در حالی که طبق برنامه چهارم برای تحقق نرخ بیکاری مدنظر این برنامه (4/8 درصد) نیاز به سالانه 950 هزار شغل جدید بود اما توسط بزرگترین طرح اشتغالزایی دولت نهم از زمان اجرا (شروع کار دولت نهم) تا خرداد ماه امسال، تنها حدود یک میلیون شغل جدید ایجاد شده است. طرح بنگاه‌های زودبازده، طرحی است که هرچند شروع و در حین انجام آن با منتقدان و مخالفانی مواجه بود اما وزارت کار دولت نهم به هیچ قیمتی حاضر نشد که دست از اجرا و ادامه این کار بردارد. این پافشاری تا آنجایی بود که حتی موجب اختلاف میان وزیرکار و رئیس بانک مرکزی و سرانجام برکناری طهماسب مظاهری شد تا همچنان هرچند بانک‌ها تن به همکاری نمی‌دادند اما این طرح باز هم اجرا شود. البته پذیرفتن شکست این طرح نیز به منزله صحیح مصرف نکردن 20 هزار میلیارد تومان اعتبار کشور است که شاید به همین دلیل حتی اگر این طرح نتوانسته پاسخ تأمین نیازهای کشور در زمینه اشتغال را بدهد اما مسئولان وزارت کار هرگز دم از شکست نمی‌زنند، البته سکوت می‌کنند و به ندرت آمار از عملکرد بنگاه‌های زودبازده می‌دهند اما هرگز نمی‌گویند که این طرح جواب نیاز تأمین 4 میلیون و 800 هزار شغل جدید طی چهار سال اخیر را نداده است.
طرح بنگاه‌های زودبازده در حالی در شروع دولت نهم توسط محمد جهرمی مطرح شد که طبق برنامه نیاز بود برای تحقق کاهش نرخ بیکاری به 4/8درصد، سالانه 950 هزار شغل جدید ایجاد شود که بعد از گذشت چند ماه از فعالیت وزیر کار، او اعلام کرد که برای حتی ثابت نگه داشتن نرخ بیکاری، سالانه ایجاد یک میلیون و 200 هزار شغل جدید نیاز است، آن زمان نیز نرخ بیکاری در شروع کار دولت نهم در فصل پاییز سال 84، 9/10 درصد و در مجموع سال84، 4/11درصد بود. با این تفاسیر این که چگونه نرخ بیکاری در فصل بهار سال جاری، نسبت به سال 84 کاهش داشته و به 1/11 درصد رسیده آن هم در حالی که اعلام شده توسط بزرگترین طرح اشتغالزایی دولت نهم در مجموع چهار سال عملکردش تنها کمتر از یک میلیون شغل جدید ایجاد شده، سؤالی است که تاکنون مسئولان وزارت کار پاسخ قانع‌کننده‌ای برای آن نداده‌اند. علاوه بر این، حتی اگر این کاهش نیز پذیرفته شود اما باز هم با برنامه چهارم از نظر نرخ بیکاری و ایجاد شغل‌های جدید نیز فاصله چشمگیری وجود دارد که این فاصله در برنامه‌های اول و دوم وجود نداشت و تنها در برنامه سوم به چشم می‌آید.
طبق گفته رئیس مؤسسه کار و تأمین اجتماعی کشور «در برنامه اول توسعه کشور، دولت موظف شده بود که سالانه 394 هزار فرصت شغلی در کشور ایجاد کند که این برنامه به صورت میانگین 5/97 درصد محقق شد و در برنامه دوم نیز مقرر بود سالانه 404 هزار فرصت شغلی ایجاد شود که در این برنامه 414 هزار فرصت شغلی معادل 102 درصد از برنامه محقق شد. در برنامه سوم نیز مقرر بود سالانه 765 هزار فرصت شغلی در کشور ایجاد شود که از این تعداد تنها 580 هزار فرصت شغلی معادل 75 درصد از برنامه محقق شد.»
تحقق 25درصد از برنامه در زمینه ایجاد شغل جدید
اگر برای برنامه چهارم نیز این میزان را محاسبه کنیم، ایجاد حدود یک میلیون شغل جدید در سه سال و 9 ماه از فعالیت دولت نهم نشان از ایجاد سالانه بیش از 250 هزار شغل می‌دهد که این یعنی یک چهارم (25 درصد) از ایجاد سالانه بیش از حدود یک میلیون شغل جدید محقق شده است. اما با وجود این، ادعای وزارت کار این است که آمار عملکرد اشتغال ایجاد شده در قالب طرح بنگاه‌های زودبازده در نزدیک به چهار سال گذشته سالانه 730 هزار فرصت شغلی بوده که با آمار ارائه شده توسط معاون توسعه و کارآفرینی وزارت کار مبنی بر ایجاد بیش از 930 هزار شغل تا سال گذشته متناقض است.
