چشم‌انداز آینده تحولات بازار نفت

محمد آذری:با ادامه بحران اقتصاد جهانی و پیامدهای ناشی از آن برای کشورهای مصرف کننده، مکانیسم اوپک در کاستن از تولید و عرضه نفت نتوانسته است کاهش عظیم تقاضای نفت خام را مدیریت کند و از این رو روند نزولی قیمت‌ها ادامه یافته است. ولی آنچه ذهن بسیاری از تحلیلگران را مشغول ساخته، این است که تحولات بازار در نیمه دوم سال جاری و سال آینده چگونه پیش خواهد رفت؟

بنابر برآورد‌های آژانس بین‌المللی انرژی عرضه مازاد بر نیاز بازار در نیمه نخست سال جاری (2009)، روزانه یک میلیون و 700 هزار بشکه در روز بود و اگر چه در نیمه دوم سال میزان مازاد عرضه کاهش خواهد یافت ولی باز هم بازار با روزانه یک میلیون بشکه عرضه اضافی روبه‌رو خواهد بود.

به نظر می‌رسد در نیمه دوم سال جاری تعادل عرضه و تقاضا، تا حد زیادی به چشم‌انداز بهبود اقتصاد جهانی و افزایش تقاضای انرژی در کشورهای مختلف وابسته باشد. بنابر برآوردها، در نیمه دوم سال جاری میلادی تقاضای جهانی نفت خام با رشدی آرام مواجه خواهد بود و در مقایسه با نیمه نخست سال 900 هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت و به بیش از 84 میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

به باور تحلیلگران یکی از دلایل افزایش تقاضا اثر‌بخشی محرک‌های اقتصادی در بعضی اقتصاد‌ها چون چین بوده که موجب افزایش تقاضا برای کالا و انرژی شده است. در این کشور طرح 585 میلیارد دلاری محرک‌های اقتصادی موجب شد تقاضای نفت خام روزانه بالغ بر یک میلیون بشکه افزایش یابد. این در حالی است که طرح محرک‌های اقتصادی در آمریکا، در تقاضای این کشور برای نفت خام افزایش چشمگیری ایجاد نکرده و با وجود تلاش‌های واشنگتن، نرخ بیکاری نیز در این کشور به بالای 10درصد رسیده است.

با این حال آژانس بین‌المللی انرژی برآورد عرضه نفت خام در نیمه دوم سال را به طور متوسط روزانه 85‌میلیون و 400 هزار بشکه اعلام کرده است که در حدود یک میلیون بشکه بیشتر از نیاز بازار است. این درحالی است که در ماه ژوئن (خرداد) رعایت سهمیه‌بندی در میان اعضای اوپک حدود 73‌درصد بوده که برای این سازمان رقم قابل قبولی است.

اما بازار هنوز با مازاد عرضه رو‌به‌رو است و آنچه آن را بدتر می‌کند این است که تولید نفت خام در عراق ممکن است بعد از خروج تدریجی نیروهای آمریکایی افزایش یابد و کشورهایی چون ونزوئلا و آنگولا احتمالاً از رعایت سهمیه‌شان، خصوصاً اگر قیمت‌ها تقویت شود، تخطی خواهند کرد که این امر می‌تواند تأثیرات زیادی بر کاهش قیمت‌های جهانی نفت خام داشته باشد.

با وجود این آژانس بین‌المللی انرژی معتقد است میزان تقاضای نفت بعد از دو سال کاهش، در سال 2010 افزایش خواهد یافت و میزان مصرف جهانی نفت خام در سال 2010 با 7/1‌درصد یا روزانه یک میلیون و 400 هزار بشکه افزایش، به رقم 85 میلیون و 200 هزار بشکه در روز خواهد رسیدکه عمده این رشد در اقتصاد‌های نوظهور و کشورهایی چون هند و چین رخ خواهد داد. بر این اساس بسیاری معتقدند آنچه در ماه‌های آتی در بازار جهانی نفت رخ می‌دهد، در روند بازار در سال 2010 نقش تعیین کننده‌ای خواهد داشت. به نظر می‌رسد می‌توان برای تحولات بازار در نیمه دوم سال 2009 سه سناریوی احتمالی متصور بود.

1ـ در سناریوی اول با بهبود شرایط اقتصادی آمریکا و بازسازی آن کل اقتصاد جهانی از حالت رکود خارج خواهد شد و تقاضای جهانی نفت اگرچه پایین‌تر از میزان سال 2007 و اوایل 2008 ولی با رشدی آرام افزایش خواهد یافت. به این ترتیب فشار بر اوپک کاهش می‌یابد و مازاد عرضه در بازار نیز به دلیل رشد تقاضای جهانی جذب می‌شود.

2- در سناریوی دیگر می‌توان تصور کرد که وضعیت کنونی کما‌بیش ادامه یافته و با افزایش تدریجی تقاضای جهانی نفت، مازاد عرضه به یک میلیون بشکه در روز محدود می‌شود. اوپک قادر است این میزان مازاد را کنترل و مدیریت کند. در این صورت تعادل بین عرضه و تقاضا در سال 2010 به چشم‌انداز بهبود اقتصاد جهانی بستگی خواهد داشت.

3- در حالت دیگر می‌توان این گونه پنداشت که رکود جهانی شدت خواهد یافت و طرح‌های محرک اقتصادی در سال 2009 ناموفق خواهند بود. به تبع این وضعیت تقاضای جهانی نفت کاهش خواهد یافت و اوپک ناچار خواهد بود برای کنترل بازار به میزان یک میلیون بشکه در روز از میزان عرضه بکاهد. در این سناریو با عدم رعایت سهمیه‌ها توسط اعضا، بازار در سال 2010 با حجم زیادی از عرضه مازاد بر نیاز مواجه خواهد بود و قیمت‌ها نیز به میزان بیشتری کاهش خواهد یافت.