اگر ترکیه پا را فراتر بگذارد؟

 یکی از اهداف ارتش ترکیه از این عملیات نظامی جلوگیری از ورود مهاجرانی است که قصد دارند از ادلب وارد ترکیه شوند. در همین حال تعداد زیادی از جمعیت مهاجر در ترکیه زندگی می کنند که از لحاظ مالی هزینه های زیادی را برای آن کشور داشته است و آنکارا برای خروج آنان با مشکلات زیادی مواجه شده است؛ به طوری که در روزهای اخیر دیدیم که اردوغان طی اظهاراتی تهدیدآمیز به اروپا اعلام کرد که اگر طرح منطقه امن ترکیه مورد موافقت اروپا واقع نشود مرزهای این کشور برای ورود مهاجران سوری به اروپا باز خواهد شد.

تداوم و افزایش نفوذ در سوریه نیز برای ترکیه از اهمیت زیادی برخوردار است. مساله کردها یکی از مواردی بوده که آنکارا در شرق فرات آن را دنبال می کند. در گذشته نیز سیاست ترکیه حمایت از گروه های مسلح و مخالف دولت بشار اسد بوده که مدتی است این سیاست را کنار گذاشته و اصراری بر مواضع قبلی خود مبنی بر از قدرت کنار رفتن اسد ندارد. دلیل آن هم پیروزی های پی در پی ایران و روسیه بوده که طی آن مناطق زیادی از خاک سوریه آزاد شده و آنکارا نیز مجبور به پذیرش شرایط فعلی شده است. در موضوع حضور نظامی ترکیه در ادلب اگر این کشور بخواهد در قضیه مبارزه با تروریست ها به وعده خود عمل کند، طبیعتا ایران و روسیه نیز در قالب روند سه جانبه از آن حمایت خواهند کرد. در صورتی که ترکیه پا را فراتر بگذارد، با ایران و روسیه دچار اختلافات و مشکلاتی خواهد شد؛ چرا که ممکن است نیروهای ترکیه مقابل نیروهای اسد قرار بگیرند که خلاف روند سه جانبه خواهد بود و این موضوع ترکیه را از هدف اصلی خود دور می کند. در شرایط کنونی وضعیت ادلب حیاتی به شمار می رود به طوری که تعیین سرنوشت سوریه در گرو مشخص شدن وضعیت ادلب است.

توافق اولیه ترکیه و آمریکا در شرق فرات نیز از دیگر تحولات در منطقه است که بعید به نظر می رسد که دو طرف به طور کامل این توافق را اجرایی کنند، چرا که آمریکایی ها حاضر نیستند حمایتشان از گروه های کردی را متوقف کنند و همین موضوع پدیدآورنده اختلافاتی دیگر خواهد شد که به نوبه خود باعث پیچیده تر شدن مسائل دیگر می شود.

تنش های ترکیه در مسائل دیگری چون خرید اس 400 و جنگنده های اف 35  هم با آمریکا افزایش پیدا کرده است. ترکیه در ابتدا سامانه های اس 400 را از روسیه خریداری و محموله های آن را نیز در چند نوبت دریافت کرد ولی هنوز به طور کامل تکمیل نشده است. ضمن اینکه هنوز این سامانه ها استقرار و راه اندازی نشده اند و فرصت باقی مانده می تواند شرایطی را برای آنکارا فراهم کند تا در جهت موازنه و راضی کردن آمریکایی ها گام هایی را بردارند، چرا که ترکیه نمی تواند از این موضوع به عنوان اهرمی استفاده کند تا آمریکا در پی آن مجبور به دادن امتیازاتی شود. از سویی ممکن است که روسیه نیز سیاست های خود را در جهت ایجاد شکاف بیشتر بین آنکارا و واشنگتن ادامه دهد و قدم های دیگری در این راستا بردارد، اما پیش بینی می شود که ترکیه در این زمینه سیاست صبر را پیشه کند تا در آن سو فرصت هایشان در موضوع اف 35 از بین نرود.

در موضوع پروژه جنگنده های اف 35 چند کشور همکاری هایی را انجام می دهند و در این زمینه سرمایه گذاری نیز کرده اند. در همین حال ترکیه نیز قرار بود تا بخشی از قطعات این جنگنده را تولید کند و نیروهای این کشور در آمریکا آموزش های لازم را ببینند که در حال حاضر همه این برنامه ها متوقف شده است. با این وجود این اختلافات ترکیه ترجیح می دهد به جای روسیه از کانال آمریکا بیشتر استفاده کند. ترکیه در سیاست خارجی به دنبال برقراری توازن است اما نمی داند چگونه این نقش را ایفا کند. پیامش این است که به روسیه بگوید به سمت آمریکا میل می کند تا روسیه احساس نیاز به ترکیه پیدا کند و بالعکس به آمریکا هم می گوید اگر خواسته ها برآورده نشود به سمت روسیه می روم. اما ترکیه نمی تواند این بازی را بخوبی انجام دهد. توجه داشته باشیم که ترکیه عضو و پایگاه ناتو است و در این قضیه با آمریکا طرف نیست. بنابراین باید مشخص شود ترکیه از موازین ناتو پیروی می کند یا نه. به نظر نمی رسد ترکیه بتواند در این چالش به وجود آمده به خوبی ایفای نقش کند.

به جز بررسی سیاست ترکیه در خاورمیانه و برقراری موازنه در روابط با روسیه و آمریکا باید اوضاع داخلی این کشور را نیز در نظر داشت. اردوغان در ماه های اخیر سیاست های افراطی را دنبال می کند و متاسفانه از انتخابات شهرداری ها و شورای شهر درس خوبی نگرفته است. علی رغم اینکه مردم در این انتخابات مشارکت داشتند و به نامزدهای مورد نظرشان رأی دادند او تصمیم به برکناری برخی از شهردارها گرفته است. اردوغان با ایجاد حواشی و فرافکنی در سیاست خارجی سعی دارد تا سرپوشی بر اقدامات خود در داخل کشور بگذارد که چنین سیاستی راه به جایی نخواهد برد و در نهایت با شکست مواجه خواهد شد. رئیس جمهور ترکیه همچنین در سخنرانی اخیرش در جمع اعضای حزب عدالت و توسعه از تمایلش به تجهیز ارتش این کشور به سلاح‌های پیشرفته از جمله موشک‌هایی با قابلیت حمل کلاهک اتمی سخن گفت. اردوغان مواضع کشورهای غربی را درباره اینکه ترکیه نباید به سلاح اتمی دست یابد مورد انتقاد قرار داد و تصریح کرد که او نمی تواند چنین چیزی را بپذیرد. با بررسی این نکات می توان دریافت که رئیس جمهور ترکیه نه تنها در سیاست داخلی بلکه در سیاست خارجی هم تندروی می کند و این موضوع سبب خواهد شد تا در انتخابات آینده جایگاه اردوغان و حزب عدالت و توسعه تضعیف شود.