زمانی که برای اولین بار خبر نخست وزیری شخصی غیر از حزب الدعوه عراق در شامگاه ۲۵ اکتبر سال گذشته میلادی (۳ آبان ماه ۹۷) مطرح شد بسیاری از کارشناسان و جریان های سیاسی داخلی و خارجی، آن نقطه عطف جدی در طول حیات عراق نوین بعد از سقوط صدام حسین تلقی کردند که می‌تواند با شکستن هیمنه ۱۵ ساله این حزب، مسیر رشد و ترقی عراق را با مبارزه جدی در خصوص فساد مالی - اداری گسترده در این کشور و تلاش های همه جانبه برای بازسازی خسارت های بعد از جنگ با داعش هموارتر کند.
اما اکنون با گذشت بیش از ۷ ماه از نخست وزیری عادل عبدالمهدی هنوز گره کور ۴ وزارتخانه کابینه وی باز نشده است. این در حال است که به نظر می رسد دایره بحران سیاسی عراق از تکمیل کابینه گذشته و اکنون حتی به حیات سیاسی نخست وزیر هم کشیده شده است. اما سوال مهم اینجاست که آیا کانون بحران و بن بست سیاسی ۱۸۰ روز اخیر عراق را باید در همین ۴ وزارتخانه ای دید که گویا به کانون بحران بدل شده و یا اینکه به واقع عدم گشایش سیاسی برای تکمیل کابینه تنها نشانه ای کوچک از فقدان نهادینه شدن دموکراسی در این کشور است؟!
فرصت طلبی در سایه فرسایشی شدن بن بست سیاسی در عراق
در روزهای اخیر خبر تلاش پیدا و پنهان برخی از ائتلاف ها برای برکناری عادل عبدالمهدی و از آن سو سیل تکذیبیه ها در این رابطه فضای بسیار مبهمی را در عراق ایجاد کرده است.
از یک طرف خبر تلاش های نوری مالکی، رئیس ائتلاف دولت قانون و نخست وزیر اسبق عراق به منظور تشکیل یک ائتلاف جدید برای برکناری عادل عبدالمهدی مطرح شد که با تکذیب فوری دفتر وی روبه رو شد.
اما در دیگر خبرهای جدی تر به تلاش حیدر العبادی، نخست وزیر سابق عراق و رهبر ائتلاف نصر بازمی‌گردد که طبق گفته ها اکنون با نزدیکی به جریان حکیم و نیز حزب دموکرات کردستان عراق سعی دارد این کیک قدرت را میان خود تقسیم کنند و با تشکیل جبهه اوپوزیسیون سودای بازگشت به قدرت را محقق کند که البته این مسئله هم با تکذیب عبادی و جریان تیار الحکمه و هم چنین حزب دموکرات مواجه شد.
اما در فضای این شایعه ها و تکذیب ها چند نکته بسیار مهم نهفته که ذکر آن ضروری است. اول این که به نظر می رسد چالش کنونی کشور عراق را نباید در مسائل روزهای اخیر دید، بلکه این بن‌بست سیاسی که روز به روز دایره آن در حال گسترش است را باید در تلاش برخی از ائتلاف ها و شخصیت های سیاسی با محوریت مقتدی صدر دید که سعی دارند سایه خود را بر دولت سنگین تر کنند.
صدر که در سایه رهبر ائتلاف سائرون خود را برنده چهارمین دوره انتخابات پارلمانی سال گذشته میلادی عراق می داند، سعی دارد از آن فضایی برای افزایش قدرت خود پیدا کند، چرا که خود او هم بر این واقعیت اشراف دارد که در انتخابات بعدی نمی تواند خود را پیروز میدان رقابت سیاسی بداند، رقابتی که بیش از آن که با نفوذ او در جامعه عراق به دست آمده باشد، بیشتر مرهون موج سواری بر اعتراضات مردمی عراق به دلیل کم کاری ها و چالش های متعدد حزب الدعده است.
در این راستا اکنون هم نماینده ائتلاف‌های سائرون که تحت حمایت مقتدی صدر است به همراه ائتلاف فتح به رهبری هادی العامری، دبیر کل سازمان بدر تنها برای انتخاب گزینه مد نظرشان، به خصوص برای تصدی وزارت کشور، یعنی فالح فیاض با کارشکنی های خود، بن بست سیاسی عراق را در طول ۷ ماه گذشته به یک رقابت فرسایشی بدل کرده اند که یقینا از دل آن چیزی جز ابهام و ایجاد بستر برای هرگونه وزن کشی بیشتر سیاسی و بازیگردانی پررنگ تر کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای را برای عراق در بر ندارد. حال آن که خود عادل عبدالمهدی هم به صراحت از کارشکنی های این ائتلاف ها و شخصیت ها به شدت گله مند است. اما جالب اینجا است در یک حرکت پیش دستانه اکنون اخباری برای تطهیر این اشخاص شنیده می شود.
نکته دیگر به عدم توان مدیریت عادل عبدالمهدی در کنترل شرایط و عدم قاطعیت او برای برون رفت از این بحران سیاسی باز می گردد.
اگر چه بسیاری از جریانات، شخصیت ها و حتی کارشناسان مسائل عراق نخست وزیر فعلی این کشور را کسی می‌دانند که درایت سیاسی و نیز سابقه خوب مدیریتیش می تواند راهگشای کشور عراق برای توسعه و پیشرفت باشد، اما تا کنون وی در قبال این وزن کشی سیاسی و سهم‌خواهی جریانات و احزاب نتوانسته است آن گونه که باید خود را نشان دهد و در سایه خلاء این مدیریت به نظر می‌رسد که هر روز کابینه او قربانی این رقابت فرسایشی می شود. در حالی که یقینا مدیریت در زمان بحران معنا دارد. فارغ از این که کدام جریان سیاسی و چه شخصیتی به سنگ اندازی در راه تکمیل کابینه دولت جدید عراق متهم است باید عنوان کرد اگر اکنون عادل عبدالمهدی نتواند آن قطعیت لازم را از خود نشان دهد باید در خصوص میزان موفقیت دولت او، حتی در صورت تکمیل کابینه با دیده شک و تردید نگریست.
اما در لایه پایانی باید این نکته را گفت که در حقیقت، نه فرصت طلبی برخی از جریان‌های سیاسی، نه کارشکنی ائتلاف های انتخاباتی و پارلمانی و در لایه بعدی، نه عدم توانایی لازم برای کنترل و مدیریت رقابت جریان های سیاسی از جانب نخست وزیری عامل شکل گیری این بحران سیاسی عراق نیست. بلکه تمامی این چالش ها خود از این واقعیت نشات می گیرند که هنوز مفهوم دموکراسی، آن هم از نوع سیستم پارلمانی به واسطه اقتضائات و شرایط سیاسی خاص اجتماعی، قومی، دینی و تاریخی به یک بلوغ سیاسی نرسیده است؛ به همین واسطه هم این مشکلات کماکان ادامه پیدا خواهد کرد.
ولی در مجموع این گونه به نظر می رسد که اگر کشور عراق نتواند برای برون رفت از این بن بست اقدامی صورت دهد و یا اگر به حیات دولت کنونی پایان داده شود احتمالا نفس های حیات دموکراسی عراق به شماره خواهد افتاد.
۳۱۰۳۱۱
نظر شما