در حال حاضر واردات و صادرات گاز و برق در مرزهای مختلف کشور صورت می پذیرد، در زمینۀ صادرات گاز یا برق، دیدگاه هایی مختلف و گاه مغایر وجود دارد. گروهی از کارشناسان، تبدیل گاز به برق و صادرات برق را به دلایل زیر مرجح می دانند:
ارزش افزوده بیشتر و عدم خام فروشی؛
قابلیت مانور بیشتر در انتقال انرژی الکتریکی و بهره گیری از تفاوت زمان وقوع اوج مصرف؛
به منظور استفاده از حقوق قانونی کشور از منابع مشترک گاز پارس جنوبی که در حال حاضر با برداشت بی رویه درحال غارت شدن است لازم است از کلیۀ روش ها استفاده شود که یکی از آنها برداشت گاز از مخازن، تبدیل آن به برق و انتقال برق به نقاط دوردست کشور و یا فروش آن به سایر کشورها از طریق خطوط HVDC است.
در مقابل، گروهی دیگر از کارشناسان، صادرات مستقیم گاز را به دلایل زیر توجیه پذیر می دانند:
مطلوبیت بیشتر گاز به دلایل کاربردهای مختل ف آن در محل مصرف ازجمله تولید همزمان برق ، حرارت و سرما (CCHP)؛
با توجه به اینکه تولید برق در جهان به روش های متنوعی انجام م یپذیرد تولید برق از گاز طبیعی که در میان سوخت های فسیلی، تمیز و دارای جایگاه ویژه است به احتمال زیاد نمی تواند با تولید برق از منابع انرژی پست تر مانند انرژی اتمی یا زغال سنگ رقابت کند. خاطرنشان می سازد برخلاف ایران که دارای منابع سرشار گاز بوده و درمقابل از نظر زغال سنگ غنی نیست، کشورهای اروپایی دارای مقادیر معتنابهی ذخایر زغال سنگ بوده و به علاوه به منابع اورانیوم جهانی دسترسی خوبی دارند . (البته این کشورها از ذخایر گاز طبیعی در مقایسه با کشور ما محروم هستند ) استفاده از انرژی های پست تر موجب شده در کشورهای مذکور برق با هزینه کمتری تولید شود به گونه ای که در بازار برق فرانسه متوسط نرخ برق در فوریه و مارس سال 2010 به ازای هر کیلووات ساعت حدود 500 ریال بوده است درحالی که در همان زمان، با متوسط نرخ های جهانی گاز ، به رغم به کارگیری بهترین نوع نیروگاه چرخۀ ترکیبی ، هزینه تمام شده برق در ایران به مراتب بیشتر بوده است.
به این ترتیب مشخص می شود برقی که با گاز تولید می شود از نظر هزینه نمی تواند به جز در شرایط خاص (به ویژه در فصل گرما که مصرف گاز کم و مصرف برق بالا است ) با برقی که با استفاده از سایر روش ها تولید می شود، رقابت کند.
البته کاربرد روش های مختلف تولید، همراه برق و حرارت و سرما COGENERATION مانند CCHP و CHP که با سوخت کثیف به سهولت عملی نیست، ممکن است موجب توجیه پذیری تولید پراکنده با استفاده از سوخت گاز طبیعی شود.
علاوه بر مراتب فوق انتقال انرژی توسط « دکل » یا « لوله » بارها در ایران و همچنین سایر کشورها مطرح شده است و تقریبا اجماع نظرات کارشناسی چنین است که اگر منظور اصلی انتقال انرژی برای مصارف و کاربردهای مختلف و متنوع باشد قطعا خط لولۀ گاز باید احداث شود ولی اگر هدف صرفاً انتقال انرژی برقی بوده و انتقال سایر انواع انرژی مطرح نباشد (مصداق مشخص این امر انتقال انرژی برق آبی به مراکز مصرف است) وضعیت به شرح زیر است:
انتقال انرژی ها در حجم های کم قطعاً با« دکل » موجه تر است. در مقادیر بالا با توجه به شرایط مختلف، یا خط لوله گاز و یا انتقال برق با جریان دائم HVDC توجیه پذیر خواهد شد که این امر نیاز به بررسی موردی دارد.
خاطرنشان می سازد در صادرات برق یا گاز تا کنون گزارش های ضد و نقیضی تهیه شده مبنی بر اینکه در داخل کشور برای انتقال انرژی از سواحل خلیج فارس به شمال کشور به رغم کاربردهای مختلف گاز در شمال کشور انتقال انرژی از طریق دکل HVDCموجه است و همزمان گزارش هایی ارائه شده که برای صادرات برق به خارج از کشور برخلاف گزارش های یادشده، لوله گاز را موجه شمرده اند.
بدیهی است با توجه به یکسان بودن ماهیت موضوع، مسائل غیرفنی در تهیۀ گزارش ها نقش داشته است. به هر حال دستیابی به مزیت اقتصادی در تولید برق به سه روش زیر امکان پذیر است:
1. استفاده از سوخت ارزان تر (سوخت های پست)؛
2. استفاده از نیروگاه های با راندمان بیشتر و هزینه های سرمایه گذاری و بهره برداری کمتر (به ویژه نیروگاه های همزمان COGENERATION که تولید برق و حرارت می کند و در آب شیرین کن ها، کشاورزی ، صنایع و گرمایش و سرمایش مناطق عمومی و مسکونی کاربرد دارند)؛
3. تسریع در برداشت گاز از مخازن مشترک با سایر کشورها که در این راستا باید به منظور حفظ منافع کشور از کلیۀ روش های صادراتی (برق، گاز) استفاده کرد.
نکتۀ مهمی که حتی اگر تولید برق در کشور نسبت به سایر کشورها گران تر باشد نباید مغفول واقع شود ، آن است که با توجه به موقعیت جغرافیایی ویژه کشور که در مسیر طبیعی خطوط مواصلاتی شرق و غرب قرار دارد باید این آمادگی در صنعت برق وجود داشته باشد تا همراه با توسعۀ منطقه و آمادگی کشورهای همجوار برای برقراری بازار برق(HUB) بتواند نقش حساس و کلیدی خود را در مرکزیت بازار منطقه برق (ترانزیت، تبادل، خرید و فروش ) به نحو شایسته ایفا کند. بدیهی است نحوه عمل در بازار که آیا صرفا تجارت منطقه را در دست بگیرد و یا علاوه بر آن در نقش تولیدکننده اصلی هم محور تجارت برق باشد نیازمند مطالعات و بررسی های دقیق فنی و اقتصادی موردی است.
*مدیرعامل سابق شرکت مدیریت برق ایران
نظر شما