بیست و چهارمین کنفرانس وحدت اسلامی با موضوع «راهکارهای اندیشه‌ای و کاربردی تحقق تقریب مذاهب اسلامی» توجه خاصی به موضوع «اهمیت فتوا، رعایت اصول در صدور آن و ضرورت توجه اهل فتوا به اولویت‌ها و شرایط عینی و واقعی» دارد. این موضوع را در گفت‌وگویی با آیت‌الله محمدعلی تسخیری، دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در میان گذاشته و دیدگاه‌های وی را در این زمینه جویا شده است. متن این مصاحبه به شرح زیر است:
در ابتدای بحث، جایگاه فتوا را تبیین بفرمایید و قدری درخصوص اهمیت و آثار آن توضیح دهید.
فتوا، محصول اجتهاد است و تبیین‌کننده تخصصی نظرات اسلامی در شئون گوناگون زندگی است. این جایگاه بسیاری عظیمی است در مکتب تشیع، صدور فتوا انضباط بیشتری دارد؛ ولی متاسفانه بین برادران اهل سنت به علت نبودن ایده‌های تقلید، و تقلید از اعلم، و مرجعیت‌های دینی مورد قبول نزد مردم و با اعتبار نزد مراکز و مجامع علمی، شاهد نوعی عدم انضباط در این باره هستیمو فقط مجتهدانی که دارای شرایط خاص باشند می‌توانند فتوا دهند و بر این جایگاه تکیه بزنند. البته افراد مطلع دیگر نیز می‌توانند ناقل فتوا باشند که آنها هم شرایط ویژه‌ای دارند.
روش گذشتگان و بزرگان دینی ما، در صدور فتوا چگونه بوده است؟ آیا این روش، با شیوه‌های امروزین تفاوتی دارد؟
ببینید، روش عوض نشده است فقط به تنوع مباحث و تحول در ارتباطات و تغییر شرایط اجتماعی، مفتی باید هم شناخت علمی بیشتر نسبت به تنوع آرا و ادله داشته باشد و هم دارای فهم اجتماعی وسیع‌تری باشد تا فتوای او اقرب به واقعیت اسلامی بوده و آثار مطلوب بر جای بگذارد.
این‌طور به نظر می‌رسد که نظارت خاصی بر روند صدور فتوا نیست، شما با این دیدگاه موافق هستید؟
البته من معتقدم در مکتب تشیع، صدور فتوا انضباط بیشتری دارد و ما در این باره مشکل زیادی نداریم. ولی متاسفانه بین برادران اهل سنت به علت «نبودن ایده‌های تقلید، و تقلید از اعلم، و مرجعیت‌های دینی مورد قبول نزد مردم و با اعتبار نزد مراکز و مجامع علمی»، شاهد نوعی عدم انضباط در این باره هستیم. آنها اجلاس‌هایی برای بررسی این حالت بر پا کرده‌اند ولی اثرات کاملی نداشته است.
راهکارهای ایجاد این انضباط و اعمال کنترل بر روند صدور فتوا چیست؟
راهکارهای پیشنهادی متنوع است از قبیل: منع افتا؛ مگر توسط افرادی با شرایط ویژه. ـ تاکید بر فتاوای جمعی. ـ فعالیت زیاد مراکز دینی مشهور برای اینکه نزد مردم جا بیفتند. و...
برای رسیدن به فتاوایی متناسب با شرایط عینی واقعی و مقتضیات روز، چه اصول و مبانی را باید مورد توجه قرار داد؟ راهکارهای فقه برای صدور فتاوایی متناسب با شرایط روز و متناسب با واقعیات که چالش برانگیز نیز نباشد، چیست؟
اگر شرایط اجتهاد را در نظر بگیریم، و اینکه مفتی باید در امر شناخت موضوعات دقیق باشد و مشاورانی متخصص داشته باشد و آرای هر مذهب را باید از کتاب‌های همان مذهب اخذ کردنتایج صدور فتوا را کاملا مدنظر داشته باشد، می‌توانیم صدور فتوا را منضبط کنیم. البته اجتهاد گروهی گاهی ضرورت پیدا می‌کند و اشراف ولی‌امر هم گاهی ضرورت پیدا می‌کند؛ خصوصاً در مسائل اجتماعی بزرگی که به کل امت اسلامی ارتباط داشته باشد و اتفاقاً مسأله تقلید از (اهل الذکر) که اصلی عقلایی و نیز قرآنی است، بر این امر تأکید دارد.
راهکارهای اندیشه‌ای و علمی که می‌توان برای تحقق تقریب مذاهب اسلامی ارائه کرد، به عقیده حضرتعالی چیست؟
مسأله تقریب آرا، مسأله مفصلی است ولی عجالتاً می‌توانیم به نکات ذیل اشاره کنیم:
۱ـ ضرورت توحید مسیر استدلال فقهی از راه گسترش مسائل اصولی بین فقها و مجامع فقهی.
۲ـ ضرورت گسترش علم الخلاف و ضوابط منطقی آن.
۳ـ لزوم گسترش روحیه گفت‌وگوی منطقی قرآنی.
۴ـ لزوم اخذ آرای هر مذهب از کتاب‌های علمای خود آن مذهب نه از منقولات دیگران.
۵ـ لزوم تأکید بر مشترکات و تلاش در توسعه دایره آن.
۶ـ تشویق اجتهاد گروهی و جمعی با حضور علمای مذاهب.
/62
نظر شما