بررسی ابعاد اجرای یک تصمیم تازه/ تعرفه سنگی، معدنکاران را به کجا خواهد رساند؟

محمد هیراد حاتمی:

«3 سال پیش بود که برای صادرات انواع سنگ خام  نه تنها تعرفه صادراتی وجود نداشت بلکه جایزه هم در نظر گرفته می شد اما اکنون این جایزه‌ها قطع و علاوه بر آن تعرفه 70 درصدی برایش در نظر گرفته شده است.» این زمزمه بسیاری از فعالان معدن کار است که این روز ها  پس از نصب ابلاغیه مصوبه کمیسیون ماده یک درباره دریافت 70 درصد عوارض صادراتی انواع سنگ خام در گمرکات شنیده می شود.

بر اساس تصمیمی ‌که از سوی کمیسیون ماده یک اتخاذشده است، دولت به منظور ایجاد تسهیلات برای صادرکنندگان و تسهیل صادرات انواع سنگ، عوارض صادراتى سنگ‌هاى خام و کارنشده به صورت بلوک یا اسلب، کنسانتره سنگ آهن و گندله سنگ آهن را تعیین کرده است که بر اساس آن،از روز 29 دی ماه سال  جاری عوارض صادراتی سنگ‌های خام و کار نشده به صورت بلوک یا اسلب به میزان 70 درصد ، عوارض صادراتی کنسانتره سنگ آهن به میزان 50 درصد و عوارض صادراتی گندله سنگ‌آهن به میزان 35 درصد تعیین شده است.

این در حالی است که بنابر اعلام انجمن سنگ ایران از 12 میلیون تن سنگ حدود 830 هزار آن صادر می شود و ما بقی آن به مصرف داخلی می‌رسد که این نشان‌دهنده آن است که نسبت صادرات به تولید سنگ خام در ایران کمتر از7 درصد است، در صورتی‌که این رقم در جهان به‌طور متوسط 33 درصد است که برای رقابت  باید حداقل 25 درصد رشد در این زمینه وجود داشته باشد اما آیا این امر می‌تواند با تعرفه 70 درصدی برای صادرات سنگ خام محقق شود؟ این گزارش نگاهی به دیدگاه مخالفان و موافقان این طرح دارد.

ضرر و انصراف بخش خصوصی

دبیر کمیته سنگ‌های تزئینی اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان مواد معدنی با بیان اینکه وضع تعرفه 70 درصدی برای صادرات سنگ خام تزئینی به ضرر کشور است و موجب کاهش اشتغالزایی در ایران می‌شود، می گوید: «این تصمیم  به دلیل کاهش تولید مواد اولیه در معادن موجب افت 25 درصدی تولید سنگ بریده شده و فرآوری شده در کشور می‌شود.»  کامران وکیل می افزاید:«به علاوه در آینده ای نه چندان دور با توجه به این تعرفه  سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی در معادن کشور به حداقل ممکن می‌رسد و بخش خصوصی از این کار منصرف می‌شود.»

مدیرعامل شرکت فرینام، با تایید این مطلب می گوید :« هر تولید کننده ای در انبارهای خود 20 تا 30 هزار تن سنگ دارد که آن را برای برش زدن به کشورهای دیگر فرستاده و از مشتریان چک دریافت کرده است حال با اعمال تعرفه 70 درصدی با مشکلات زیادی مواجه خواهد شد.» محمدجعفر برادران می افزاید:«با وجود تولید 12 میلیون تن سنگ تنها 7درصد آن صادر می شود که از این میزان 5 درصد سنگ بصورت کوپ (سنگ خام) است. باید بدانید که این رقم در کشور چین 50 و در هند بیش از 40 درصد است. حال ، آیا کارخانه داخلی فرآوری سنگ می تواند ادعا کند که سنگ ندارد؟»

عمده ترین مشکلات واحد های سنگبری

دبیر کانون سنگ ایران در این باره می گوید :« ار 5هزار واحد سنگبری،500 واحد دارای ماشین‌آلات مدرن هستند که با سرمایه‌گذاری‌های کلان وارد کشور شده است اما به علت کمبود مواد اولیه با تمام ظرفیت کار نمی‌کنند.»

خداداد غیاثوند می افزاید:« نمی‌گوییم تنها مشکل سنگبری‌ها صادرات سنگ خام است اما به جرات می‌توان گفت که عمده‌ترین مشکل واحدهای سنگبری صادرات این محصول و در نهایت کاهش رقابت‌پذیری بین سنگبری‌های داخلی است.» به گفته وی، در حال حاضر ایتالیا که ذخایر سنگ کمتری نسبت به ایران دارد 15‌درصد سنگ خام و 75 درصد سنگ فرآوری شده صادر می‌کند. این امر نشان می‌دهد که کشورهای صاحبنام در صنعت سنگ بیشتر در حوزه فرآوری سرمایه‌گذاری کرده‌اند تا صادرات سنگ خام.