البته در طرح بنگاه‌های زودبازده در مجموع از ابتدای این طرح تا پایان سال گذشته یک میلیون و 105 هزار و 182 طرح با پیش‌بینی 3میلیون و 139 هزار و 415 شغل جدید به بانک‌ها معرفی شده‌اند که این نشان می‌دهد اگر این تعداد طرح از فیلتر بانک‌ها عبور می‌کردند و به هدف ایجاد شغل جدید می‌رسیدند، هم‌اکنون می‌توانستیم شاهد ایجاد حدود سه میلیون شغل جدید باشیم که به عبارتی آنگاه بیش از 62 درصد از اهداف مدنظر در ایجاد شغل جدید محقق می‌شد که به هرحال این امر نیز محقق نشد و از این سه میلیون تنها یک سوم آن یعنی یک میلیون شغل جدید محقق شده است. همچنین این میزان طرح و اشتغال جدید نیاز به بیش از 63 هزار میلیارد تومان داشت که بانک‌ها تنها 20 هزار میلیارد تومان آن را پرداخت کرده‌اند که در نتیجه به جای سه میلیون، یک میلیون شغل جدید ایجاد شده است.
البته تاکنون وزارت کار چندین مرتبه اعلام کرده که از این میزان اعتبار پرداخت شده، مقداری صرف تأمین سرمایه در گردش و مقداری هم صرف حفظ اشتغال بنگاه‌های متوسط و بزرگ موجود شده که این بخش نیمی از کل تسهیلات بنگاه‌های زودبازده با رقم 10 هزار میلیارد تومان است. اما به هرحال این سخنان نیز نمی‌تواند منکر این شود که توسط طرح بنگاه‌های زودبازده تنها بیش از یک میلیون شغل جدید ایجاد شده است. از این یک میلیون شغل جدید نیز طبق اعلام خود وزارت کار بیش از 426 هزار شغل جدید در سال 85 با اعتبار صرف شده بیش از 80 هزار و 343 میلیارد ریال، بیش از434 هزار شغل جدید در سال 86 با اعتبار صرف شده 92 هزار و 939 میلیارد ریال، 73 هزار شغل جدید در سال 87 با اعتبار صرف شده 26 هزار و950 میلیارد ریال و در سه ماهه اول سال جاری نیز بیش از 39 هزار شغل جدید ایجاد شده است.
این آمارهم نشان از افت شدید در میزان اعتبار و ایجاد شغل جدید بنگاه‌های زودبازده در سال 87 می‌دهد که ناشی از اختلاف بانک مرکزی و وزارت کار بوده است. این اختلاف نیز هرچند از اختلاف عقاید بالاترین سمت این دو دستگاه شروع شده بود اما با اعلام بازرسی بنگاه‌های زودبازه توسط بانک مرکزی تشدید و سرانجام باعث توقف واگذاری اعتبار به بنگاه‌های زودبازده شد. در بازرسی از بنگاه‌های زودبازده نیز هرچند قبل از رفتن رئیس بانک مرکزی میزان انحراف چهار درصد اعلام شده بود اما بعد از آن، بانک مرکزی اعلام کرد که طی یک بررسی از بنگاه‌های زودبازده میزان این انحراف حدود 37 درصد است. البته در جاهایی هم بانک مرکزی از این طرح حمایت خود را نشان داد، مثلاً در شهریورماه سال گذشته معاون اقتصادی بانک مرکزی در یک نشست خبری از عملکرد بنگاه‌های زودبازده دفاع کرد و مجدداً انحراف چهاردرصدی بنگاه‌های زودبازده را تأیید کرد.
پاشایی‌فام در این مورد عنوان کرده بود: «گزارشی که متکی بر آمارها بوده و به صورت برون‌سپاری تهیه شده، نشان می‌دهد 22 درصد طرح‌هایی که مورد بررسی قرار گرفته‌اند، مصداق نداشته‌اند که از نظر مبلغ چهار درصد دارای انحراف بوده که حجم قابل توجهی نیست.» اما با وجود این، او در مورد انحراف بنگاه‌های زودبازده یک آمار و گزارش دیگری نیز ارائه کرده و بیان کرده بود: «این گزارش به نحوه هزینه شدن اعتبارات پرداخت شده اشاره می‌کند و مشخص شد که به طور میانگین توزیع اعتبارات در استان‌ها 40 درصد دارای انحراف بوده است.»
به هرحال همین اختلاف‌ها نیز موجب شد تا چوب لای چرخ طرح اصلی وزارت کار دولت نهم گذاشته شود تا دیگر حداقل اگر شغل جدیدی تولید نمی‌شود، منابع بانکی هم صرف این طرح نشود. به هر حال هرچند با اجرای طرح بنگاه‌های زودبازده در طول فعالیت حدود چهار سال دولت نهم حدود یک میلیون شغل جدید ایجاد شد و به قول وزیر کار اگر طرح بنگاه‌های زودبازده اجرا نمی‌شد به طور متوسط هر سال چهار درصد بر نرخ بیکاری افزوده می‌شد! اما این طرح تنها توانسته بیش از 25 درصد از شغل‌های جدید مدنظر سال‌های برنامه چهارم (یعنی چهار میلیون و هشت هزار شغل جدید) را ایجاد کند و نتوانست نیاز کشور در زمینه ایجاد اشتغال را پاسخ دهد.
نظر شما