و ولید معلم وزیر امور خارجه دیدار کرد. دیدار با خالد مشعل رهبر حماس هم کار را تمام کرد. در همین دیدار بود که جیمی کارتر تأکید کرد حل بحران منطقه بدون دخالت حماس ممکن نیست.
کارتر پس از سوریه به تل‌آویو و بیت المقدس هم سفر کرد. اسرائیلی‌ها چندان از این پیرمرد سیاستمدار آمریکایی راضی نیستند. آنها او را مدافع منافع فلسطینی‌ها می‌دانند و همین برای خصومت ورزی کافی است. در غزه اما کارتر چند ساعت را با اسماعیل هنیه رهبر حماس گذراند. هنیه نقش راهنمای کارتر را در بازدید از مناطق مختلف شهر بخصوص آواره‌های باقی‌مانده از حملات اسرائیل ایفا کرد.
هدف جیمی کارتر از حضور در نوار غزه بر همگان عیان است. جیمی کارتر به غزه رفت تا مسیر را برای ارتباط‌گیری حماس و ایالات متحده هموار کند. تنها راهی که به نظر کارتر می‌تواند اندکی از تنش موجود در منطقه بکاهد. کارتر در دیدار با اسماعیل هنیه از او خواست تا در استراتژی‌های خود اندکی تغییر ایجاد کند. تغییراتی که پذیرش این گروه را برای ایالات متحده آسان‌تر کند. برنده صلح نوبل اما وعده‌ای را به اسماعیل هنیه داد که خود نیز می‌داند در بازه زمانی کوتاه‌مدت ممکن نیست. حذف نام حماس از لیست کشورهای حامی تروریست کاری نیست که باراک اوباما بتواند یا حتی بخواهد آن را یک شبه انجام دهد. کارتر نیز از آن حد از هوش و ذکاوت برخوردار است که بداند چنین وعده‌ای قابل تحقق نیست.
پیش از سفر جیمی کارتر به غزه بود که در غزه شایع شد رئیس‌جمهوری سابق ایالات متحده حامل نامه باراک اوباما برای اسماعیل هنیه است. همه چیز در حد شایعه بود اما بی‌شک در کاهش تنش موجود میان دو طرف بی‌تأثیر نبود.
دیوید میلر کارشناس خاورمیانه فعال در کمیته خارجی کاخ سفید در این خصوص می‌گوید: چندان به شایعات و اخبار تصدیق نشده واکنش نشان ندهید. هنوز کارتر از اوباما برای حذف نام حماس از لیست کشورهای حامی تروریست درخواستی نکرده است، ضمن آنکه گمان نمی‌کنم اصلاً چنین درخواستی هم مطرح شود. اما بی‌شک او پس از بازگشت از غزه از اوباما می‌خواهد تا باب گفت‌وگوی بیشتر با حماس را باز کند.
میلر نیز مانند بسیاری از کارشناسان منطقه اعتقاد دارد که گوش فرا‌دادن به نصیحت‌های جیمی کارتر در باب مذاکره با حماس به معنای پایان دادن به تلاش‌ها برای به پای میز مذاکره نشاندن محمود عباس از فلسطین و نتانیاهو از اسرائیل است. اسماعیل هنیه رقیب سرسخت محمود عباس است و بی‌شک چراغ سبز ایالات متحده به حماس دلخوری رهبر تشکیلات خودگردان فلسطین را به دنبال خواهد داشت. از سوی دیگر بی‌بی هم بارها تأکید کرده است که با حماس کنار نخواهد امد. در کنگره ایالات متحده هم کم نیستند طرفداران اسرائیل که حتی نمی‌توانند شاهد مذاکره‌های کتبی و ابتدایی میان حماس و ساکنان کاخ سفید باشند.
پیشنهاد جیمی کارتر برای حذف نام حماس از لیست کشورهای حامی تروریست انچنان خشم یهودی‌های افراطی را بر انگیخت که یکی از لابی‌های یهودی فعال در ایالات متحده در این خصوص گفت: به جای آنکه نام حماس را از لیست گروه‌های تروریستی حذف کنیم باید نام جیمی کارتر را در لیست سیاستمداران تاریخ مصرف گذشته‌ای قرار دهیم که نباید به آنها توجه کرد.
جورج میچل نماینده اعزامی اوباما به خاورمیانه که با بیست و چهار ساعت اختلاف با کارتر به منطقه رسیددر نخستین مصاحبه مطبوعاتی وزارت امور خارجه بدون اشاره به اظهارات کارتر گفت: واشنگتن باید خود را برای مذاکره بی‌پیش‌شرط با حماس مهیا کند.
میچل در ادامه سخنانش تأکید کرد که حماس به دنبال تشکیل کشور فلسطین با توجه به مرزهای سال 1967 است و واشنگتن باید در این زمینه با حماس وارد مذاکره شود. هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه هم که پس از میچل راهی منطقه شد بار دیگر تأکید کرد که حماس در صورت پذیرفتن سه پیش‌شرط مطرح شده می‌تواند به روند مذاکرات منطقه وارد شود.
حماس بر اساس این پیش‌شرط‌ها باید به اعمال خشونت‌آمیز در گذشته اعتراف کند، توافقنامه‌های پیشین با اسرائیل را به رسمیت بشناسد و البته اسرائیل را به عنوان کشوری یهودی در کنار خود بپذیرد. جیمی کارتر نیز در مصاحبه‌های مطبوعاتی پس از دیدار با اسماعیل هنیه تأکید کرد که او نیز از هنیه خواسته است تا پیش‌شرط‌های مطرح شده را بپذیرد.
رهبران حماس نیز به نوبه خود حضور کارتر در منطقه را به فال نیک گرفتند. اسماعیل هنیه در دیدار با کارتر از او خواست تا آنچه را در غزه دیده به اطلاع رئیس‌جمهوری کشورش برساند. مشاور ارشد هنیه در این خصوص می‌گوید: جیمی کارتر مردی است که ما به او اطمینان داریم. حضور او در منطقه بسیار مثبت است.
حالا توپ در زمین باراک اوباما است. او یا باید جیمی کارتر را به عنوان مشاور بپذیرد و یا بی‌توجه به سخنان او راه خودش را ادامه دهد. مسیری که در محتوا چندان با گام‌های کارتر فاصله ندارد.
فارین پالیسی / ترجمه: سارا معصومی
نظر شما