غیاثوند همچنین ادامه می دهد:« نگرانی معدنداران سنگ قابل درک است، اما این میان تکلیف یک میلیارد و 500 هزار دلار تجهیزات سنگبری وارد شده به کشور چه می‌شود؟»

ایمان رحمانی فعال معدنکار  و صادر کننده، با بیان اینکه با توجه به این تعرفه اعتبار و خوش قولی صادر کنندگان ایرانی خدشه دار می شود، می گوید :« ابتدای امسال قرارداد های بلند مدتی با کشور چین بسته ایم که بر اساس آن تعهد کردیم تا پایان پروژه های ساختمانیشان به ازای هر تن 150 دلار برایشان سنگ بفرستیم حال باید 150 دلار هم تعرفه پرداخت کنیم و متضرر شویم ، این امر باعث می شود دیگر خوش قول نباشیم و اعتبارمان را از دست بدهیم .»

وی همچنین در پاسخ به اینکه چرا از فرصت دوماه استفاده نکرده است می گوید :« در همین فرصت دوماه که با آزاد سازی قیمت یارانه های سوخت همزمان شد کامیون ها حاضر به بردن بار به بندرعباس نبودند برای همین یک وقفه یک هفته ای در این میان به وجود آمد علاوه بر این ظرفیت و امکانات بندر عباس مشخص و محدود است و این فرصت دو ماه تاثیر جندانی نداشته است .»

 این فعال با تاکید بر اینکه صادرات سنگ برش خورده در ظاهر اقتصادی به نظر می رسد، می افزاید:« شاید در ظاهر سنگ برش خورده ارزش افزوده بیشتری داشته باشد اما در عمل به دلیل نبود تجهیزات مدرن، بازار فروش و هزینه بالای حمل  دیگر به صرفه نیست.» به گفته وی  کشور چین با سیاست های اقتصادی و تولیدی خود به عنوان بزگترین بازار خرید سنگ ایران برای واردات سنگ برش خورده تعرفه های بالایی گذاشته اما برای سنگ خام هیچ تعرفه ای ندارد .

غیاثوند، دبیر کانون سنگ ایران در این باره با اشاره به ماده 4 قانون پروانه بهره‌برداری معادن نیز می گوید :« بر اساس این ماده معادن موظفند که مواد اولیه واحدهای مرتبط خود را تامین کنند که این امر در صنعت سنگ یا اتفاق نیفتاده یا اگر اتفاق افتاده مواد اولیه استاندارد به سنگبری‌ها ارائه نشده است به علاوه ممکن است خریداران خارجی قیمت بالاتر و پول نقد بابت سنگ خام بدهند اما باید این فرصت را در اختیار خریداران داخلی قرار دهیم تا رقابت‌پذیری را در داخل کشور ایجاد کنیم.» وی می افزاید:«کشورهای خارجی با مشاهده وضع این تعرفه درخواست سنگ نیمه فرآوری شده از ما می‌کنند و اگر این مهم شش ماه ادامه پیدا کند مشتریان خارجی به سنگ فرآوری ایران راضی می‌شوند.

بیکاری کارگران و تعطیلی معادن

« از دست رفتن بازار خارجی و بی اعتباری صادر کنندگان تنها نگرانی فعالان معدنکار نیست به گفته آنان با توجه به اینکه در هر معدن متوسط 50 تا 80 نفر کار می کنند. با اجرای این تعرفه به زودی امرارمعاشان به مخاطره می افتد. » این خلاصه ای از نگاه  برادران، مدیرعامل شرکت فرینام است. او با بیان اینکه معدن داران به صادرکنندگان تکیه دارند و معادن به واسطه درآمد صادراتی رونق دارند، توضیح می دهد:« هر معدن ماهانه 15 میلیون تومان هزینه دارد، بنابراین با اجرای تعرفه 70 درصدی، بسیاری از معادن مطلوب تعطیل و کارگران زیادی بیکار خواهند شد. » به گفته وی معادن موجب ایجاد اشتغال در مناطق محروم می‌شوند، منطقه خود را رونق داده و به توزیع عادلانه ثروت کمک می‌کنند، چرا که در حاشیه آن خدمات عمومی زیاد می‌شود اما با این اقدام تیشه به ریشه اقتصاد در مناطق محروم زده می‌شود. به عبارت بهتر اجرای این مصوبه نه تنها باعث افزایش صادرات با ارزش افزوده نمی‌شود، بلکه بسیاری از معادن در مناطق روستایی را زمین‌گیر کرده و بازارهای صادراتی را با هم به دست رقبا می‌دهد.

 /36