اولین فَرافکن، ابلیس است

این نسبت دادن تا جایی که به افراد و دیگرانی که دارای اختیار هستند معنادار است ولی وقتی نشد آن را به عوامل طبیعی و سرانجام روزگار نسبت می‌دهند. این فرافکنی هم در زندگی فردی و یا اجتماعی و حکومتی! وجود دارد. اما باید دید که انگیزه این فرافکنی چیست.

علت واقعی این امر به ظن قوی به حب ذات برمی‌گردد. انسان خودش را دوست دارد و م‌ی­خواهد بگوید که هر کاری می­کند درست است. او هم‌چنین می‌­خواهد خود و افکار و اعمال خود را توجیه کند، و اگر مشکلی پیش می‌­آید او تقصیر ندارد. تازه اگر تقصیر به گردن او بیفتد می‌­خواهد برای کاری که کرده پوششی بسازد، یا  می‌­خواهد در جرم خود شریکی داشته باشد تا از شماتت کم‌تری برخوردار باشد و یا دوست دارد تا باز هم به آن اعمال و یا اعمال مشابه دست به زند.

علت دیگر این است که نقش علت و معلولی را قبول دارد ولی  جای آن را نم‌ی­داند و آ ن­را درست نسبت نم‌ی­دهد، زیرا علت درونی است و به خود بر می­‌گردد. علت را باید در خود و تمایلات و تصمیم‌­گیری‌های خود جستجو کرد. چه در فرد و یا جامعه، خودبینی و خودخواهی و خوددوستی اصل علت‌هاست. به قول حافظ: تو خود حجاب خودی حافظ از میان برخیز

جامعه هم چون کل به هم پیوسته است چه بسا تصمیم‌های پدران در زندگی فرزندان تأثیرگذار است. دیگری و دیگران در صورتی مؤثراند که تو خود بخواهی و زمینه را برای نفوذ او فراهم کنی، چه شیطان جنی باشد و یا شیطان‌های انسی.

شیطان اولین فرافکن بود. او به خاطر ذاتیات خود و تصمیم‌­گیری بد اقدام به خودکشی کرد، خودکشی به این معنا که خود را برای همیشه ضایع کرد. عجیب این‌جاست که به جای توبه فرافکنی کرد و آن را بلافاصله به خدا نسبت داد و گفت خدایا حال که تو مرا اغوا کرده‌ای من هم بشر را اغوا می‌کنم (قرآن).

هر چند فرافکنی قوی باشد ولی آخرش افشاگری است. شیطان در آخر کار و در روز قیامت به همه گمراهان می­‌گوید من فقط دعوت کردم شما چرا پذیرفتید. چرا مرا ملامت می­‌کنید. خودتان را سرزنش کنید.

نقطه مقابل فرافکنی و مقصریابی توبه و بازگشت است. اولین نشانه توبه و بازگشت عذرخواهی و اعتراف است. راه‌های بعدی اقدام عملی است. ما در جامعه خود و نیز در زندگی فردی به وفور آن را مشاهده می‌­کنیم. خطا می‌­کنیم و خوب می‌دانیم که مقصر اصلی خود ما هستیم­ اما آن را به دیگران نسبت می‌دهیم و دشمن را مقصر می‌دانیم و اگر نشد می‌گوییم خدا خواست و قضا و قدر بود و ...

حالا در جامعه ما بعضی‌ها یاد گرفته‌اند که عذرخواهی کنند، که خود امر مثبتی است، اما نیاز به اقدام عملی دارد،  و چه بسا متخلف باید استعفا  دهد، هم‌چنان‌ که در دیگر کشورها انجام می‌­دهند. البته نه برای مقامی بالاتر و یا گرفتن ژست بیشتر.

 و چه بسا باید خسارت بپردازند و دستگاه مناسب قضایی باید این امور را پی‌گیری کند منوط بر این‌که دولتی­‌ها هم هم‌کاری کنند. البته قوه قضایی زمانی می­‌تواند چنین اقداماتی را انجام دهد که خود منزه باشد و از لغزش‌ها مصون.

و همین‌طور...