آنچه موجب تفکیک نظامهای مردمسالار از دیگر نظام ها میشود، برخوردار بودن این نظامها از وضعیتی پویا در عرصه سیاسی و وجود فضایی رقابتی در آنهاست. به عبارت گویاتر رقابت در عرصه سیاست از ضروریات مردمسالاری در این دست جوامع محسوب میشود. در این جوامع احزاب، تشکل ها و گروه ها برآنند تا با تدوین یک الگوی قاعدهمند و اصولی، به همراه بسیج منابع، در بهترین صورت ممکن به رقابت با یکدیگر بپردازند.
اما در خصوص نوع و فضای رقابت میان احزاب و گروه ها در یک نظام مردم سالار، این مساله بر کسی پوشیده نیست که میبایست رقابت در فضایی سالم و به دور از لجامگسیختگی، بداخلاقیهای سیاسی و جنجالآفرینی صورت گیرد. در غیر این صورت و در صورت ناسالم بودن فضا، از هم گسستگی سیاسی- اجتماعی و چه بسا دیگر گسیختگی های اجتماعی به دنبال می آید و نه تنها چنین رقابتی منجر به ثبات و توسعه سیاسی نمی شود، بلکه پایههای بیثباتی را پیریزی کرده و نتیجهای خارج از انتظار حاصل خواهد شد.
در نظام سیاسی ایران اسلامی به منظور برخورداری از فضای رقابت سیاسی سالم، درجه اول لازم است تا تمامی احزاب و تشکلهای سیاسی اعتقاد راسخی به نظام مردم سالاری دینی یعنی نظام حکومتی برآمده از آموزههای اسلامی و ولایت فقیه، و نیز توجه به ارزشهای راستین انقلاب اسلامی داشته باشند. این اعتقاد واحد به همراه خود موجبات حفظ وحدت و همبستگی میان جناحهای مختلف و جلوگیری از تشدید اختلافات و شکلگیری تفرقه میان گروههای سیاسی را فراهم میآورد.
اما در توصیف مؤلفههای یک رقابت سیاسی سالم، آنچه بیش از همه جلب نظر میکند وجود چهارچوبی از قوانین اسلامی و مدنی برای فعالیتهای بازیگران و بازیگردانان سیاسی است. پذیرش این چارچوب و اعتقاد به اصول حاکم بر نظام اسلامی، این التزام را برای تشکلهای سیاسی به وجود میآورد که تمامی فعالیتهایشان را با معیار قوانین اسلامی حاکم به ارزیابی گذارند. این نه به معنای کنترل و ایجاد محدودیت در اعمال رقابتی، بلکه به معنی قاعدهمندسازی روابط سیاسی در یک نظام مردم سالار دینی است. این امر، در حقیقت، منجر میشود تا رقابتهای سیاسی در درون یک چهارچوب قانونی و بر اساس آموزههای اسلامی صورت پذیرند. این امر موجب بهرهمندی از فضای رقابتی به دور از چالش و تنش است که در ادامه افزایش مشارکت سیاسی حداکثری و متعاقب آن توسعه سیاسی و تضمین ثبات و اقتدار نظام اسلامی را به دنبال دارد.
اما آنچه باید در اینجا مد نظر داشت زمینه سازی شروطی است که این مؤلفهها در آن پرورش یابند. از جمله این شروط میتوان به زمینه فرهنگ سیاسی هر جامعه اشاره کرد. وجود بستر فرهنگی قوی و نهادینه بودن مبانی علم سیاست در یک جامعه کمک شایانی در شکلگیری روند رو به رشد رقابت سیاسی سالم در آن جامعه میکند. پس نهادینه شدن فرهنگ سیاسی راه را برای مؤلفههای مذکور باز مینماید. پر واضح است که نخبگان در فراهم آوردن این شرایط نقش اجتنابناپذیری دارند.
استادیار علوم سیاسی دانشگاه شاهد
/30118
نظر شما