عملکرد چهارساله مرد جنجالی کابینه

مهدی خاکی فیروز 
سازمان جهانی گردشگری، گردشگر را چنین تعریف می‌کند: کسی که به سرزمین یا کشوری غیر از محل اقامت دائمی خود مسافرت می‌کند و دستکم یک شب و حداکثر یک سال آنجا می‌ماند. همین سازمان، شمار گردشگران تا پایان سال جاری میلادی را 970 میلیون نفر تخمین می‌زند. همچنین پیش‌بینی می‌کند که شمار گردشگران جهان تا سال 2020 به یک میلیاردو600 میلیون نفر برسد. این گردشگران، بخش مهمی از گردش مالی جهانی را به خود اختصاص می‌دهند و به صنایع جانبی همچون حمل‌ونقل، هتل‌سازی، صنایع دستی، موزه‌داری، سینما و تئاتر و حتی صنایع غذایی، رونق می‌بخشند.

کاسه کوچک ایران
سهم ایران از این میان چیست؟ بسیار ناچیز. در سال 1387 در حالی که حدود 3 میلیون نفر از ایران به خارج کشور سفر کردند، در مقابل تنها 700 هزارنفر گردشگر خارجی به ایران سفر کرده‌اند. بنابر آماری که یکی از مجله‌های تخصصی گردشگری (تجارت و اقتصاد) ارائه داده است، سهم ایران از 620 میلیارد دلار گردش مالی سالانه صنعت توریسم در جهان، کمتر از یک‌دهم درصد است.

کارنامه مدیریت گردشگری ایران در میان کشورهای اسلامی خاورمیانه نیز چندان قابل دفاع نیست. گردشگری در خاورمیانه در سال‌های 2000 تا 2006 سالانه به طور میانگین 9درصد رشد کرده است. این رقم در 2 سال میلادی اخیر به 2/6درصد رسیده است. سالانه بیش از یک میلیون و دویست هزار ایرانی به شهرهای مختلف امارات‌متحده عربی به ویژه دبی سفر می‌کنند. این در حالی است که سفر شهروندان اماراتی به ایران، سالانه کمتر از پنجاه هزار نفر است. مهم‌ترین اقدام سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران در مقابل این پدیده، ویرایش تبلیغات تورهای امارات با عنوان جدید سواحل‌خلیج است.
براساس آمار وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه، ایران بزرگ‌ترین منبع توریسم این کشور در خارج از اتحادیه اروپا و روسیه است در حالی که ترک‌ها، بسیار کم به ایران می‌آیند. گویا، کشور دوست و همسایه یعنی افغانستان، نخستین کشور توریست‌فرست به ایران است.

کم‌توجهی به فرصت‌ها
برآوردهای سازمان جهانی گردشگری و سازمان یونسکو، ایران را با قابلیت قرار گرفتن در فهرست 10 کشور برتر صنعت گردشگری جای می‌دهند. انگیزه‌های گردشگران برای سفر به ایران، از تنوع زیادی برخوردار است. مواردی چون بازدید از بناهای تاریخی، هنری و فرهنگی، زیارت اماکن مذهبی، سفر برای درمان و بهداشت، تفریح، استراحت و بازدید بستگان، شرکت در همایش‌ها، مناسبات اقتصادی و بازرگانی و همچنین مسابقات ورزشی؛ اما برخی از این قابلیت‌ها به ویژه توریسم پزشکی و ورزشی هنوز، جایگاه چندانی در برنامه‌ریزی‌های سازمان میراث فرهنگی و گردشگری پیدا نکرده‌اند.

اجازه برای ملاقات با پدرخانم
اسفندیار رحیم‌مشایی را نزدیک‌ترین عضو کابینه به رئیس‌جمهوری می‌دانند. خود او در توصیف این وضعیت با زبان طنز می‌گوید: «من برای هر کار کوچکی از دکتر احمدی‌نژاد اجازه می‌گیرم. حتی برای دیدار با پدرهمسرم.» در مقابل این هماهنگی، فهرستی از عناوین شغلی در اختیار رحیم مشایی قرار گرفته است که می‌توان به ریاست سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، رئیس مرکز مطالعات جهانی شدن، جانشین رئیس‌جمهور در شورای‌عالی ایرانیان خارج از کشور، عضو شورای نظارت بر سازمان صداوسیما، عضو شورای فرهنگی دولت، عضو کمیسیون‌های اقتصاد و فرهنگ دولت و ریاست کمیته عالی در مورد طرح خط لوله صلح اشاره کرد.
ابتکار عمل مشایی در ارتباط با ایرانیان خارج از کشور و اصلاحاتی بنیادی در سیاست خارجی، موضوعی است که حتی مخالفان دولت را نیز به ستایش برمی‌انگیزد اما این دستاوردها در عین حال نمی‌تواند توجیه خوبی برای رشد اندک صنعت توریسم باشد.
فهرست طویلی از اماکن میراث فرهنگی کشور وجود دارد که در دوره مشایی مورد کم‌مهری قرار گرفته‌اند؛ هر چند نمی‌توان او را تنها مقصر دانست و مسئولان قبلی نیز در این کم‌توجهی سهیم هستند. در این فهرست، مراکز و آثاری چون آثار تاریخی اطراف سد سیوند، سی‌وسه‌پل و دیگر آثار مجاور مترو اصفهان، نسخه قدیمی کتاب قانون ابن‌سینا، کتیبه خارگ و سر مجسمه سرباز هخامنشی جای می‌گیرند.